oqim keyinchalik (XVIII asrda) metafizik yoki ratsionalistik psixologiya
deb nom oladi.
Bu psixologiya shuning uchun
ham metafizik deb ataladiki, uning
tekshirish predmeti bo‘lgan - ruh, psixik jarayonlar - fizik xissiy dunyo
chegarasidan tashqarida mavjud mohiyat, g4ayri jismoniy bir narsa deb
tushuntiriladi; shuning uchun ham
ratsionalistik deb ataladiki, uning
tekshirish metodi tajribadan ajratilgan faqat quruq mulohazadan iborat
edi.
0 ‘rta asr mutafakkirlarining ruh va ruhiy hayot haqidagi mulo-
hazalari, asosan,
ruhning mohiyati, uning kuchi, qobiliyatlari va
kelib chiqishi, uning tana o‘lgandan keyingi taqdiri haqidagi,
ruhning
tanaga bo'lgan munosabati haqidagi masalaiarga qaratilgan edi. Ruh
ning mohiyati haqidagi masala, odatda, Platon va Arastularda qanday
hal qilingan bo4 Isa, xuddi shunday hal qilinar edi. Ruh o‘z tabiatiga
ko4ra barcha moddiy va jismoniy narsalarga qarama-qarshi qo‘yilar
edi. Ruh o‘z tabiatiga ko4ra alohida qobiliyatlarga egadir, deb fikr
yuritilardi.
Olovning g'aroyib sifatlarini kim tushuntirib bera oladi? Nega
endi u o‘zi yorug4 bo4la turib, domiga tushgan narsalarni qoraytirib
yuboradi? Yoki gulxanda toblangan toshlarning
oqarish sababini
qanday izohlash mumkin? - deya quyidagi o4zining mulohazakor
fikrlarini avval surgan:
- Sukunat - shovqinning, yalang4ochlik - libosning, xastalik -
salomatlikning, zulmat — yorug4likning yo4qligidan
darak berganidek,
yovuzlik ezgulikning yo4qligini bildiradi.
— 0 4zgalar seni olqishlaganda, sen o4zingdan nafratlan. Seni sen
orqali harakat qilmoqchi bo4lganlar olqishlaydi.
Yüklə
Dostları ilə paylaş: