Uot 82-91 geyim və BƏZƏk adlarinin bayatilarda əks olunmasi
Yüklə 1,87 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Tətbiqi əhəmiyyəti.
- РЕЗЮМЕ ИНТЕГРАЦИЯ И ВЗАИМОСВЯЗЬ МЕЖДУ ОСНОВНЫМИ КЛАССАМИ НЕОРГАНИЧЕСКИХ СОЕДИНЕНИЙ Аскеров А.Б., Абдуллаева Г.Б., Магеррамова А.С.
- SUMMARУ APPROPRIATE WAYS OF ADOPTING THEORETICAL MATERIALS IN THE MODERN EDUCATION PROCESS. Babaнev E.A.
- Dilçilik
- Tarix
- Pedaqogika, psixologiya, metodika
- Web: www.sdu.edu.az E-mail: sdu.elmixeberler@mail.ru
91
3. P → P 2 O
→ CaHPO 4
4. Na → Na 2 O→ NaNO 3
Bu dərsdə şagirdlər qeyri-üzvi birləşmələrin əsas xassələrini, onların arasında kimyəvi reaksiyaların aparılmasını, maddələrlə davranmağı müstəqil olaraq öyrənirlər. Məsələn: şagird ona verilmiş fosfor maddəsindən kalsium-hidrofosfat almaq üçün fosforu kimya qaşığında yandırır və alınan maddəni (fosfor (V)-oksidi) kimya stəkanında olan suya daxil edir, məhlulun rəngi dəyişir. Yeni maddə alınır. Hər bir qrupdan bir şagird apardıqları təcrübələrlə bağlı yoldaşlarına məlumat verir. Dərsin bu yolla öyrənilməsi, həqiqətən, şagirdin dərsdə səmərəli iş görməsi nəticəsində uzunmüddətli yaddaqalan bilik qazanılmasına səbəb olur. Beləliklə, hər bir şagirdin fəaliyyəti nəzərdən keçirilir. Müvafiq reaksiyaların tənliklərini hər bir şagird lövhədə yazır. Başqa şagirdlər də digər şagirdlərin suallarının cavablarını özlərində qeyd edirlər. Bununla da şagirdlər formuluna görə oksidləri, əsasları, turşuları və duzları fərqləndirməyi, formuluna görə onları adlandırmağı, onların alınması üsullarını, fiziki, kimyəvi xassələrini şərh etməyi, əsasları turşuluğuna və suda həll olunmasına görə fərqləndirmək bacarıqlarını nümayiş etdirirlər. Beləliklə, dərs yekunlaşdırılır, şagirdlər qiymətləndirilir və evə tapşırıq verilir. Elmi yeniliyi. İnteqrasiyanın yaradılması ilə qeyri-üzvi maddələrin əsas sinifləri arasında əlaqənin yaradılması şagirdlərdə məntiqi təfəkkürü inkişaf etdirilməklə baza bilikləri sistemləşdirilir.
yaradılması zamanı təklif etdiyimiz qaydada dərsin aparılması müəllimə az zaman ərzində bütün sinfin aktiv fəaliyyətini təmin etməyə və real qiymətləndirməni həyata keçirməyə şərait yaradır.
1. Fərəcov M.C. Kimyanın tədrisində fənlərarası əlaqə. Bakı: Maarif, 1989. 2. Əskərov A.B., Quliyeva G.N., Niyazova A.A. Kimyanın tədrisi metodikası, SDU. Sumqayıt, 2011.
Созданием интеграции между основными классами неорганических соединений укрепляются базовые знания учащихся. В частности, у них формируется и развивается деятельность в области логического и творческого мышления. В предложенном нами порядке обучения взаимосвязей между основными классами неорганических соединений создаются оптимальные условия для учителей, которые за короткий промежуток времени смогут активизировать и реально оценить деятельность всех учащихся.
With the creation of integration among main classes of inorganic compounds basic knowledge of students is strengthened. Particularly, they acquire and inprove activities in the field of logical and creative thinking, In the training method of interrelation anong main classes of inorganic compounds which is proposed by us optimal conditions are established for teachers, Thus, in a short period of time they will be able to promote and really estimade the activities of all students. Daxilolma tarixi: İlkin variant 08.11.2017
Son variant Əskərov A.B., Abdullayeva H.B., Məhərrəmova A.S. 92
UOT 371.315 MÜASİR TƏLİM PROSESİNDƏ NƏZƏRİ MATERİALLARIN MƏNİMSƏNİLMƏSİNİN OPTİMAL YOLLARI BABAYEV ELDAR ALI oğlu Sumqayıt Dövlət Texniki Kolleci, müəllim e-mail: sdu.elmixeberler@mail.ru Açar sözlər: rəsmxət, proyeksiya, qrafik dil, təlim sahəsi
Tədrisin keyfiyyətinin artırılması və onun səmərəliliyinin yüksəldilməsi pedaqoji ictimaiyyətin daim diqqət mərkəzində olmuş, pedaqoji sahədə aparılan araşdırma və tədqiqatların əsasını təşkil etmişdir. Bu sahə ilə bağlı nəzəriyyələr söylənilmiş və metodlar irəli sürülmüşdür.Bu metodların hamısının bir məqsədə qulluq etməsinə baxmayaraq, bu məqsədə çatmaq üçün müxtəlif yollar və fikirlər söylənilmişdir. Yəni burada məqsəd dedikdə idrak maraqlarının artırılması, müstəqil işləyə bilmənin təmin edilməsi, tələbə fəallığının artırılması nəzərdə tutulur. Təlim prosesindən məlumdur ki, iki tərəf iştirak edir: müəllim və tələbə. Yəni öyrədən və öyrənən tərəflər. Tələbənin müstəqil və təcrübi saatlarına geniş yer ayırmaq, dərsin nəzəri hissəsi ilə yanaşı, təcrübi metodlarla öyrədilməsinə daha çox diqqət yetirmək lazımdır. Təbii ki, fənnin spesifik xüsusyyətləri və didaktik prinsipləri nəzərə alınmalıdır. Texniki mədəniyyət insanın elmdə qrafiki metodla verə biləcəyi qrafiki dildir. Qrafiki dilin köməyi ilə xəyal olaraq obyektlərin forma və konstruksiyasını, dizayner ideyalarını yaratmaq və formalaşdırmaq olar. Qrafik dil özündə təsviri və xətti yazı sistemini cəmləyib. Ona görə də onun köməkliyi ilə çertyojun bütün informasiyasını oxumaq olar. Çertyoj bizi əhatə edən real aləmin cisimlərini öyrənmək vasitələrindən biridir. O, uzun inkişaf yolu keçərək qrafik təsvirlərin müasir görünüş alması üçün yüzilliklər keçmişdir. Hələ qədimlərdən insanlar ovladıqları heyvanların rəsmlərini, gördükləri göy cisimlərini və həyatı təsvirləri, daş, qaya, qumun və dəri üzərinə həkk edirdilər. Çertyojların ortaya çıxması, insanların praktiki fəaliyyəti istehkamların tikilməsi, şəhərlərin salınması ilə əlaqədardır. Çertyoj qədim rus sözü olub, hər hansı cismi kağız üzərində təsvir etmək mənasını daşıyaraq 16-cı əsrdə meydana gəlmişdir. Bizə gəlib çatmış ən qədim çertyojların tarixi 17-ci əsrə aiddir. Bızim dövrümüzdə çertyoj özünəməxsus bir sənəddir. Çertyojun istifadə olunma məqsədindən asılı olaraq, onun adı olur. Məsələn: maşınqayırma çertyoju, inşaat çertyoju, topoqrafik çertyoj. Çertyojlar tərtib olunarkən Dövlət Standartlarına ciddi əməl olunmalıdır. Çertyojları oxumaq və çəkmək insanın praktiki fəaliyyətində böyük əhəmiyyəti olan bədii təfəkkür və fəza təsəvvürlərinin inkişafına kömək edir. Çertyoj məmulatın tərkibini və quruluşunu müəyyən edir, onun işlənməsi, hazırlanması, ona nəzarət etmək, istismar və təmiri üçün zəruri məlumatları verir. Cismi hazır detallardan yığmaq üçün yığma çertyojlarından istıfadə olunur. Yığma çertyojlarda detalları birləşmiş şəkildə təsvir edirlər. Belə çertyojda cismə daxil olan hər bir detal nömrələnir. Bütün detalların adlarını ayrıca cədvəldə yazırlar. Praktikada çertyojları, nisbəti gözləməklə əl ilə gözəyarı çəkirlər və bunlar eskiz adlandırılır. Tədris və praktiki işdə cisimlərin yerləşməsini ancaq sadə və şərti verən təsvirlərdən də istifadə olunur ki, bunlara is sxemi deyilir. Rəsmxətdə və digər məktəb fənləriində cisimlərin əyani təsvirindən istifadə olunur. Cismin ölçülərinin dəqiqliyini gözləmədən, onun əl ilə və gözəyarı çəkilmiş əyani təsvirinə texniki rəsm deyilir. Çertyojları zavoddan zavoda, ölkədən ölkəyə göndərirlər. Çertyojlardan təkcə texnikada istifadə olunmur, o, bir çox peşə sahibləri ilə yol yoldaşıdır. Çertyojlar vasitəsi ilə yaşayış binaları ucaldılır, bəndlər, şaxtalar, elektrik stansiyalar tikilir, dəmiryolları və şosselər çəkirlər. Çertyojlarla əsasən geyim hazırlayır, mebel Sumqayıt Dövlət Universiteti – “ELMİ XƏBƏRLƏR”– Sosial və humanitar elmlər bölməsi Cild 13 № 2 2017
93
düzəldilir, şəhər və qəsəbələr yaşıllaşdırılır. Texnikaya yiyələnmək, ixtisaslı fəhlə, mexanizator, dizayner, yaxşı mühəndis olmaq üçün çertyoju oxumağı bacarmaq lazımdır. Çertyoju oxumaq bacarığını mənimsəmək, onu çəkmək qaydalarını öyrənməyin təməli isə orta məktəbdəki tədrisdən başlayır. Tədris olunan rəsmxət fənninin şagirdlərə düzgün aşilanması, təcrübi və nəzəri olaraq öyrədilməsi bilavasitə həmin fənni tədris edən müəllimin üzərinə düşür. Rəsmxət fənni təkcə orta məktəbdə deyil, həmçinin texniki peşə məktəblərində, ali texniki tədris müəssisələrində də öyrədilir. Orta və orta ixtisastəhsilli məktəblərdə rəsmxət fənni, çertyojları çəkmək texnikası və onları tərtib etmə qaydaları, proyeksiyalama sistemində çertyojlar, texniki rəsmlər və həndəsi cisimlər, çertyojların çəkilmə və oxunma qaydaları, eskizlər, kəsim və kəsiklər, yığma çertyojları və inşaat çertyojlarının oxunması bölmələri ardıcıllıqla tədris olunur [2, 5-12].
İndi isə rəsmxət fənninin həndəsi cisimlə, onların proyeksiyalayıcı müstəvilərlə kəsilməsi və səthlərinin açılışının qurulması mövzularına nəzər salaq. Həndəsi cisimlərə silindr, piramida, prizma, konus, kürə, düzbucaqlı və s.misal göstərmək olar. Həndəsi fiqurların hər hansı birinin (məsələn, altıüzlü prizmanın), hər hansı proyeksiyalayıcı (frontal proyeksiyalayıcı ) müstəvi ilə Babayev E.A. 94
kəsilməsindən alınan kəsiyin həqiqi boyunun təyini (proyeksiya müstəvilərinin yerdəyişmə üsulu) kəsik altıüzlü prizmanın açılışının və izometriyasının qurulması mövzusuna nəzər salsaq, görərik ki, tələbə bu mövzunu nəzəri cəhətdən mənimsəmək üçün çox vaxt sərf etməli və bir neçə tamamlama işi görməlidir. Yuxarıda qeyd olunanları tələbəyə və yaxud öyrənən tərəfə nəzəri formada catdırmaqla yanaşı, yəni praktiki yolla onun həllinə daha çox diqqət yetirilərsə (məsələn, hər bir tələbə fərdi şəkildə həmin prizmanı ağacdan, kartondan və ya kağızdan istifadə edərək laboratoriya şəraitində onun maketini sərbəst şəkildə özü düzəldərsə), öyrənən tərəf həmin mövzunu daha ətraflı və daha dərindən mənimsəməklə yanaşı, aşağıdakı meyarları özündə cəmləşdirmiş, məsulüyyət, iradi keyfiyyətlər və sərbəst düşüncə tərzi formalaşdırmış olur. Tələbə biliyini səfərbər etməyə çalışır. Verilmiş tapşırığı başqa tapşırıqlarla müqayisə edərək, öz bilik dairəsindən kənara çıxmağa cəhd edir və daim axtarışda olur. Məsələnin həllində konkret və ardıcıl olmağa çalışır, məsələnin suallarını ayırd etmək vərdişləri qazanır. Yuxarda göstərilən şəkildə altıüzlü prizma frontal proyeksiyalayıcı müstəvi ilə kəsilmiş, kəsiyın həqiqi boyu proyeksiya müstəvilərinin yerdəyişmə üsulu ilə təyin edilmiş, kəsik prizmanın səthinin açılışı və izometriyası verilmişdir [1, 98-100].
1.
2.
Orta məktəb üçün rəsmxət dərsliyi. Bakı: Maarif, 2009, 5-12. РЕЗЮМЕ ОПТИМАЛЬНЫЕ ПУТИ УСВОЕНИЯ ТЕОРЕТИЧЕСКОГО МАТЕРИАЛА В СОВРЕМЕННОМ ОБУЧАЮЩЕМ ПРОЦЕССЕ Бабаев Э.А. Ключевые слова: черчение, проекция, графический язык, область обучения В процессе преподавания помимо теоретической формы изложения материала необходимо особое внимание уделить его практическому решению. Такой подход будет способствовать: а) формированию свободной формы мышления; б) мобилизации знаний; в) выходу за рамки готовых знаний и поиску новых возможностей; г) конкретному и последовательному решению проблемы.
SUMMARУ APPROPRIATE WAYS OF ADOPTING THEORETICAL MATERIALS IN THE MODERN EDUCATION PROCESS. Babaнev E.A. Keywords: drawing, projection, graphical language, field of study. In addition to delivering lesson to a student or a learner in the theoretical form, it is necessary to pay special attention on practical solution. This approach will help to: a) formation of a free form of thinking; b) mobilization of knowledge; c) go beyond the ready knowledge and find new opportunities; d) specific and consistent solution of yhe problem.
İlkin variant 22.12.2016
Son variant Müasir təlim prosesində nəzəri materialların mənimsənilməsinin optimal yolları 95
Mündəricat Содержание Contents
Dilçilik 1
4 2 Eminli B.İ. Evfemizmlərin linqvomədəni spesifikası 9 3 Mürsəliyeva X.M. İntensivliyin ədəbi dilin funksional üslublarında işlənmə dərəcəsi 12 4
16
Ədəbiyyatşünaslıq 5
Образ Гейдара Алиева в художественном творчестве русскоязычных писателей Азербайджана 20 6
Azərbaycanı nəsrində bölünmüş vətən ideyasına münasibət 23
7 Kərimova V.S. Ədəbi-tənqidi mətndə estetik problematikanın fəaliyyətinin spesifikası 29 8
“Mübariz” adlı sənədli povestləri əsasında) 35
Tarix 9
40 10 Məmmədli B.İ., Xəlilov E.Ş. Məşhur fransız yazıçısı-səyyah Aleksandr Dümanın “Qafqaz səfəri” əsəri tarixi mənbə kimi 46
11 Mərdanov İ.İ., Ağayev T.D., Süleymanlı D.Q., Əliyeva N.F. Pirsааt çаyının hövzəsinin geoloji və geomorfoloji şərаiti 49
12 Fərzəliyev M.M., Əzizova K.V. Qlobal iqtisadi problemlər və onların həlli yolları 53
13 Mahmudova L.F., Osmanov İ.O., Abdullayeva Y.T. Qlobal maliyyə böhranının aradan qaldırılmasında beynəlxalq maliyyə-kredit təşkilatlarının rolu 57 14
Pirverdiyeva S.A. Sənayedə əmək kollektivlərinin sosial inkişafının əsas istiqamətləri 62 15
Aslanov Z.Y., Rəcəbov İ.S. Maşınqayırma müəssisəsində keyfiyyət menecmenti sisteminin proseslərinin işlənməsi 65 16
Həsənov T.G., Allahverdiyeva S.Ə., Mursaquliyev C.Ə. Quba-Xaçmaz iqtisadi- coğrafi rayonunda (İCR) xidmət sahələrinin və nəqliyyatın ərazi üzrə təşkilinin coğrafi xüsusiyyətləri 70
Pedaqogika, psixologiya, metodika
17 Kərimova M.F. İncəsənət terapiyası 75 18 İsаyеvа Z.M. Elmi yaradıcılıq fəaliyyətini səciyyələndirən xüsusiyyətlər 79 19 Həsənova X.S., Allahverdiyeva N.Ə., Əliyeva A.R. Riyaziyyat təliminin həyatla əlaqələndirilməsində praktik və məntiq məzmunlu məsələlərin rolu 83
20 Əskərov A.B., Abdullayeva H.B., Məhərrəmova A.S. İnteqrasiya və qeyri-üzvi birləşmələrin sinifləri arasında əlaqənin yaradılması 88 21 Babayev E.A. Müasir təlim prosesində nəzəri materialların mənimsənilməsinin optimal yolları 92
96
Kompüter yığımı S.Şahverdiyeva Texniki redaktor E.Həsrətova D il dəstəyi Linqvistik Mərkəz
Yığılmağa verilmişdir: 05.01.2017- ci il Çapa imzalanmışdır: 2017-ci il Mətbəə kağızı, kağızın formatı: 70 * 108 ¼
Yüksək çap üsulu Şərti çap vərəqi 6. Sifariş . Tiraj 250 nüsxə. Qiyməti müqavilə yolu ilə. Sumqayıt Dövlət Universitetinin mətbəəsində çap olunmuşdur.
Müxbir ünvan:
Azərbaycan, 5008, Sumqayıt, 43-cü məhəllə Tel: (0-12) 448-12-74 (0-18) 644-88-10 Faks: (0-18) 642-02-70 Web: www.sdu.edu.az E-mail: sdu.elmixeberler@mail.ru Yüklə 1,87 Mb. Dostları ilə paylaş:
|