Uġlyam folkner
Yüklə 4,05 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- On altıncı məĢğələ. 8 may 1957
- On yeddinci məĢğələ. 13 may 1957
39 8 çalıĢdığına, hətta bəlkə də, dəyiĢdirə biləcəyinə inanasan; eyni zamanda, insanın bir gün içərisində dəyiĢmədiyini görəndə bundan qəzəblənməyəsən. Mənə elə gəlir ki, Menkenin səhvi də məhz bundadı. O, demək olar ki, təslim olub. Arxasını çevirib gedib: guya, insan üfunət iyi verir, həmiĢə də üfunət iyi verəcək. Mənsə, bununla razılaĢmıram. <...>
gənclərə nəyi məsləhət görərdiniz? Folkner: Bir dəfə ağıllı bir adam mənə dedi: “Heç vaxt heç kimə heç nəyi məsləhət görmürəm: birdən bu adam mənim məsləhətimdən istifadə etdi?” Əvvəllər onun nə demək istədiyini anlamamıĢdım, amma indi, deyəsən, anlayıram. Bilirsinizmi, baĢqasının hesabına günahdan təmizlənmək olmaz, bunu özün eləməlisən. Məsləhətlərə əməl edərək təcrübə qazanmaq olmaz, təcrübə nəsə osmosa 53 bənzər bir proses vasitəsilə qazanılır. Məsələn, siz onu oxuduğunuz kitablardan, öz universitet həyatınızdan əldə edirsiniz. Yəni hər bir insan öz ayağı üstə durmalıdı; indi mən, yəqin ki, heç kəsin məsləhətinə qulaq asmaram. Səhv eləyərəm, amma o səhvin qarĢısını ala biləcək məsləhəti qəbul etmərəm, çünki bilirəm: səhv etmək o qədər də qorxulu bir Ģey deyil. Sual: Axı bu özü də yaxĢı məsləhətdi. Folkner: TəĢəkkür edirəm. <...>
Sual: VətəndaĢ Müharibəsi dövründə Valter Skotun cənubluların Ģüuruna təsir etməsi barədə müxtəlif fikirlər mövcuddu. Sizin ən romantik qəhrəmanlarınızdan birinin adı Kventindir. Bununla onun Valter Skotun təsirinə məruz qalan cənublu tipinə mənsub olduğunumu vurğulamaq istəmisiniz ?.. Folkner:
Heç də belə deyil. Mənə elə gəlir ki, Cənubda Skota maraq cənubluların kitab almağa pulu olmadığı illərdə böyük olub, digər tərəfdən, Skotun təsvir etdiyi dağlıq ġotlandiyanın həyatı müəyyən mənada Rekonstruksiya dövründən sonrakı Amerika cənubunun həyatını xatırladırdı: həm o, həm də bu diyar bu yerlərin dilində danıĢan insanlar tərəfindən dağıdılmıĢ, viran edilmiĢdi – belə bir Ģey isə çox nadir hallarda baĢ verir. Buna görə də cənublular kitab almağa pul tapanda Skotu alırdılar: əllərində olan pula nəsə dəyərli bir Ģey –
53
39 9 yəqin ki, daha çox söz almaq istəyirdilər. Hər halda, özünü azca da olsa, savadlı sayan hər ailədə Valter Skot vardı. Sual: Siz hesab edirsinizmi ki, Cənub ədəbiyyatı indiki yüksəliĢinə görə 20-ci illərdə Parisdə yaĢayan gənc yazıçıların fransız ədəbiyyatının güclü təsirinə məruz qalması faktına borcludur? Folkner:
Bilmirəm.
Mənə elə gəlir ki, 20-ci illərdə Parisdə yaĢayan ekspatriantlar 54
arasında cənublular çox az olub. Tanıdıqlarımın, demək olar ki, hamısı Ģimallıydı. Orada mühüm rol oynayan bir cənublunu belə xatırlamıram. Ancaq məncə, Cənub ədəbiyyatının yüksəliĢinə səbəb olan faktorlar bundan hələ xeyli əvvəllər meydana çıxıb, formalaĢıb. Məsələ də elə bundadı: VətəndaĢ müharibəsindən sonra Ģimallılar, ümumiyyətlə, yadellilər cənubluların necə insan olmaları barədə qəribə, yanlıĢ təsəvvürə düĢdülər, necə deyim, çoxlu anlaĢılmazlıqlar oldu. Və bunda, cənub ədəbiyyatının yüksəliĢində, bəlkə də, cənubluların instinktiv surətdə yadellilərə bizim kim olduğumuzu, qələbə çalacağımıza heç bir ümid olmadığını özümüzün də anladığımız dörd illik müharibəni bir kənara qoysaq, bizim də, həqiqətən, böyük istedada malik olduğumuzu göstərmək arzusu rol oynamıĢdır. Yəni içimizdə nələr olduğunu, nələrə qabil olduğumuzu göstərmək istəmiĢik. Belə hesab edirəm ki, Cənub ədəbiyyatının yüksəliĢinə çox faktorlar səbəb olub və heç kəs sizə onun məhz nədən baĢladığını dəqiq deyə bilməz. Mən belə düĢünürəm ki, həyatının kasadlığı səbəbindən cənublu təxəyyülə müraciət etmək, öz xüsusi Karkassonunu yaratmaq məcburiyyətində qalıb. Sual: Amerikanın Cənub yazıçılarının yaradıcılığına onların əsasən ġimalda oxunub nəĢr olunması faktı təsir edirmi? Folkner:
Heç Ģübhəsiz. Cənub yazıçısının Ģüurunda həmiĢə belə bir düĢüncə qalır ki, naĢir ġimal Ģtatlarından olacaq. NaĢir və müəyyən dərəcədə həm də oxucular ġimaldan olur. Mənə elə gəlir ki, Cənub yazıçılarının əksəriyyəti bilir ki, yazdıqları istənilən halda yerli sakinlərin xoĢuna gəlməyəcək. Yazıçılar faktiki olaraq onlar üçün yazmırlar: cənublular, sadəcə, kitab oxumurlar. Onlar yaxĢı adamlardı, amma kitab oxumurlar. Sual: Sizin fikrinizin davamı olaraq hesab etsək ki, Cənub ədəbiyyatının yüksəliĢi cənubluların özlərini izah etmək cəhdinə borcludu, onda sizə elə gəlmirmi ki, Cənubun romanlaĢdırılmasından imtina cənublu oxucuların hökmən xoĢuna gəlməməlidi? Folkner: Tamamilə doğrudu. Heç nə yazmayan, ticarət palatasının buraxdığı prospekt- lərdən
savayı heç nə, heç bir kitab oxumayan cənublu, əlbəttə, baĢa düĢür ki, onun vətənində özünün də qürur duya bilməyəcəyi Ģeylər var, amma onun təsəvvüründə bunu el içinə çıxarmaq pis Ģeydi.
54
Yüklə 4,05 Mb. Dostları ilə paylaş:
|