В данной выпускной квалификционной работе исследованы вопросы внедрение gprs технологий в стандарте gsm

1.4-rasm. Autentifikatsiya prinsipi

EIR – uskuna identifikatsiyasining registri mobil stansiya uskunasining (IMEI) xalqaro identifikatsiya raqamining aslligini tasdiqlash uchun ma’lumotlarning markazlashtirilgan bazasini o‘z ichiga oladi. Ushbu ma’lumotlar bazasi mobil stansiya uskunasiga mutlaq tegishlidir. EIR ma’lumotlar bazasi quyidagicha tashkil qilingan IMEI raqamlar ro‘yxatidan iborat.

OQ RO‘YXAT – ruxsat etilgan mobil stansiyalarga biriktirilgan ma’lumotlar borligi to‘g‘risidagi IMEI raqamini o‘z ichiga oladi.

QORA RO‘YXAT – o‘g‘irlangan yoki xizmat ko‘rsatilganda boshqacha sabab bo‘yicha rad etilgan mobil stansiyalar IMEI raqamini o‘z ichiga oladi.

KULRANG RO‘YXAT – «qora ro‘yxat»ga kiritish uchun asos bo‘lib hisoblanmasa, dasturiy ta’minot ma’lumotlar bo‘yicha aniqlangan muammolar mavjud bo‘lgan mobil stansiyalarning IMEI raqamini o‘z ichiga oladi.

Ma’lumotlar bazasiga EIR ushbu tarmoqning MSC, shuningdek, boshqa mobil tarmoqlar MSC distansion foydalana olishi mumkin.

HLR holati kabi tarmoq bittadan ko‘p EIR ga ega bo‘lishi mumkin, bunda har bir EIR IMEIning aniq guruhlarini boshqaradi. MSC tarkibiga IMEI raqamini olganda EIR adresini qaytaradigan, uskuna to‘g‘risidagi ma’lumotlar bazasining tegishli qismini boshqaradigan tarnslyator kiradi.

IWF – tarmoqlaro funksional tutashuv MSCning tarkibiy qismidan biri hisoblanadi. U abonentlarga ma’lumotlarni GSM tarmog‘ining terminal uskuna (DIE) va qayd etiladigan tarmoqning oddiy terminal uskuna o‘rtasida uzatish mumkin bo‘lgan protokollarini o‘zgartirish vositalaridan va ma’lumotlarni uzatish tezligidan foydalana olishni ta’minlaydi. Tarmoqlararo funksional tutashuv qayd etilgan tarmoqning tegishli modemi bilan birlashish uchun uskunaning o‘z bankidan modemni «ajratadi». IWF mijozlarga yetkaziladigan uskuna uchun, masalan, X.25 protokoli bo‘yicha ma’lumotlarni paketli uzatish PAD uchun to‘g‘ridan-to‘g‘ri bog‘lanish tipining interfeyslarini ta’minlaydi.

YeS – aks-sadoni bosuvchi tarqatish traktlarida fizik kechikish sababli barcha telefon kanallar (ularning uzunligidan qat’i nazar) uchun, jumladan GSM tarmoqlarning radio kanali PSTN tomonidan MSC aa foydalaniladi. Namunaviy aks-sado bosuvchi YeS chiqishi va qayd etiladigan telefon tarmoqning telefonii o‘rtasidagi uchastkada 68 millisekund intervalda bosishni ta’minlashi mumkin. To‘g‘ri va teskari yo‘nalishlarga tarqalishida GSM kanalida signalni qayta ishlash, nutqni kodlash/koddan chiqarish, kanalli kodlash va boshqalar bilan yuzaga kelgan umumiy kechikish taxminan 180 ms ni tashkil etadi. Ushbu kechikish, telefon kanalda standart bog‘lanish PSTN ikki simli hisoblanganligi uchun MSCda o‘rnatish zarur bo‘lgan ikki simli rejimdan to‘rt simli rejimga o‘zgartirish trakti bo‘lgan gibrid transformator yoqilgan bo‘lmasa, harakat-dagi abonentga szilmasligi mumkin. Qayd etilgan tarmoq-ning ikkita abonentlarini bog‘lashda aks-sado signallar bo‘lmaydi. YeSni yoqmasdan GSM traktida signallarni tarqatishdan kechikish abonentlarning g‘ashiga tegadi, so‘zlashuvni uzib qo‘yadi va e’tiborni chalg‘itadi.

OMS – ekspluatatsiya qilish va texnik xizmat ko‘rsatish markazi GSM tarmog‘ining markaziy elementi hisoblanadi, u tarmoqning boshqa komponentlarini nazorat qilish va boshqarishni hamda uning ishlash sifatini nazorat qilishni ta’minlaydi. OMS X.25 protooklining ma’lumotlarni uzatish kanallari bo‘yicha GSM tarmog‘i-ning boshqa komponentlari bilan birlashadi. OMS xizmat ko‘rsatuvchi xodimlarni xabardor qilish uchun mo‘ljal-langan avariya signallarini qayta ishlash funksiyasini ta’minlaydi va tarmoqning boshqa klmponentlaridagi avariya vaziyatlari to‘g‘risidagi ma’lumotlarni ro‘yxatga oladi. Nosozlik xususiyatiga bog‘liq holda OMS uni avtomatik tarzda yoki xodimning faol aralashuvi bilan bartaraf etish imkoniga ega. OMS tarmoq uskunasining holati va mobil stansiya chaqiruvining o‘tishi tekshirilishini ta’minlashi mumkin. OMS tarmoqda yuklamani boshqarish imkoniga ega. Samarali boshqarish funksiyasiga GSM tarmog‘ining komponentlardan yuklama to‘g‘risidagi statistik ma’lumotlarni yig‘ish, ularni diskli fayllarda yozish va vizual tahlil uchun displeyga chiqarish kiradi. OMS dasturiy ta’minot o‘zgarishi va tarmoq elementlarining konfiguratsiyasi to‘g‘risidagi ma’lumotlar bazasi boshqarilishini ta’minlaydi. Xotiraga dasturiy ta’minotni yuklash OMS dan tarmoqning boshqa elementlariga yoki ulardan OMSga amalga oshiriladi.

NMC – tarmoqni boshqarish markazi GSM tarmoqni rasional ierarxik boshqarishni ta’minlash imkoniga ega. U hududiy tarmoqlarni boshqarish uchun javob beradigan OMS markazlari bilan qo‘llab-quvvatlanadigan barcha tarmoq darajada ekspluatatsiya qilish va texnik xizmat ko‘rsatishni ta’minlaydi. NMC butun tarmoqda grafik boshqarilishini ta’minlaydi va ishdan chiqish yoki uzellar o‘ta yuklangan kabi murakkab avariya vaziyatlarida tarmoqni dispetcherlik boshqarishni ta’minlaydi. Bundan tashqari, u tarmoq uskunasida ishga tushirilgan avtomatik boshqarish qurilmasining holatini nazorat qiladi va NMC operatorlari uchun tarmoq holatini displeyda aks ettiradi. Bu operatorlarga hududiy muammolarini nazorat qilish imkonini beradi, zarur bo‘lganda, aniq hudud uchun javobgar bo‘lgan OMS yordam ko‘rsatadi. Shunday qilib, NMC xodimi butun tarmoq holatini biladi va OMS xodimiga hududiy muammoni hal etish strategiyasini o‘zgartirish ko‘rsatmasini beradi.

NMC – tarmoqda o‘ta yuklanish yuzaga kelishi uchun щaroitlarga yo‘l qo‘ymasligi sababli, signalizatsiya marshrutlariga va uzellar o‘rtasidagi bog‘lanishlarga diqqatni bir joyga to‘playdi. Tarmoqlar o‘rtasida o‘ta yuklanish sharoitlari tarqalishning oldini olishda GSM va PSTN tarmoq o‘rtasidagi bog‘lanishlar marshruti nazorat qilinadi. Bunda NMC xodimi boshqa NMC xodimi bilan tarmoqni boshqarish masalalarini muvofiqlashtiradi. NMC tayanch stansiyalarning (BSS) kichik tizimining tarmoqli uskunasi uchun grafikni boshqarish imkonini ta’minlaydi. Abonentlar yuqori ustuvorlik (favqulodda xizmatlar) bilan tizimdan foydalana olishi mumkin bo‘lganda, NMC operatorlari eksperimental vaziyatlarida «ustuvor foydalana olish» kabi borshqarish protseduralari ishga tushishi mumkin.

Mahalliy OMS xizmat ko‘rsatilmaydigan hisoblansa, NMC har qanday hududda javobgarlikni olishi mumkin, bunda OMS tarmoqning NVC va uskuna o‘rtasidagi tranzit punkt sifatida ishlaydi. NMC operatorlarga OMS funksiyalariga o‘xshash funksiyalarni ta’minlaydi.

NMC tarmoqni rejalashtirishning muhim moslamasi hisoblanadi, chunki NMC tarmoqni va tarmoq darajadagi ishini nazorat qiladi, xususan uning optimal rivojlanishini belgilaydigan ma’lumotlar bilan tarmoqni rejalashtirilishi ta’minlaydi.

BSS – tayanch stansiya uskunasi, u tayanch stansiya kontrolleri (BSC) va qabul qiluvchi-uzatuvchi tayanch stansiyalarini (BTS) o‘z ichiga oladi. Tayanch stansiya kontrolleri bir nechta qabul qiluvchi-uzatuvchi bloklarni boshqarishi mumkin. BSS radio kanallar taqsimlanishini boshqaradi, bog‘lanishlarni nazorat qiladi, ularning navbatini tartibga soladi, sakraydigan chastota bilan ishlash rejimini, signallar modulyatsiyasi va demodulyatsiyasini, xabarlarni kodlash va koddan chiqarish, nutqni kodlash, nutq, ma’lumotlar va chaqiruv uchun uzatish tezligining moslashishini ta’minlaydi, shaxsiy chaqiruv xabarlarini uzatish navbatini belgilaydi.

BSS MSC, HLR, VLR ishlashda ayrim, masalan: kanalni MSC nazorati ostida bo‘shatish funksiyalarni bajaradi, lekin MSC tayanch stansiyadan radio xalaqitlar sababli chaqiruv o‘tmaganda kanalni bo‘shatish ta’minlanishini so‘rashi mumkin. BSS va MSC birgalikda mobil stansiyalarning ayrim toifalari uchun axborotni ustuvor uzatishni amalga oshiradi.

TSE – transkoder, u MSC nutq va ma’lumotlarni uzatish kanalining (64 kbit/s IKM) chiquvchi signallarini radio interfeysi bo‘yicha GSM tegishli tavsiyalarining (GSM 04.08 tavsiyalar).ko‘rinishiga o‘zgartirishni ta’minlaydi.

Ushubu talablarga muvofiq raqamli shaklda taqdim etilgan nutqni uzatish tezligi 13 kbit/s ni tashkil etadi. Ushbu raqamli nutqli signallarni uzatish kanali «to‘liq tezlikli» deb nomlanadi. Standart bilan kelajakda yarim tezlikli nutqli kanaldan foydalanish ko‘zda tutilmoqda (uzatish tezligi 6,5 kbit/s).

Uzatish tezligini kamaytirish liniyali predikativ kodlash (LPC), uzoq muddatli oldindan aytish (LTP), qoldiq impulsli qo‘zg‘otishdan (RPE – ba’zida RELP deb nomlanadi) foydalanuvchi maxsus nutqni o‘zgartirish qurilmasini qo‘llash bilan ta’minlanadi.

Transkoder, odatda, MSS bilan birgalikda joylashtiriladi, unda tayanch stansiyalar - BSC kontrolleriga yo‘nalishida raqamli xabarlarni uzatish 13 kbit/s uzatish tezligi bo‘lgan oqimga 16 kbit/s ma’lumotlarni uzatish tezligigacha qo‘shimcha bitlarni (stafinglashni) qo‘shish bilan amalga oshiriladi. Keyin 64 kbit/s standart kanaliga 4 karrali zichlash amalga oshiriladi. Shunday qilib, GSM Tavsiyalari bilan aniqlanadigan 120 nutqli kanallar uzatilishini ta’minlaydigan 30 kanalli IKM liniya shakllantiriladi.

O‘n oltinchi kanal (64 kbit/s), «vaqtinchalik oyna» signalizatsiya axborotini uzatish uchun alohida ajratiladi va odatda, SS N7 yoki LAPD grafikni o‘z ichiga oladi. Boshqa kanalda (64 kbit/s) MKKTT X.25 protokoli bilan kelishadigan ma’lumotlar paketi uzatilishi mumkin.

Shunday qilib, ko‘rsatilgan interfeys bo‘yicha natijalovchi uzatish tezligi 30x64 kbit/s + 64 kbit/s + 64 kbit/s = 2048 kbit/s ni tashkil qiladi.

MS – mobil stansiya, u GSM tarmoqlar abonentlarining elektr aloqaning amaldagi qayd etilgan tarmoqla-ridan foydalana olishni tashkil qilish uchun xizmat qiladigan uskunadan iborat. GSM standarti doirasida transport modelida o‘rnatiladigan 20 Vt chiqish quvvati bilan 1-klass modelidan 0,8 Vt maksimal quvvat bilan 5-klass portativ modeligacha mobil stansiyalarning 5 ta klassi qabul qilingan. Xabarlarni uzatishda talab etiladigan aloka sifatini ta’minlaydigan uzatkich quvvatini adaptiv rostlash ko‘zda tutiladi.

Mobil stansiya va harakatdagi abonent bir biriga bog‘liq emas. Har bir abonent, uning intellektual varaqchasiga yoziladigan xalqaro identifikasion raqamga (IMSI) ega. Bunday yondoshuv, ijaraga beriladigan taksi va avtomobillarga radio telefonlarni o‘rnatish imkonini beradi. Har bir mobil stansiyaga xalqaro identifikasion raqam (IMEI) beriladi. Ushbu raqamdan o‘g‘irlangan stansiyaning yoki vakolatsiz stansiyaning GSM tarmoqlaridan foydalana olishning oldini olish uchun foydalaniladi.

2. Harakatdagi sotali aloqa tizimining tuzilish prinsipi va chastotali rejalashtirish
Harakatdagi sotali aloqa tizimlarining qurish prinsipiga ko‘ra R_O radiusli xizmat ko‘rsatayotgan yacheykalarga bo‘linadi, 2.1-rasmda ko‘rsatilgan. Yacheykaning ideal formasi aylanadir, lekin maydon hisobini osonlashtirish uchun va bir-biriga tasiri asosida to‘g‘ri oltiburchak qabul qilingan. Relefli joy bo‘lganligi uchun qurilish va boshqa faktorlar yacheyka noto‘g‘ri aylana formasini oladi.

2.1-rasm. HSAT ning hizmat ko‘rsatish maydoni.

Yacheykada joylashgan harakatdagi abanentlarga baza stansiyasi (BS - BTS) xizmat ko‘rsatadi. Har bir mobil stansiya (MS - MS) undan keladigan chaqiruvga bo‘sh chastotali kanal ajratadi. Kommutasion tizimlari yordamida BS bir-biri bilan bog‘lanadi hamda oddiy TLF tarmoqga chiqadi. Kommutasioya tizimi markaziy stansiya (MS) o‘rnida yo‘naltirilgan bo‘lishi ham mumkin yoki bu turda bo‘ladigan boshlang‘ich xarajatlarni pasaytirishga imkon beradigan ajratilagan turi ham bo‘ladi. Oxirgi holda kommutatsiya tugunlari BSda o‘rnatiladi. To‘g‘ri yuboriladigan apparatura bilan jihozlangan har bir BSda chastotali kanal to‘plami taqdim etiladi. Bunda himoyalangan D intervalga bo‘lingan hamma BS da u yoki bu kanal takroran ishlatiladi – bu esa tizimning yuqori chastotali effektivligini aniqlaydi, bu esa HSAT ning asosiy prinsipidir. Turli xil chastotali kanalni ishlatadigan ko‘chuvchi BS lar S stansiya guruhni tashkil etadi.

2.2.rasm. Yondosh stansiyalar guruhi.

HSAT kanallarining minimal sonini aniqlovchi S miqdor tizimining (klaster) chastotali parametri hisoblanadi. Agar har bir BS to‘plami polosa kengligi F_k li L kanaldan tashkil topsa, malumot yo‘nalishida HSAT ning umumiy polosa kengligi F_C=F_K1C. ni tashkil etadi. BS (L) lar soni R_O radiusli xizmat ko‘rsatish hududida quydagicha aniqlanadi;
L = 1,21 (R_O/R)²

Unda butun xizmat ko‘rsatish hududida aktiv abonentlar soni N = L₁ orqali aniqlanadi, chastota spektrining effektiv ishlatilishi

G = N/F_C = L/F_KC = 1,21 R_O ² / F_KCR²
Quyidagi formula orqali aniqlanadi. Ya’ni uning birinchi to‘plamiga kanallar soniga bog‘liq bo‘lmaydi va yacheyka radiusi R kamayishiga erishadi. Bu yerdan yacheyka radiusi R qancha kam bo‘lsa shuncha ko‘p chastotaning takrorlanishi mumkin, yani ularni bir vaqtda ishlatilishini tushunish mumkin. Bundan tashqari S chastotali parametrni kamroq qiymatlisini tanlash kerak.

Yacheykalarning olti burchakli formasida S miqdor va himoyalangan D interval orasidagi o‘zaro optimal nisbatiga o‘rin bor (takrorlanadigan chastotali yacheykalar orasidagi interval).

C = (D/R)²/3

Bundan tashqi yacheykalarning oltiburchak formasi MS uzatuvchining cheklangan quvvatli tizimda aylana hududining bo‘lingan chastotali kanallarini tizimlashtirish imkonini beradi.

Ikki o‘lchovli hududni qoplash sxemasini ko‘rganda u yacheykalarning bir uzun zanjir kabi chiziqli sxemadan farq qilishini ko‘ramiz. Chiziqli joylashuv radial yo‘nalish tizimi tuzilishida katta qiziqish uyg‘otadi, masalan; avtomagistral bo‘ylab, bunda chastotali kanalning kerak bo‘lgan minimal soni C = D/2R.

Ekspluatatsiya tajribalari va hisobotlari R ning pasayishi va HSAT da D/R munosabati qo‘yib yuborish qobilyatini va chastotali effektivlikni yuqori darajasiga yetishga imkon berishni ko‘rsatadi. Lekin, yacheyka radiusining haddan tashqari kichrayib ketishi abanentlar harakatlanganda yacheykalarning kesishuv sonining keskin oshib ketishiga olib keladi. Shu sababli qayta ishlanishga muhtoj malumotlar oqimi oshadi, bu kommutatsiya va boshqaruv tizimining qayta yuklash yoki tizimni rad etishga olib kelishi mumkin. Bundan tashqari R ning kam qiymatida real joy sharoitida BS antennalarning aniq joylashuvidan og‘ish kabi hollar ham sodir bo‘ladi. Hisobotlar shuni ko‘rsatadiki R = 1,6 km da BS antennalarining siljishi geometrik markazga nisbatan radiusi ¼ qismi BS qabul qilgichi kirishida signallar halaqit nisbatini 10% ga pasayadi.

D/R miqdori berilgan o‘zaro halaqitlar darajasi bo‘yicha topiladi, D/R ning kam qiymatida halaqit bardosh qabul qilgichni yuqori darajada saqlashga yo‘naltirilgan mahsus choralar ko‘rilishi kerak.

Qabul qilgichning halaqitbardoshliligini oshirishning usullaridan biri bu – yo‘naltirilgan antennalardan foydalanishdir.

Kanallarni bo‘lishning yana bir usuli bu ikkilangan struktura metodidir. Bu usulning eng oddiy qoidasiga ko‘ra BS k, k +1, k +1C, sonlari mavjud bo‘lgan kanal to‘plami ajraladi. k – turli hil to‘plam ishlatadigan BS gruhidagi stansiyalarning raqamli yani k = 1,2 …S. Misol uchun 1=7 da 3 raqami bilan belgilangan yacheykalarda 3,10,17,24……va h.k. kanallar ishlatiladi.

Yo‘naltirilgan antennali tizimlarda belgilararo halaqitlarni yo‘qotish siljigan kanallarning mos keladigan fazaviy antenna mo‘ljali hisobidan effektiv bo‘ladi.

2.3. Rasm. AMPS sistemasidagi antennalar.
Chastotali rejalashtirishning boshqa usullari belgilararo halaqit darajasini taminlashning tahminan shu darajasini beradi.

Chastotali kanal bo‘linishning fiksirlangan usulidan tashqari kanallar ishlatishning effektivligini oshiradigan va ushbu yacheykaning hamma kanallari band bo‘lganda chaqiruv bloklashish ehtimolligini pasaytiradigan dinamik usul ham mavjud. Hamma kanallari band bo‘lgan BS da aloqa seans vaqtida qo‘shni yacheykalardan kanal hosil qilib beriladi. Kanallar taqsimlashning gibrit usulidan ham foydalanish mumkin. Bunday tizimlarda har bir BS fiksirlangan to‘plam kanallarini va dinamik bo‘lingan kanallar bazi bir sonlarni ajratadi. Bunday tizimda chaqiruv blokirovkalash ehtimolligi kanal yuklaamasi hamda tanlangan, fiksirlangan va dinamik kanallar soni o‘rtasidagi o‘zaro nisbatga bog‘liq.

Dinamik va gibrit bo‘linishning muhim qiymati bu – agar uning zichligi doimiy bo‘lmaganda bitta kanalda TLF yuklamasi tekislashish amalga oshirishga imkon beradi. Fiksirlangan taqsimlashda yacheyka radiusi kichkinalashadi va yuqori trafikli joylarda BS da kanallar sonini ko‘paytirish yo‘li bilan ham yacheyka radiuslarini kichiklashishiga erishish mumkin. Shu prinsipga asosan boshlang‘ich tizimning menyu berish oshirish yani dastlab bir nechta yirik yacheykalari BS kiritiladi, keyin sotali panjara tizimi maksimal o‘tqazish qobilyat rejimiga kiriladi.

HSAT loyihalashtirishning zaruriy qiymati nafaqat kanallar bo‘linishi va chastotali rejalash savollarini o‘rganishda balki shahardan tashqari hududlarda (O‘YuCh) tarqalishini o‘rganishdadir.

2.1. Harakatdagi sotali aloqa tizimlarining mavjud bo‘lgan standartlari

Birinchi avlod (1G) analogli HSAT tarmoqlarini klassifikatsiyasi keltirilgan 2.4-rasmda. Uning ichiga yerdagi va sun’iy yo‘ldosh orqali umumiy foydalanish harakatdagi aloqa tarmog‘i kiritilgan, ular yordamida tarmoq abonentlariga elektron aloqaning turli xizmatlari, umumiy foydalanish telefon tarmog‘idagi abonentlar bilan ham aloqa o‘rnatish imkoni ham beriladi. Abonentlar o‘z tarmoqlariga radio kanallari bo‘yicha ulanadilar, ular harakatdagi abonent stansiyalari (AS) bilan bazaviy stansiyalar (BS) orasidagi radio kanaldir. AS ni tarmoqqa ulanishi shunday tashkil qilingan. BS lar orasida radio liniyalar yoki kabel aloqa liniyalari yordamida transport tarmog‘i quriladi. Ulanish tarmog‘i bilan transport tarmog‘i birgalikda harakatdagi aloqa tarmog‘ini hosil qiladi.

Umumiy foydalanish telefon tarmog‘i bilan o‘zaro ta’sir ierarxiyani ixtiyoriy maxalliy, hudud ichida va shaharlararo sathida tashkil qilish mumkin.

HSAT avlodlar bo‘yicha bo‘linadi. Birinchi avlod – bu analog standart tizimlari. Ikkinchi avlod – bu raqamli standart tizimlari va nihoyat IMT-2000 Hozirda HSAT ni uchinchi avlodi sifatida ko‘rilyapti. HSAT ning standartlar misoli 2.1-jadvalda keltirilgan.

2.4-rasm. Harakatdagi aloqa tarmoqlarining klassifikatsiyasi.

Hozirgi paytda ikkinchi avlod tizimlari keng tarqalgan va uchinchi avlod tizimlari rivojlanishining boshida turibmiz, birinchi avlod tizimlari esa asta-sekinlik bilan foydalanishdan chiqarib tashlandi.

2.1-jadval

Standart	Stan­dartning to‘la nomi	Chas­totalar diapazoni, MGs	Amalga kiritilgan yil
Analog standartlar
NMT 450	Nordic Mobile Telephony	450	1981
AMPS	Advanced Mobile Phone System	800	1983
TACS	Total Access Communication System	900	1985
NMT-900	Nordic Mobile Telephony	900	1986
Raqamli standartlar
GSM-900	Global System for Mobile Communication	900	1991
D-AMPS	Advanced Mobile Phone Service	800 – 1800	1991
DCS-1800	Digital Cellular System	1800	1992
PDC	Personal Digital Cellular	800 (900) – 1500	1994
CDMA	Code Division Multiple Access	800 – 1800	1995

2.2. Harakatdagi sotali aloqa tizimining analog standartlari
HSAT ni birinchilardan bo‘lib Skandinaviya mamlakatlari ishlab chiqdi va mamlakatlarga bog‘liq bo‘lmagan holda AS lari tizimining hamma bazaviy stansiyalari bilan to‘la moslashuvchan. Hamma harakatdagi abonentlar tizimga kiruvchi ihtiyoriy mamlakatlarda ishlash imkoniga ega.

NMT-450 standarti to‘rtta turdagi harakatdagi stansiya ishlatadi:

- oddiy harakatdagi stansiyalar;

- ustunlikka ega bo‘lgan harakatdagi stansiyalar;

- portativ harakatdagi stansiyalar;

- harakatdagi stansiya-taksofonlar.

Bu tizim yerdagi harakatdagi ob’ektlarga xizmat ko‘rsatish uchun ishlab chiqilgan, lekin ultra qisqa to‘lqinlar yetib borishi mumkin bo‘lgan hududdagi harakatdagi dengiz stansiyalariga ham xizmat ko‘rsatishi mumkin.

40 tadan oshiq davlatlar NMT-450 va NMT-900 standartlarini qabul qilishdi. Rossiya NMT-450 standartini federal standart sifatida qabul qildi. O‘zbekistonda birinchi operatorlardan birlari ham NMT-450 standartidan foydalanishgan.

HSAT ni NMT-450 va NMT-900 standartlarning qurilish prinsiplari deyarli bir xil. Ikkisi ham NMT-450 standarti spesifikatsiyasiga asoslangan. NMT-900 standartlarning takomillashish farqiga asosan uskunalar tarkibiga kichik o‘lchamli qo‘l stansiyalarining kiritilishi, hamda kengaytirilgan imkoniyatli boshqarish tizimi va aloqa xizmati ko‘payganligini kiritsa bo‘ladi. Lekin kichik o‘lchamli qo‘l stansiyalari NMT-450 standarti uchun ham ishlab chiqilgan.

NMT-900 standartining kodini tuzilishida NMT-450 standartidan farqi qo‘shimcha axborotlar, perfeks va liniya signallari qo‘shilgan. Bundan tashqari mobil kommutatsiya stansiyasi bilan BS orasidagi o‘zaro ta’siriga tegishli bo‘lgan spesifikatsiya qismi o‘zgartirilgan.

NMT-450 va NMT-900 standartlarning solishtirma xarakteristikalari 2.2-jadvalda keltirilgan.
2.2-jadval

	Parametr va xarakteristikalar nomi	NMT-450	NMT-900
1	Chastot polosasi (MGs): - dan uzatish uchun - AS bilan qabul qilish uchun	420-490 453-457,5 463-467,5	890-960 890-915 935-960
2	Kanallarning chastota farqi, kGs	25(20)	25 (12,5 ko‘chikli)
3	qabul qili shva uzatish dupleks kanallarining chastotalar farqi, MGs	10	45
4	Kanallar soni	180 (225)	999 (1999-ko‘chikli)
5	Sota radiusi, km	15-40	2-20
6	Bazoviy stansiya uzatgichini quvvati, Vt	max 50	max 25
7	Abonent stansiya uzatgichini quvvati, Vt	15 1,5 0,15	6 1 0,1

Analog EMX-2500 sotali radiotelefon tizimi to‘la avtomatik ishlaydi. qo‘zg‘almas va harakatdagi aloqa tarmog‘ining apparat, hamda dasturiy ta’minot tashkil etuvchilaridan iborat.

Bazoviy stansiya 8 yoki 16 nutq kanallariga mo‘ljallangan. Yo‘naltirish diagramma burchagi 60, 120 va 360 bo‘lgan antennalar qo‘llaniladi. Sotadagi BS lar bir-biri bilan bazaviy stansiya kontrollerlari (BSK) va kommutatsiya markazi (KM) bilan bog‘lanadi. Har xil protokolli HSAT lar bilan aloqa EMX – 2500 asosida amalga oshirilishi mumkin.

AMPS (Advanced Mobile Phone) standartini qo‘llashga asoslangan. Bu standart asosan Shimoliy va Janubiy Amerikada, hamda Avstraliya, Yangi Zelandiya, osiyo va O‘rta sharqda ishlatiladi. Qo‘shimcha nutq aloqa kanallar sonini oshirishni ta’minlaydigan, polasasi kengaytirilgan E-AMPS standarti ham ishlatiladi.

TACS, E - TACS (Total Area Coverage System) – Yevropa, Osiyo, O‘rta Sharqda va Afrikada ishlatiladi.

J - TACS (Japanese TACS) – Yaponiyada ishlatiladi.

Har xil HSAT lar egallaydigan chastota polosalari bilan farqlanadi, shu sababli o‘z chastota kanallariga ega.