ÜNDƏricat ön söz
Yüklə 0,56 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 4.2 Tütünlə əlaqəli keçirilmiş əvvəlki tədqiqatlarla müqayisə
- 4.3 Nəticələrin Tütünə qarşı mübarizə haqqında ÜST-nin Çərçivə Konvensiyası ilə əlaqəsi
29
millət” layihəsi çərçivəsində məqsədyönlü aparılaraq yeniyetmələrin tütün əleyhinə məlumatlandırılması baxımından son dərəcə təsirli ola bilər. Eləcə də Çərçivə Konvensiyasının 12-ci maddəsi dövlətlərin üzərinə tütünə qarşı mübarizə sahəsində əhalinin məlumatlandırılması sisteminin möhkəmləndirilməsi və dəstəklənməsi öhdəliyi qoyur. Əhali arasında sağlam həyat tərzinin təşviq edilməsi və tütündən istifadənin sağlamlığa zərəri barədə maarifləndirmə tədbirlərinin keçirilməsi “Azərbaycan Respublikasında qeyri-infeksion xəstəliklərlə mübarizəyə dair 2015-2020-ci illər üçün Strategiyanın həyata keçirilıməsi üzrə Səhiyyə Nazirliyinin Fəaliyyət Planı” və Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin 2014-2020-ci illər üzrə Strateji Planında öz əksini tapmış və ardıcıl olaraq reallaşdırılır.
məktəblilərin sayı (10.3%) 2011-ci ildəki GYTS-lə müqayisədə (10.6%) cüzi azalmış, hazırda (son bir ayda) siqaret çəkənlərin sayı isə əvvəlki sorğu nəticələri ilə müqayisədə (2.7%) cüzi artaraq 2.9% təşkil etmişdir. Hazırda hər gün siqaret çəkənlərin sayı 2011-ci ildə olduğu kimi 1% idi.
Evdə siqaret çəkənlərin sayı 2011-ci ildə 17.7% olsa da, 2016-cı ildə bu rəqəm aşağı düşərək 13.4% təşkil etmişdir.
2016-cı ildə nə vaxtsa siqaret çəkənlərin 32.6%-i on yaşadək siqaret çəkməyə başlamasını qeyd etmişdir ki, bu da 2011-ci ildəki nəticələrdən (36.6%) azdır.
Növbəti il ərzində siqaret çəkməyə başlaya bilməsini qeyd etmiş heç vaxt siqaret çəkməyənlərin sayı isə 8.7%-dən 8%-dək azalmışdır.
Ötən sorğu ilə müqayisədə (18.7%) siqaretçəkən gənclərin daha çox dostları olduğunu düşünən yeniyetmələrin sayı az artaraq 19.0% təşkil etsə də, siqaretçəkən gənclərin daha da cəlbedici olduğunu düşünənlərin sayı xeyli artmışdır (19.1%-dən 29.2%-dək).
Yaşına görə heç bir məhdudiyyətlə üzləşməyərək mağazadan siqaret alan siqaret çəkən yeniyetmələrin sayı son beş ildə 59.1%-dən 64.8%-dək artsa da, pulsuz tütün məmulatı təklif edilən məktəblilərin sayı 2 dəfə (12.2%-dən 5.9%-dək) azalmış, siqaret markasının şəkli olan hər hansı əşyaya məxsus şagirdlərin sayı isə 10.7%-dən 8.7%-dək azalmışdır.
2011-ci illə müqayisədə 2016-cı ildə başqaları tərəfindən siqaret çəkilən evdə yaşayan məktəblilərin sayı az artsa da (27.1%-dən 28.8%-dək), qapalı ictimai yerlərdə tütün tüstüsünün təsirinə məruz qalan məktəblilərin sayı 1.5 dəfə artmışdır (27.3%-dən 2011-c ildə 40.8%-dək 2016-cı ildə).
Qapalı ictimai yerlərdə tütünçəkmənin qadağan edilməsini düşünən məktəblilərin sayı 94.0%-dən 82.8%-dək və başqalarının siqaret çəkməsi ilə onlara zərər yetirildiyini düşünənlərin sayı 85.9%- dən 81.8%-dək azalmışdır.
Bir və ya hər iki valideyni siqaret çəkən şagirdlərin sayı son beş ildə 40.5%-dən 42.6%-dək artmışdır.
2016-cı ildə məktəblilərin 66.0%-i son bir il ərzində məktəbdə tütündən istifadənin təhlükələri haqqında məlumat almışdır (2011-ci ildə 65.5%).
Son bir il ərzində tütündən imtina üçün cəhd etmiş hazırda tütün çəkən məktəblilərin sayı xeyli artmışdır (53.7%-dən 2011-ci ildə 65%-dək 2016-cı ildə).
2016-cı ildə şagirdlərin 62.3%-i tütün əleyhinə media məlumatı gördüyü və ya eşitdiyi halda (2011-ci ildə 72.3%), 68.9%-i televiziya, video və ya filmlərdə kiminsə tütündən istifadə etdiyini görüb (2011-ci ildə 61.0%). 30
əlaqəsi Bu GYTS-in nəticələri ÜST TMÇK və MPOWER tələblərinin həyata keçirilməsi və başa düşülməsi istiqamətində irəliləyişin ölçülməsi üçün vacibdir. Azərbaycanın GYTS-də iştirakı MPOWER-in birinci elementinə aiddir (Tütündən istifadənin və profilaktika strategiyalarının monitorinqi) və GYTS sorğusu şagirdləri MPOWER-in bir sıra digər elementlərinə aid suallarla da əhatə edir. Alınan nəticələr Azərbaycanda gənclər arasında MPOWER elementlərinin tam tətbiq edilməsi istiqamətində tərəqqinin ölçülməsi üçün vacibdir. GYTS-in təqdim etdiyi məlumatlar məktəb heyətinin və məktəbin hərtərəfli tütünə nəzarət siyasətinin rolu ilə əlaqəli olan TMÇK-nın bir sıra müddəalarına aid edə bilər.
İnsanların tütün tüstüsündən mühafizəsi: GYTS məlumatları göstərir ki, şagirdlərin 41.5%-i evlərindən kənarda siqaret çəkən insanların əhatəsində olur (69.2% 2011-ci ildə) və 28.8%-i onların yanında başqaları tərəfindən siqaret çəkilən evdə yaşayır (27.1% 2011-ci ildə).
Tütündən imtina etmək üçün yardım təklifi: GYTS nəticələri göstərir ki, hazırda siqaret çəkən məktəblilər tütünçəkmədən imtina etməyi düşünür. Hazırda siqaret çəkən məktəblilərdən: o
65.6% siqaret çəkməkdən imtina etmək istəyir (61.8 % 2011-ci ildə). o
65.0% ötən il tütündən imtina etmək üçün cəhd edib (53.7% 2011-ci ildə). o
26.0% siqaret çəkməyi tərgitmək üçün nə vaxtsa yardım alıb (44.3 % 2011-ci ildə).
Tütünün təhlükələri barədə xəbərdarlıqlar: Ötən il ərzində məktəblilərin 66.0% dərs zamanı tütünçəkmənin təhlükələri haqqında məlumat almışdır (65.5% 2011-ci ildə). Son bir ayda siqaret çəkən şagirdlərin 74.3%-i siqaret qutuları üzərində sağlamlığa zərər barədə xəbərdarlıq görüb.
Tütün reklamı, satışının stimullaşdırılması və sponsorluğuna dair qadağaların təmin edilməsi: GYTS nəticələri göstərdi ki, şagirdlərin 62.3% son 30 gün ərzində kütləvi informasiya vasitələrində tütünçəkməyə qarşı məlumat gördüyünü göstərmişdir (72.3% 2011-ci ildə). Son bir ayda məktəblilərin 32.5%-i satış yerlərində olaraq orada tütün məmulatlarının reklamı və satışının stimullaşdırılmasını görüb, 68.9%-i (2011-ci ildə 61.0%) televizora, videoya və ya filmə baxaraq kiminsə siqaret çəkdiyini görüb. Məktəblilərin 8.7%-i (2011-ci ildə 10.7%) üzərində tütün şirkətinin və ya məmulatının adı və ya şəkli olan əşyaya məxsus olduğunu və 5.9%-nə (2011-ci ildə 12.2%) tütün şirkəti üçün çalışan şəxs tərəfindən pulsuz tütün məmulatı təklif edilmişdir.
Tütün məmulatlarına qoyulan vergilərin artırılması: Məktəblilərin 1/3 hissəsi bu suala cavab verə bilmədi, 15.7%-i düşünür ki, siqaret qutusunun qiyməti 1-2 manat arasındadır, 7.8% düşünür ki, 3 manatdır, digərləri (10.8%) – 1 manatdan az və ya 4 manatdan çox olduğunu düşünür. Siqaret çəkən məktəblilərin 75.2%-i (2011-ci ildə 59.1%) axırıncı dəfə çəkdikləri siqareti mağazadan alıblar (əsasən oğlanlar). Hazırda siqaret çəkən 64.8% (2011-ci ildə 86.9%) məktəbliyə (əsasən oğlanlar) satıcı tərəfindən yaşlarının az olduğuna görə siqaret satmaqdan imtina edilməyib. Siqareti ədədlə alan və siqareti qutu ilə alan hazırda siqaret çəkən məktəblilərin (əsasən oğlanlar) sayı eyni dərəcədə bərabər olub - 44.0%. GYTS metodologiyası TMÇK tələblərinə uyğun olaraq məktəbdə tütünə nəzarət proqramlarının həyata keçirilməsinin monitorinqi və idarə edilməsi üçün çox yaxşı çərçivə təmin edir. Bu sorğunun nəticələri geniş yayılacaq və tütün istehlakı, nikotindən asılılıq və tütün tüstünün təsirinə məruz qalmanın qarşısının alınması və azaldılması məqsədilə effektiv qanunvericilik tədbirlərinin uyğunlaşdırılması və həyata keçirilməsi üçün məqsədyönlü istifadə olunacaqdır. Yüklə 0,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
|