Anar İsayev Ramil Rəhimov

 
53 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Makedoniya çarlığı ilə müharibə aparmışdılar 
 
 
 
 
 
Klassik quldar dövlətlər olmuşdular 
 
 
 
 
 
 
 
 
Aralıq dənizində ağalıq uğrunda mübarizə 
aparmışdılar 
 
 
 
 
 
 
 
Yunanıstan və Roma tarixi  üçün oxşar cəhətlər 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Çoxallahlılıq dini mövcud olmuşdur 
 
 
 
 
 
 
 
Sonuncu Roma imperatoru 
taxtdan salındı 
476-cı ildə baş 
vermiş 
hadisələr 
 
Qərbi Roma imperiyası 
süqut etdi 
Qərbi Avropada quldarlıq 
quruluşu dağıldı 
Qədim dünya tarixi 
sona çatdı 
Orta Əsrlər dövrü 
başlandı 
Vandallar Roma şəhərinə hücum etdi
 
Atilla Roma şəhərini mühasirəyə aldı 
V əsrin 50-ci illəri 
 
Roma imperiyasının parçalanması 
Şərqi Roma imperiyası 
(395-1453) 
 
Qərbi Roma imperiyası 
(395-476) 
 
Ərazisi: İtaliya, Avropa, Afrikanın 
qərb əyalətləri 
 
Ərazisi: Balkan yarımadası, Misir 
və Romanın Asiyadakı əyalətləri 

---

 
54 
 
Qədim Roma mədəniyyəti 
 
Elm 
E.ə. I əsr və b.e.-nın I əsrinin başlanğıcını Roma poeziyasının «qızıl dövrü» 
adlandırırlar.  Bu  dövrdə  Romanın  görkəmli  elm  və  sənət  adamları  yaşayıb-
yaratmışlar. Onlardan bəziləri aşağıdakılardır:
 

 
Vergili «Eneida» poemasını yazmışdı.  

 
Lukretsi «Cisimlərin təbiəti haqqında» poemasını yazmışdı. 

 
Varron “Kənd təsərrüfatı” və “Latın dili haqqında” kitablarını yazmışdı. 

 
Virtuvi   “Memarlıq haqqında” dərslik kitabını yazmışdı. 

 
Böyük Plini   “Təbii tarix” əsərini yazmışdı. 
Romalilar müəyyən cərrahiyyə əməliyyatları həyata keçirə bilirdilər. 
 
Teatr 
Qədim Roma teatrına aiddir: 

 
Teatrlarda yunan və Roma müəlliflərinin targediya və komediyaları tamaşaya qoyulurdu. 

 
Yoxsulların və varlıların ən çox sevdiyi tamaşa qladiator döyüşləri və döyüş abrabalarının yarışları idi. 

 
İmperator Oktavian Avqustun əmri ilə Romanın ətrafında göl yaradılaraq dəniz döyüşləri göstərilirdi. 

 
On minlərlə tamaşaçı üçün tribunları, lojaları olan sirk – cıdır meydanı tikilmişdir. 

 
Sirkin qaçış yollarında yüngül döyüş arabalarına qoşulmuş at yarışları keçirilirdi. 
 
İncəsənət 
Qədim Roma incəsənətinə aiddir: 

 
Heykəltəraşlıq və rəssamlığın təsviri sənət növü daha yaxşı inkişaf etmişdi. 

 
İncəsənətdə yunan və Şərq memarlıq üsullarından geniş istifadə edilirdi. 

 
Memarları tağlar, qübbələr və gümbəz tikməyi öyrənmişdilər. 

 
Roma memarları betonu ixtira etmişdilər. Betonun ixtirası nəticəsində olduqca möhkəm tikililər tikilirdi. 

 
Roma  heykəltəraşları  yunanlardan  öyrənmiş,  lakin  yunanlardan  fərqli  olaraq  onlar  insanın  xarici  görünüşünü  və 
xarakterini yaxşı açıb göstərirdilər. 
 
Memarlıq 
Roma qüdrətli dövlətə çevrildikdən sonra onun paytaxtı Roma şəhəri Aralıq dənizi hövzəsində ən böyük şəhər oldu. O 
dövrdə  Roma  “Əbədi  qızıl  şəhər”  adlanırdı.  İmperatorlar  şəhərin  forum  adlanan  mərkəzi  meydanında  və  onun  ətrafında 
abidələr ucaldır, möhtəşəm məbədlər və başqa ictimai binalar tikdirirdilər.   
Qədim Romada aşağıdakı memarlıq abidələri inşa edilmişdir: 

 
Panteon məbədi – “Bütün allahların məbədi” sayılırdı. 

 
Kolizey amfiteatrı – Burada qladiator döyüşləri keçirilir, tamaşalar göstərilirdi. 

 
Yupiter məbədi – Tanrı Yupiterin şərəfinə Kapitoli təpəsində ucaldılmışdır. 

 
Trayan sütunu - İmperator Trayanın Dunay çayı ətrafındakı iqələbələrinin şərəfinə ucaldılmışdı. 

 
Zəfər tağları ( triumf ) – Qədim Romada imperatorların qələbələrini şöhrətləndirmək üçün tikilirdi. 
Müasir dövrə qədər Parfenon məbədi və Kolizey amfiteatrı qalmaqda olan qədim memarlıq abidələridir. 
Romada ac-yalavacların həyacanlarına yol verməmək üçün onlara imperatorların adından çörək və xırda pul paylanılır, 
termlər – hamamlar tikilirdi. Termlərdə istirahət zalları və kitabxanalar olurdu. 
 
Roma mədəniyyətinin əhəmiyyəti 
Roma mədəniyyəti dünya mədəniyyətinin inkişafına aşağıdakı töhfələri vermişdir: 

 
Aralıq dənizi hövzəsi və digər ölkələrin mədəniyyətinin inkişafında mühüm rol oynamışdır. 

 
Avropa ölkələrinin mədəni inkişafı üçün əsas olmuşdur. 

 
Latın dili italiyan, fransız, rumın və bəzi başqa müasir dillər üçün əsas olmuşdur. 

 
İndi də elmdə istifadə edilən bitkilərin, heyvanların və dərmanların adı latın dilində işlədilir. 

 
Sezar dövründə Romada tətbiq edilən təqvim və ayların adı müasir dövrdə, indi də istifadə olunur.  
Romada  Sezar  dövründə  təqvim  tərtib  edilmişdir.  Bu  təqvimdən  indi  də  bəzi  dəyişikliklər  edilərək  istifadə 
olunmaqdadır. Romada il mart ayından hesablanırdı. Bu gün də ayların latın adları saxlanılmışdır. Məsələn, qədim romalılar 
“yeddinci ay”ı - sentyabr ,―onuncu ay”ı  dekabr  adlandırırdılar. İyul ayı Sezarın şərəfinə, Avqust ayı isə Oktavianın şərəfinə 
adlandırılmışdır.  
 
Romada cərrahiyyə alətləri
 
 

---