Fe’l mavzusini o‘rganishda asosiy vazifalar: so‘z turkumi sifatida fe’l so‘z turkumini o‘rganish, o‘quvchilar nutqini fe’llar orqali boyitish, og‘zaki va yozma nutqda fe’llardan to‘g‘ri foydalanish ko‘nikmasini shakllantirish, o‘quvchilarning aqliy faoliyatini rivojlantirish, Grammatik mavzu bilan bog‘liq holda ayrim imloviy qoidalarni o‘zlashtirish hisoblanadi. Bu vazifalar bir-biri bilan bog‘liq holda amalga oshiriladi.
3- sinflarda fe’lni o‘rgatishda asosiy vazifa: “Fe’l so‘z turkumi” degan tushunchani shakllantirish, bo‘lishli va bo‘lishsiz fe’llarning ma’nosini, shakliga qarab farqlash ko‘nikmasini hosil qilish, bo‘lishsizlik qo‘shimchasi –ma ning taalaffuzi va imlosini o‘rgatish hisoblanadi.
Fe’lning harakat bildirishi yuzasidan o‘quvchilarda aniq tasavvur hosil qilish uchun o‘qituvchi ularga shu darsdagi mehnat jarayonini tasvirlashni, ya’ni o‘quvchilarning o‘zlari bajarayotgan ish-harakatni aytishni so‘raydi, suhbat o‘tkazadi. Suhbatda “O‘qituvchi nima qildi? O‘quvchilar nima qildilar? Hozir o‘qituvchi nima qilyapti?O‘quvchilar nima qilyaptilar? Endi o‘quvchilar nima qiladilar? O‘qituvchi nima qiladi?” kabi savollardan ham foydalanadi.suhbat jarayonida o‘quvchilar o‘qituvchi rahbarligida fe’llarni so‘rog‘I bilan yozib boradilar. Masalan, nima qildi?-so‘zladi,tushuntirdi. Nima qildilar?- yozdilar, tingladilar. Nima qilyapti? – tushuntiryapti, so‘rayapti. Nima qilyaptilar?- javob beryaptilar, yozyaptilar, tinglayaptilar.nima qiladi?- tekshiradi, ko‘radi. Nima qiladilar?- ishlaydilar, yozadilar, bajaradilar.
Suhbatdagi yoki o‘quvchilar aytgan gaplardan birini gap bo‘lagi jihatidan tahlil qilish asosida xulosa chiqaradilar: nima qilyapti? nima qiladi? nima qildi? kabi so‘roqlarga javob bo‘lib, predmet harakatini bildirgan so‘zlar fe’l deyiladi. Fe’l gapda kesim vazifasini bajaradi.
Mavzu yuzasidan o‘quvchilarda ko‘nikma hosil qilish uchun so‘roq berib fe’lni aniqlash, gap mazmuniga mos fe’lni tanlab qo‘yish, aralash berilgan so‘zlardan, shuningdek, rasmga qarab gap tuzish kabi mashqlardan foydalaniladi. O‘quvchilarda so‘z turkumlarini bilish ko‘nikmasi ularning belgilari yig‘indisini egallashlari asosida shakllantiriladi. Masalan, gul, guldor, gulladi so‘zlarining qaysi so‘z turkumiga kirishini bilish uchun II sinf o‘quvchisi quyidagicha fikr yuritadi: nima? – gul, bu so‘z narsani bildiryapti, ko‘plikda qo‘llanadi – gullar, bu ot; guldor so‘zi qanday? so‘rog‘iga javob bo‘lyapti, narsaning belgisini bildiryapti, bu – sifat; gulladi so‘zi nima qildi? so‘rog‘iga javob bo‘lyapti, narsaning holatini bildiryapti, bo‘lishsiz shaklda qo‘llanadi – gullamadi, bu – fe’l.
Boshlang‘ich sinflar dasturi o‘quvchilarni so‘z turkumlari mustaqil va yordamchi so‘z turkumlariga bo‘linishi bilan maxsus tanishtirishni ko‘zda tutmaydi, ammo o‘qituvchi bolalarni so‘z turkumlarining belgilari bilan amaliy tanishtiradi. Masalan, o‘quvchilar mustaqil so‘z turkumlari: ot, sifat, son, olmosh, fe’lning gap bo‘lagi vazifasida kelishini, bog‘lovchi gap bo‘lagi bo‘lmasligini biladilar
Dostları ilə paylaş: |
