Umumiy doc

5.5-§. ELEKTR SATH O‘LCHAGICHLARI 
Elektr sath o‘lchagichlarda
suyuqlik sathning holati biror elektr signaliga 
o‘zgartiriladi. Elektr sath o‘lchagichlar orasida eng ko‘p tarqalgani sig‘imli va aktiv 
qarshiliklarning o‘zgarishiga muvofiq o‘lchashga acoclangan asboblardir. 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

174 
Suyuqlik sathining o‘zgarishi bilan bog‘liq ravishda elektrodlar orasidagi elektr 
sig‘im o‘zgarishiga asoslangan asbob 
sig‘imli sath o‘lchagich
deb ataladi. Bunda, 
suyuqlikning dielektrik xususiyatlari nazorat qilinadi. Suyuqlik sathini sig‘imli sath 
o‘lchagich yordamida o‘lchashning prinsipial sxemasi 5.9-rasmda ko‘rsatilgan. Bu 
o‘lchagich silindrik kondensator va o‘lchov asbobidan iborat. Sath o‘lchanishi kerak 
bo‘lgan suyuqlik quyilgan idishga izolyasion material bilan qoplapgan elektrod 2 
tushiriladi. Elektrod idish devorlari bilan birgalikda silindrik kondensatorni hosil 
qiladi, uning sig‘imi suyuqlik sathi o‘zgarishi bilan o‘zgaradi. Sig‘imning kattaligi 
elektron kuchaytirgich 3 orqali kuchaytirilib, signalizator yoki o‘lchov asbobi 4 ga 
uzatiladi. 
Sig‘imli sath balandlik o‘lchagichlarni silindrik va plastinkali turda, 
shuningdek, qattiq sterjen ko‘rinishida chiqariladi. 
O‘zgartkichning sig‘imi ikki qism sig‘imi — suyuqlikka botirilgan 
ε
s
dielektrik 
o‘tkazuvchanlikli va muhitda joylashgan 
ε
M
(havo uchun 
ε
M
= 1) dielektrik 
o‘tkazuvchanlikli qismlar sig‘imlari yig‘indisiga teng. 
Silindrik o‘zgartkichning sig‘imi (5.9- rasm, b) quyidagicha ifodalanadi: 






−
⋅
+
⋅
⋅
=






−
⋅
+






⋅
=
+
=
−
d
D
h
H
h
d
D
h
H
d
D
h
C
C
C
M
c
М
с
h
H
h
lg
)
(
24
.
0
lg
)
(
24
.
0
lg
24
.
0
ε
ε
ε
ε
, (5,18) 
bu erda, h — sathning o‘lchanayotgan balandligi, sm; N — idish balandligi, sm; D va d — o‘zgartkich 
naychalarining tashqi va ichki diametrlari, sm; S — silindrik o‘zgartkichning sig‘imi, p F. 
Agressiv, lekin elektr tokini o‘tkazmaydigan suyuqliklar sathini o‘lchashda 
o‘zgartkich qoplamalari kimyoviy turg‘un qotishmalardan tayyorlanadi yoki har bir 
qoplama korroziyaga qarshi modda (viniplast yoki ftoroplast) bilan qoplanadi. Bu 
5.9 – 
расм
.