Urg'u va uning notiqlik sanatidagi ahamiyati. Pauza va pauza turlari, intonatsiya, temp va ritm

Vergul belgisi qo‘yilgan o‘rinlarda pauza Nuqtali vergul belgisi qo‘yilgan gaplarda pauza Ikki nuqta qo‘yilgan o‘rinlarda pauza Tire belgisi qo‘yilgan o'rinlarda pauza Qavs ichida berilgan gaplarda pauza Qo‘shtirnoq belgisi qo‘yilgan gaplarda pauza

Vergul belgisi qo‘yilgan o‘rinlarda pauza Nuqtali vergul belgisi qo‘yilgan gaplarda pauza Ikki nuqta qo‘yilgan o‘rinlarda pauza Tire belgisi qo‘yilgan o'rinlarda pauza Qavs ichida berilgan gaplarda pauza Qo‘shtirnoq belgisi qo‘yilgan gaplarda pauza

O`zbek tilida ham musiqiy urg`u yo`q, ammo unda cho`ziqlik belgisi va zarb bor. Bu belgilar urg`uli bo`g`inni shu so`zdagi urg`usiz bo`g`inlardan ajratish imkonini beradi. Bunda shuni ham ta’kidlash kerakki, so`z urg`usining cho`ziqlik darajasi rus va o`zbek tillarida bir xil emas: rus tilidagi so`z urg`usining cho`ziqlik belgisi o`zbek tilidagidan ko`proq darajada seziladi. Buni yuqorida oltin va karantin, ovsin va apelsin so`zlari qiyosida ham ko`rib o`tdik. Demak, o`zbek tilidagi so`z urg`usida zarb birinchi o`rinda turadi, shunga ko`ra uni dinamik urg`u deb baholash maqsadga muvofiqdir.

O`zbek tilida ham musiqiy urg`u yo`q, ammo unda cho`ziqlik belgisi va zarb bor. Bu belgilar urg`uli bo`g`inni shu so`zdagi urg`usiz bo`g`inlardan ajratish imkonini beradi. Bunda shuni ham ta’kidlash kerakki, so`z urg`usining cho`ziqlik darajasi rus va o`zbek tillarida bir xil emas: rus tilidagi so`z urg`usining cho`ziqlik belgisi o`zbek tilidagidan ko`proq darajada seziladi. Buni yuqorida oltin va karantin, ovsin va apelsin so`zlari qiyosida ham ko`rib o`tdik. Demak, o`zbek tilidagi so`z urg`usida zarb birinchi o`rinda turadi, shunga ko`ra uni dinamik urg`u deb baholash maqsadga muvofiqdir.

Erkin urg`uli tillarda urg`uning o`rni so`z ma’nolarini farqlash funksiyasini (fonologik vazifani) ham bajaradi, ana shu funksiyasida u aksentema hisoblanadi: замок (qulf) va замок (qal’a,qasr, saroy, qo`rg`on), парит (bug`lamoq) – парит (parvoz qilmoq) kabi. Bog`langan urg`uli tillarda bu holat juda kam uchraydi: rus tilidan o`zlashgan so`z bilan o`zbek tili so`zlari o`rtasida shunday munosabat paydo bo`lganda (atlas va atlas kabi), sifatlar ravishga ko`chganda (yangi va yangi kabi) urg`uning o`rni ma’no farqlash xususiyatiga ega bo`lishi mumkin, ammo bu xususiyat bog`langan urg`uli tillar uchun yetakchi va doimiy belgi hisoblanmaydi.