Umumiy harbiy majburiyat va harbiy xizmat

Najot uchqunlari

1989-yilda O‘zbekiston rahbarligiga Islom Karimov kelishi bilan respublikadagi vaziyat tubdan o‘zgara boshladi. Armiyadagi ahvol ilk bor keskin tanqid ostiga olindi va birinchi marta Islom Karimov tomonidan muammolarni hal etish harakati boshlandi. Xususan, respublika rahbariyatining jonkuyarligi tufayli yurtdoshlarimizning boshqa o‘lkalardagi qurilish batalonlariga chaqirilishi qisqardi. Chunonchi, 1986-yili O‘zbekistondan armiya safiga chaqirilgan yigitlarning 21 foizi qurilish bataloniga jalb qilingan bo‘lsa, 1991-yilda bu ko‘rsatkich 10,8 foizga tushirildi. Bu O‘zbekiston rahbarining mavjud siyosatga chek qo‘yish yo‘lidagi dastlabki dadil, amaliy sa’y-harakatlari samarasi edi.

Islom Karimov 1990-yil 5-iyunda so‘zlagan nutqida bunday dedi: "Biz, armiya xizmatiga salbiy munosabatni keltirib chiqargan sabablarni bartaraf etish uchun omilkorlik bilan harakat qilishimiz shart. Bu o‘rinda gap ayrim harbiy qismlarda intizomning bo‘shashib ketgani, Ustavga xilof munosabatlarning mavjudligi, yigitlarning mayib bo‘lib qaytishi va halok bo‘lishiga yo‘l qo‘ymaslik haqida bormoqda. Biz ro‘yi-rost aytishimiz kerakki, bunga aslo yo‘l qo‘ya olmaymiz. O‘z farzandlarimizni ularga nisbatan noxush xatti-harakatlardan va belgilangan qonunlarning buzilishidan muhofaza qilish uchun barcha ishlarni qilamiz".

Albatta, Islom Karimovning bu qadar jon kuydirishiga asoslar yetarli edi. Chunonchi, birgina 1989-yilning o‘zida, tinchlik davrida 430 nafar o‘zbekistonlik askar nobud bo‘lgan. O‘sha paytda onalarimizning oq yuvib, oq tarab ulg‘aytirgan farzandini «Vatan himoyasi»ga ming vahmu xavotir bilan kuzatganining boisi shunda.

Yurtboshimizning yuqoridagi so‘zlari ko‘p o‘tmay amalda o‘z ifodasini topdi. Ya’ni, 1990-yil 4-sentabrda Prezidentimiz respublika yoshlarining harbiy xizmatni o‘tash tartiblarini takomillashtirish to‘g‘risidagi farmonga imzo chekdi. Farmonga ko‘ra, haqiqiy harbiy xizmatga chaqirilayotgan o‘zbekistonlik yoshlarning huquq va erkinliklariga rioya etilishini, ularning oilalari manfaatlari himoya qilinishini ta’minlash, shuningdek, respublika yoshlarini harbiy xizmatga chaqirishni va xizmatni o‘tashini takomillashtirish maqsadida 1990-yil kuzgi chaqiriqdan boshlab o‘zbekistonlik yigitlarni respublikadan tashqarida joylashgan harbiy qurilish qismlariga chaqirishga barham berildi, faqat respublika hukumati bilan shartnoma asosidagina jalb etish mumkinligi belgilab qo‘yildi. Tinchlik davrida harbiy xizmat burchini bajarish chog‘ida akasi yoki ukasi halok bo‘lgan yigitlarni muddatli harbiy xizmatga chaqirish taqiqlandi.

O‘z davrida katta voqea bo‘lgan ushbu hujjatning yana bir muhim jihatiga e’tiboringizni qaratmoqchimiz. Ya’ni, ofitserlar tarkibini tayyorlash maqsadida mahalliy aholi vakillarini tanlash va ularni harbiy o‘quv yurtlariga yuborish, harbiy komissarliklarda o‘zbek tilini va o‘sha joyda yashovchi ko‘pchilik aholining tilini biladigan xodimlarni ko‘paytirish vazifalari belgilandiki, bu chinakam jasorat edi.

Muxtasar aytganda, mazkur hujjat onalarimizning dardiga darmon bo‘lish barobarida yigitlarimizning chorasizlikdan toptalgan ruhini ko‘tardi.