Avqust benton
Yüklə 1,74 Mb. Pdf görüntüsü
|
| İranlılardakı xurafat
. Bir gün Əhməd xanın yanına gedən- də gördüm ki, Qalienin 55 tərcüməsini vərəqləyir və oxuyur ki, əziyyət çəkdiyi ishala qarşı bir vasitə tapsın. O, bunun üçün sən- dəl ağacının dəmləməsini tapdı və əmr etdi ki, ondan bir qədər gətirsinlər. Bu dəmləməni mənə də təklif etdi; onun xoş dadı yox idi, ancaq isidici təsirə malikdi. Əhməd xan dəmləməni içmədən öncə dua oxuya-oxuya təsbehin dənələrini çevirməyə başladı. Bu- nunla da o, müəyyən etmək istəyirdi ki, bu dərman ona kömək edəcək, yoxsa yox? Sonunda o, aydınlaşdırdı ki, dəmləmə ona kö- mək edəcəkdir və onu içdi. Göründüyü kimi, iranlılar çox xura- fatçıdırlar. Az iranlı tapılar ki, qərar qəbul etməmişdən qabaq say- ları çox olan münəccimlərdən məsləhət almamış olsun. Hətta əhə- miyyətsiz hallarda belə təsbehlə fal tutulur. Belə məlum olur ki, təsbeh ibadət üçün deyil, istixarə üçündür. İranda əgər fal uyğun gəlməsə, ən mühüm işlərdən çəkinir- lər. Bəzən şah, yaxud böyüklərdən biri səfərdə, yaxud ovda olan- da evə geri dönməkdən ötrü fal açır. Fal zamanı uyğun göstərmə- sə, onun evdə vacib işi olsa da, o, evə geri dönmür, evin kənarında çadır qurur və orada qalır. Səfərə çıxmaqdan ötrü də həmin min- valla istixarə edilir və yalnız uyğun günlərdə evdən çıxırlar. İran- da bəzi günlər düşər-düşməz hesab olunur. Məsələn, burada III 55 Qalien (210-?)-mühüm kəşflərə imza atmış yunan anatomiyaçısı 95 gün heç bir mühüm işə başlamazlar. Mən bəzi iranlıları gördüm ki, köynəklərinin üzərində Quran ayələri yazdırmışlar və inanırlar ki, bu ayələr onu güllədən qoruyacaqdır. Hətta köynək üzərində bir neçə güllənin yerinə mənə göstərmişlər ki, güllə isabət etsə də, bədənə daxil olmamışdır. İranlıların etiqadına görə, firuzə daşı da faydalıdır. O, insanı bəladan qoruyur. İranda birinə firuzə daşı vermək dərin dostluğun ifadəsidir. İranlılar buna çox ciddi əməl edirlər. İranlılardakı xurafat onların gündəlik yaşayışında, xüsu- sən, xəstələnən zaman onlara çox çətinliklər törədir. Ötən əsrlərdə İranda tibb geniş inkişaf etməmişdir. İranlılar yalnız bəzi möcü- zəvi dərmanlara və sirli məcunlara inanırlar. Onlar belə hesab edirlər ki, əgər qismətdirsə, onlar xəstəyə şəfa bağışlayacaqdır. Ordunun Camda qaldığı 5 gün müddətində elə bir diqqətəla- yiq hadisə baş vermədi. Yusif Paşanın yanına qasid gedirdi və mən fürsətdən istifadə edib dostlarıma yazdığım məktubları onun vasitəsi ilə İstanbula göndərdim. Bu arada mən və müsyo Nərisa ordugahın ətrafında gəzib dolaşırdıq. Ordugahın yerləşdiyi çölün bir tərəfində bir dağ vardı. Dağın qəhvəyi rəngli təpəsində çaxmaq daşları, onların arasında isə xara daşlarının parçaları görünürdü. Belə məlum olurdu ki, orada böyük dəyişikliklər və çevrilmələr baş vermişdi. Dağın başından görünən çölün mənzərəsi qəribə idi; o, tamamilə quru və kələ-kötürdü, onda nə bir əkin, nə bir ağac, nə də bir həyat əlaməti yoxdu. Yalnız bəzən bəzi elatlara məxsus qara çadırlar gözə dəyirdi. Hər yerdə dağların özünəməxsus formaları vardı. Sanki, onlar bir-birinin üstündə qərar tutmuşdular. İrəvandan Tehrana qədər 400 fərsəxlik bir məsafədə yerləşən bütün dağlar bu cürdür. Əlbəttə, mən bunun səbəbini bilmirəm, ancaq belə görünür ki, bu region zamanla qurumuşdur, yəni nə zamansa o, su ilə örtülü olmuşdur. Günlərin birində gəzməkdən gec qayıdanda ordugahın do- lanbaclarında yolu azdıq. O anda mən qərara gəldim ki, uyğun vaxtda ordugahdakı çadırların bir xətt üzərində qurulması barədə göstəriş verim, ancaq bu qərarım həyata keçmədi. Çünki həmin günün sabahısı bəzi dəyişikliklər baş verdi və qərar təxirə salındı. |