A b u z ə r b a ğ I r o V y. E. B e r t e L s V ə a z ə r b a y c a n ə d ə b I y y a t I
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
s i m v o l l ar s i s t e m i n i n m ü k ə m m ə l v a r i a n t l ar ı n ı n t ap ı l ı b i ş l ə d i l mə s i n ə , p o e t i k t e x n i k a n ı n m ü r ə k k ə b l ə ş d i r i l mə s i n ə x ü s u s i d i q q ə t a y r ı l m a ğ a b a ş l a d ı . B e r t e l s i n g ö s t ə r d i y i k i m i , o n l a r q ə d i m f a r s s ö zl ü k l ər i n d ə n ç o x ə r ə b l ü ğ ə t l ə r i n ə h ə v ə s l ə m ü r a c i ə t e t mə y ə v ə ə r ə b i z m l ə r i ö z p o e t i k d i l l ə r i n d ə i ş l ə t mə y ə b a ş l a d ı l ar . E y n i z a m a n d a s a r a y e t i k e t l ə r i n i n t ə l ə b l ə r i a t a l a r s ö z ü v ə mə s ə l l ə r d ə n , e l ə c ə d ə a r x a i k f o l k l o r j a n r l a r ı n d an i s t i f ad ə e t mə y ə mü ə y y ə n h ə d l ə r q o y u r d u . A n c a q , B e r t e l s i n h a q l ı o l ar a q g ö s t ər d i y i k i mi : " N i z a mi , ö z d ö v r ü n ü n s ö z s ə n ə t k a r l ı ğ ı n ı t a ma mi l ə mə n i ms ə d i y i n ə , s ar a y l a r d a n a s ı l ı o l ma d ı ğ ı n a g ö r ə p o e z i y ay a ç o x b ö y ü k mə z mu n z ə n g i n l i y i g ə t i r d i v ə ə d ə b i y y a t ı n h ə y a t d an u z a q o l ma s ı h a q q ı n d a z a m a n ı n a ğ ı r ş ə r t l ə r i n ə t i c ə s i n d ə y a r an mı ş n ə z ə r i y y ə n i a r a d a n q a l d ı r a b i l d i . " ( 9 2 , s . 6 5 ) A . Y . K r ı m s k i X I I ə s r i f a r s d i l l i s a r a y m ə d h i y y ə p o e z i y as ı n ı n ç i ç ə k l ə n mə d ö v r ü a d l an d ı r mı ş d ı r . P e ş ək a r mə d h i y y ə ç i l ə r – o r t a ə s r l ə r Ş ə r q i n i n t r u b a d u r l a r ı s a r ay d a n s ar a y a k e ç i r və ş ö h r ə t p ə r ə s t h ak i ml ə r i mə d h e d i r d i l ə r . İ r a n d a S a m a n i l ə r d ö v r ü n d ə p e ş ə k a r mə d d a h l a r p ay t ax t ş əh ə r i n d ə , y e n i t ü r k ə s i l l i h ö k m d a r l a r ı n s a r a y l ar ı n d a mə s k ə n s a l ı r d ı l ar . S ə mə r q ə n d l i N i z a m i Ə r u z i n i n f i k r i n c ə , s a r a y mə d d ah ş a i r i " i n c ə r u h u , d ər i n z ə k a s ı , h a z ı r c a v a b l ı ğ ı , t ə s ə v v ü r ü n ü n a y d ı n l ı ğ ı v ə u z a q g ö r ə n l i y i l ə f ə r q l ə n mə l i d i r " . ( 1 4 5 , s . 2 9 ) Ü s t ə l i k , m ə d d ah b i r q a y d a o l a r a q b a c a r ı q l ı n ə d i m , x oş a g ə l ə n v ə n ə z a k ə t l i h ə m s ö h b ə t o l ma l ı d ı r . S ar a y mə d d a h - ş a i r l ə r i n i n " s e x r ə i s i " - M ə l i k ü ş ş ü ə r a s ı v a r d ı . M ə s ə l ə n , S u l t a n M a h mu d Q ə z n ə v i s ar a y ı n d a b u v ə z i f ə n i B ə l x ş ə h ə r i n d ə n o l a n Ü n s ü r i y e r i n ə y e t i r i r d i . Ş i r v a n ş a h l a r s a r a y ı n d a i s ə mə l i k ü ş ş ü ə r a Ə b ü l ə l a G ə n c ə v i m ə ş h u r i d i v ə b i r ç o x ş a i r l ə r i n , o s ı r a d a n d ü n y a ş ö h r ə t l i b ö y ü k Xa q a n i Ş i r v an i n i n u s t a d ı o l m u ş d u . N i z a m i G ə n c ə v i n i n ə d ə b i mö v q e y i n i n o r i j i n a l l ı ğ ı o n d a i d i k i , o , ö z y a r a d ı c ı l ı ğ ı n ı s a r a y mə d h i y y ə p o e z i y a s ı ə n ə n ə l ə r i n ə t a b e e t mə mi ş d i . H a k i ml ə r ə n ə s i h ə t v e r mə y ə c ə s a r ə t e d ə n , o n l ar a ü z t u t u b t ə b ə ə l ə r i n ə mə r h ə mə t e t mə y ə ç a ğ ı r a n N i z a m i mə d h i y y ə n o t l ar ı n d a n t a m a m i l ə u z a q l a ş m a mı ş d ı s a d a , h ə r h a l d a mə d d a h l ı q p o e z i y as ı n ı n " an a q u c a ğ ı n ı " t ə r k e t mi ş d i . B u a s p e k t d ə N i z a m i y a r a d ı c ı l ı ğ ı f a r s d i l l i s a r a y p o e z i y a m ə k t ə b i n i n b i r ç o x f u n d a m e n t a l m ö v q e l ə r i i l ə z i d d i y y ə t ə g i r i r v ə ə k s i n ə , h a k i m i y y ə t ə mü n as i b ə t d ə s u f i z m i n t ə n q i d i mö v q e y i n ə u y ğ u n g ə l i r . A r t ı q y u x ar ı d a d e y i l d i y i k i m i , N i z a m i G ə n c ə v i , ç o x g ü m a n k i , mə z l u ml a r ı n v ə b i n ə s i b l ə r i n m ü d a f i ə s i n i q a r ş ı y a mə q s ə d q o y m u ş p e ş ə , s ə n ə t q a r d a ş l ı q l a r ı n ı n b i r l əş mə s i o l an ə x i s u f i t ə r i q ə t i n ə mə n s u b o l m u ş d u r . B u n a g ö r ə d ə o , s ar a y p o ez i y a s ı n ı n mə d d a h ç ı l ı ğ ı n d a n h ak i m d a i r ə l ə r i n t ə n q i d i n i ü s t ü n t u t m u ş d u . G ü ma n k i , N i za mi n i n f a r s d i l l i s a r a y p o e z i y as ı ə n ə n ə l ə r i n d ə n ş ü u r l u ş ə k i l d ə u z a q l a ş m a s ı b i r ç o x c ə h ə t d ə n o n u n ə n f ə a l s u f i o r d e n l ə r i n d ə n b i r i n ə mə n s u b l u ğ u i l ə i z ah o l u n a b i l ə r . B u n a b a x m a y a r a q , Y . E . B e r t e l s D ö v l ə t ş a h t ə z k i r ə s i n d ə k i N i z a m i G ə n c ə v i n i n ə x i ş e y x i F ə r r u x Z ə n c a n i n i n m ü r i d l ə r i n d ə n o l ma s ı h a q q ı n d a q e y d i n i ş ü b h ə a l t ı n a a l mı ş d ı r . B e r t el s i n aş k a r e t d i y i k i m i , h ə mi n ş e y x N i z a m i n i n a n a d a n o l m a s ı n d a n y e t m i ş il ö n c ə d ü n y as ı n ı d ə y i ş mi ş d i r v ə d e mə l i , ş a i r ö zü n ü o n u n a n c a q mə n ə v i m ü r i d l ə r i n d ə n h es a b e d ə b i l ə r mi ş . F a r s d i l l i A z ə r b a y c a n p o e z i y a m ə k t ə b i n i n m ü s t ə q i l ə d ə b i f e n o m e n , mə d ə n i p a r ad i q m a ş ə k l i n d ə m ə n a l a n d ı r ı l ma s ı Y . E . B e r t e l s i n e l m i x i d mə t l ə r i n d ə n b i r i n i t ə ş k i l e d i r . T ə d q i q at ç ı N i z a m i G ə n c ə v i , X a q a n i Ş i r v a n i , Qi v a mi M ü t ə r r i z i , F ə l ə k i Ş i r v an i v ə b aş q a ş a i r l ə r i n y ar a dı c ı l ı ğ ı n ı , ö z ü n ü n b ə d i i v ə e s t e t i k Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|