Araz qurbanov
Yüklə 3,03 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- «Hazırda Çinin 6000 gölü tamamilə qurumuş, Sarı çayın
- «Bu məqsədlə, şirin su ehtiyatlarının idarə olunması üzrə yeni əməkdaşlıq formaları, inteqrasiya sistemi yaradılmalı
- Hazırda MDB dövlətlərinin bir hissəsinin – Ukrayna, Moldova, Azərbaycan, Türkmənistan, Qazaxıstan və Özbəkistan iqtisadiyyatının
58 HİDROBÖHRAN, HİDROMÜNAQİŞƏLƏR VƏ HİDROSTRATEGİYA suvarma şəbəkəsi yaratmaq planları ilə izah edir. Proqnozlara görə, 2030- cu ilədək bu ərazilərdə su çatışmazlığı 25%-ə çatacaqdır. Hindistanın Mubai (keçmiş «Bombey») şəhərində yerləşən Strateji Proqnozlaşdırma Qrupunun rəhbəri Sandip Vaslikar «India Today» nəşrinə verdiyi müsahibədə bildirmişdir ki, «Hazırda Çinin 6000 gölü tamamilə qurumuş, Sarı çayın (Xuanxe) mənbəyində suyun səviyyəsi 30% azalmışdır» 55 . Rusiya və MDB dövlətləri. SSRİ-nin süqutu, müttəfiq respublikaların dövlət müstəqilliyi əldə etməsi postsovet məkanına «çoxvektorlu xarici siyasət» anlayışı gətirsə də, müxtəlif istiqamətlərə yönəldilmiş həmin şaxələr arasında Rusiya səmtinin prioritetliyi uzun müddət şübhə doğurmamış və dayanıqlığını saxlamışdır. Bunu «tarixi ənənələrə sədaqət» kimi təqdim edən Rusiya az sonra MDB-yə üzv dövlətlərin Qərbə doğru istiqamətlənməsinə, xüsusilə əzəli rəqibi olan ABŞ ilə yaxınlaşmasına, «tarixi ənənələri pozan keçmiş müttəfiqlərinin» Moskvanın başı üzərindən beynəlxalq iqtisadi layihələrdə iştirakına, eləcə də Şimali Atlantika Alyansı ilə hərbi-siyasi əməkdaşlığına açıq qısqanclıq hissi ilə yanaşaraq, onları «korporativ maraqları regional mənafelərdən üstün tutmaqda», «karusel siyasəti» yürütməkdə təqsirləndirməyə başlamışdır. Bir tərəfdən, fövqəlgüclərin postsovet məkanında fəallaşması, regionda qütbləşmə meyillərinin və geosiyasi mənafelərin toqquşması, digər tərəfdən həmin dövlətlər arasında münasibətlərin yeni, bəzən isə kəskin xarakter alması, bu ölkələrdə ciddi sosial-siyasi, iqtisadi problemlərin baş qaldırması rəsmi Moskvanı revanş götürməyə, «pozulmuş hüquqlarının» bərpası üçün radikal addımlar atmağa sövq etmişdir. Belə ki, keçmiş ittifaq dövlətlərinin mərkəzdənqaçma prosesi sürət götürdükcə, nostalji hisslər keçirən Rusiya vaxtilə SSRİ-nin müttəfiq respublikalara yönəlik «qarşılıqlı asılılıq» prinsipini reanimasiya edərək, onu xarici siyasət strategiyasının əsas amillərindən birinə çevirməyə başlamışdır. Bu baxımdan, MDB-nin üzvü olan dövlətlər arasında da su mübahisələrinin tənzimlənməsi, daha dəqiq desək, həmin qarşıdurmaların idarə olunması bu gün Rusiyanın yürütdüyü hidrostrategiyanın aparıcı istiqamətlərindəndir. Hazırda bir sıra MDB dövlətləri arasında hidroenergetika qurğularına, transsərhəd su ehtiyatlarına nəzarət uğrunda yaranmış qarşıdurmaların hərbi münaqişələrə transformasiya ehtimalı Rusiya Federasiyasına geosiyasi maraqlarının ödənilməsi üçün əlverişli 55 Хэнк Пелисье. «Водяные войны — девять испытывающих жажду регионов, в которых вскоре возможно начало конфликтов», 'Transhumanity', США, noforum.ru 59 HİDROBÖHRAN, HİDROMÜNAQİŞƏLƏR VƏ HİDROSTRATEGİYA imkanlar açmışdır. Bu tipli imkanlardan bəhrələnən rəsmi Moskva sabiq SSRİ məkanına daxil olan dövlətləri özünün siyasi-iqtisadi maraqları çərçivəsində saxlamaq üçün yeni prioritet istiqamətlər müəyyənləşdirərək, «Avrasiya İttifaqı», «vahid gömrük sistemi», «vahid valyuta», «sərhədlərin birgə qorunması», «kollektiv təhlükəsizlik» kimi təşəbbüslərdən sonra transsərhəd su ehtiyatlarını və energetika sistemini nəzarətə götürmək məqsədilə aktiv fəaliyyətə keçmişdir. Dövlət müstəqilliyi həm də onun iqtisadi müstəqilliyindən asılıdır. Rusiya siyasətçilərinin qənaətinə görə, bu gün Moskvanın qarşısında duran hidrostrateji vəzifələrdən biri su çatışmazlığı amili vasitəsilə həmsərhəd dövlətləri Rusiya Federasiyasının təsir dairəsində saxlamaqdır. Məsələn, «Bu məqsədlə, şirin su ehtiyatlarının idarə olunması üzrə yeni əməkdaşlıq formaları, inteqrasiya sistemi yaradılmalı, «su birliyinə» üzv ölkələrin hər birinin daxili tələbatı ilə yanaşı, kollektiv maraqlar da nəzərə alınmalı, sudan istifadəyə dair regional və milli konsepsiyalar uzlaşdırılmalı, transsərhəd su axarlarına dair milli maraqlar vahid mənafenin təminatına yönəldilməlidir» 56 . Xatırladaq ki, Rusiya Federasiyasının təşəbbüsü ilə 1992-ci ildə yaradılmış Müstəqil Dövlətlər Birliyinin Elektroenergetika Şurasının əsas vəzifələri sırasına MDB dövlətlərinin energetika sistemlərinin vahid şəbəkə daxilində birləşdirilməsi, qiymətlərin sinxronlaşdırılması, MDB məkanında vahid elektrik enerjisi bazarının yaradılması da daxildir. Onun mexanizmlərinin su satışmazlığı problemi ilə üzləşən dövlətlərə münasibətdə tətbiqi isə «könüllü inteqrasiya prosesi»nin sürətlənməsinə zəmin yaradacaqdır. Moskvanın məqsədi rus şirkətlərinin iqtisadi müdaxiləsinə şərait yaratmaq, onları əməkdaşlığa vadar etmək, su ehtiyatları və hidroenergetika sistemi 56 С.Чернявский. «Россия и современная гидрополитика». http://www.vestnik.mgimo.ru/ fileserver/17/02_Chernyavskiy.pdf). Hazırda MDB dövlətlərinin bir hissəsinin – Ukrayna, Moldova, Azərbaycan, Türkmənistan, Qazaxıstan və Özbəkistan iqtisadiyyatının və sosial şəraitinin ən həssas bəndi onların malik olduqları məhdud su ehtiyatlarının əsasən transsərhəd su axarları hesabına formalaşmasıdır. Yüklə 3,03 Kb. Dostları ilə paylaş:
|