Uġlyam folkner
Yüklə 4,05 Mb. Pdf görüntüsü
|
40 0 Sual: Bunda ümumi bir qayda yoxdumu: müəyyən yerin, mühitin adamları ədəbiyyata gətirilməkdən həmiĢə narazı qalırlar? Folkner: Elədi. Belə bir yerli özünüqoruma instinkti mövcuddu, amma digər tərəfdən, bəyəm
Toro, yaxud Emerson
kimi adamların həmvətənləri onlara görə böyük iftixar hissi keçirmirlərmi? Yoxsa belə bir hissi yalnız Nyu Ġnqlədin təhsilli ziyalıları keçirib? <...>
Sual: Mən bir Ģeyi soruĢmaq istərdim: cənub iqlimi, ölkənin coğrafi xüsusiyyətləri ədəbiyyatın xarakterinə təsir edirmi? Folkner: Ümumiyyətlə, hə, insanın istifadə etdiyi dil kimi onlar da eynilə bu və ya baĢqa dərəcədə ədəbiyyatın xarakterini müəyyən edir. Amma hesab etmirəm ki, ədəbiyyatı təkcə coğrafi xüsusiyyətlər doğurur, digərləri – yox. Hərçənd, əlbəttə... <...> Sual: Bilirəm ki, Vulfu çox yüksək qiymətləndirirsiniz. Sizə elə gəlmirmi ki, yaxın dövrlərin hadisələrinə müraciət etməklə o, bir romançı kimi xeyli əvvəllər baĢ vermiĢ hadisələrin təsvir olunduğu əsərləri ilə müqayisədə çox Ģey itirib? Folkner: Bilirsiniz, bütün bunlara səbəb çoxdan və ümumiyyətlə, təsadüfən dediyim sözlərdi. Məsələ bundadı ki, mənim Vulfa qarĢı heç bir xüsusi münasibətim yoxdu. Bu hadisə belə olub. Bir neçə il bundan qabaq bir gecədə məndən müasir yazıçılar haqqında nə düĢündüyümü soruĢdular. Cavab verdim ki, hələlik bu barədə mühakimə yürütmək çətindi. Mənə etiraz etdilər: bəyəm sizin onlar haqqında heç bir fikriniz yoxdu? “Axı onlar deyəndə kimləri nəzərdə tutursunuz?” – dedim. Vulfun, Dos Pasosun, Erskin Kolduellin, Heminqueyin və bir də mənim adımı çəkdilər. YaxĢı, olsun dedim, mən onları belə qiymətləndirərdim: Vulf, Folkner, Dos Pasos, Kolduell, Heminquey. Hər Ģey burdan baĢladı və iyirmi ildi mən bunu izah etməyə çalıĢıram. Sual: Məcazi dillə desək, atlar cıdırın dördəbir hissəsini keçəndən sonra sizdən yarıĢın necə nəticələnəcəyini soruĢublar. Ġndi isə cıdırın, demək olar ki, yarısı arxada qalıb. Siz indi həmin ad sırasını dəyiĢərdinizmi? Folkner: Yox, çünki mən əsərin uğurlu, yaxud dəyərli olmasını yox, yalnız edilən cəhdin cəsarətliliyini nəzərə almıĢdım. Onların cəhdində cəsarət çatıĢmırdı. Fikrimcə, bütün əsərlərim uğursuz nəticələnib, o qədər də yaxĢı alınmayıb və məni hər dəfə yeni bir kitab yazmağa sövq edən yeganə Ģey də məhz budu. Çünki “yazıçılıq” öz-özlüyündə o qədər də xoĢ məĢğuliyyət deyil, bunu deyərkən yaradıcılıq mexanizmini nəzərdə tuturam: hər Ģeyi kağız üzərində sözlə ifadə etmək heç də xoĢ məĢğuliyyət deyil. Böyük məmnunluqla məĢğul olmaq istədiyim çox iĢin adını çəkə bilərəm. Ancaq belə bir dəyiĢiklik üçün elə bir əsas görmürəm. Əgər biz hamımız yazmağa son qoyandan sonra gələcəkdən keçmiĢə baxmaq mümkün olsaydı, onda mən bizim iĢimiz haqqında öz Ģəxsi fikrimi söyləyə bilərdim. Ancaq elə bilirəm ki, indi 40 1 söyləsəm, bu, vaxtından qabaq olar. Vulf yazmağa son qoyub, vəfat edib, amma qalanları sağdı. Mənə elə gəlir ki, Kolduell bir çox illər bundan əvvəl tükənib, əlbəttə, bunu onun ilk kitablarına aid etmək doğru olmaz, ilk kitabları – “Ġlahi odun meĢəliyi” və qısa hekayələri isə az Ģey deyil. Ġstənilən kəs yalnız bunlarla da məmnun ola bilərdi, amma yazıçıları tanıdığım üçün əminəm ki, mən öz əsərlərimdən məmnun olmadığım kimi, o da məmnun deyil. Mən yalnız bunu demək istəyirəm ki, Heminquey baĢqalarından daha ağıllıdı – o, elə bir metod tapıb ki, onu tam Ģəkildə özünə tabe edə bilib, ona artıq güc sərf etmək lazım gəlməyib, belə bir məcburiyyət qarĢısında qalmayıb, heç bir daxili səs onu daha böyük bir Ģey yaratmağa cəhd göstərməyə məcbur etməyib. Buna görə də bizlərin arasında ən bitkin, ən bütöv əsərləri, bəlkə də, o yaradıb. Amma onlar bəĢər ruhunun bütün tarixçəsini, necə deyərlər, bir iynənin gözündə yerləĢdirməyə çalıĢan Vulfun yaratdığı dahiyanə və ağır, iri həcmli əsərlərə bənzəmir. <...>
Folkner: Bu adam yazıçı olmaq üçün zəruri olan bütövlüyə malikdi. Heminquey ona yazmaq imkanı verən bir metodu çox erkən mənimsəyib və bir dəqiqə də olsun ondan imtina etməyib, bu metod onu təmin edib, ondan çox asanlıqla yararlanıb. Gələcəkdə, bəlkə də, yaxĢı yazacaq. Mənə elə gəlir ki, onun sonuncu kitabı – “Qoca və dəniz” ən uğurlu əsəridi; məhz ona görə ki, əvvəllər tapmadığı bir Ģeyi – Allahı burda tapıb. Bu vaxta qədər onun qəhrəmanları vakuumda fəaliyyət göstərirdilər, onların keçmiĢi yox idi, amma “Qoca və dəniz”də o, birdən- birə, gözlənilmədən Allahı tapdı. O əsərdə iri bir balıq var – Allah tutulmaq üçün iri bir balıq yaradıb, onu tutmalı olan qocanı da, o balığı yeməli olan akulanı da Allah yaradıb və Allah onların hamısını sevir; əgər Heminquey bununla kifayətlənməsə, daha yaxĢı Ģeylər yazacaq – buna isə heç də hər yazıçı ümid edə bilməz. Çoxları faciəvi dərəcədə çox erkən tükənirlər və buna görə də onların həyatı baĢdan-ayağa iĢgəncəyə çevrilir. Fitsceraldın, ġervud Adresonun aqibəti də belə olub. <...>
Sual: Hesab edirsinizmi ki, amerikan dili öz inkiĢafında getdikcə ingilis dilindən daha çox uzaqlaĢır? Folkner: Heç Ģübhəsiz. Onun neçə nəsildən, yaxud neçə əsrdən sonra tamamilə baĢqa bir dilə çevriləcəyini demək çətindi, amma əgər dil inkiĢaf etmirsə, o, məhvə məhkumdu. ĠnkiĢaf və tərəqqinin yeganə alternativi ölümdü. Hərçənd bunun əksi də baĢ verə bilər: müasir sürət sayəsində dünyada hər Ģey bir-birinə yaxınlaĢır, yəni bizim dillərimiz arasındakı fərq də azala bilər. Amma hər halda, düĢünürəm ki, dəyiĢmə prosesi davam edəcək və müəyyən vaxtdan Yüklə 4,05 Mb. Dostları ilə paylaş:
|