103
bəzi hallarda isə 2400
K-ə qədər olur). Dizellərdə yanıb qurtarma daha çox olduğundan
z
-in
qiyməti qığılcımla alışdırmalı mühərriklərə nisbətən bir qədər aşağı olur:
- itisürətli bölünməmiş yanma kamerli dizel
mühərrikləri üçün
88
.
0
7
.
0
z
;
- bölünmüş yanma kamerli dizellər üçün
8
.
0
65
.
0
z
.
(14.6) tənliyindəki hədlərin ifadələri yerinə yazılıb müəyyən çevrilmələr aparılsa, qarışıq sikl
üzrə (
const
V
və
const
P
) işləyən dizel mühərrikləri üçün yanma tənliyi aşağıdakı kimi olar:
z
t
t
p
c
t
t
v
qar
iş
z
t
c
m
t
c
m
H
z
c
0
0
2270
315
.
8
.
.
, (14.7)
burada:
c
z
P
P
– təzyiqin yüksəlmə dərəcəsidir,
2270
273
315
8
0
.
RT
,
315
.
8
0
0
z
z
t
t
v
t
t
p
c
m
c
m
der
kmol
kC
– yanma məhsullarının sabit təzyiqdəki orta
molekulyar istilik tutumudur:
z
z
z
z
z
t
t
v
N
t
t
v
O
t
t
v
O
H
t
t
v
CO
t
t
v
c
m
M
c
m
M
c
m
M
c
m
M
M
c
m
0
2
0
2
0
2
0
2
0
2
1
der
kmol
kC
. (14.8)
Dizel mühərriklərində təzyiqin yüksəlmə dərəcəsi başlıca olaraq silindrə verilən yanacağın
miqdarından, yanma kamerinin formasından və yanıcı qarışığın hazırlanma üsulundan asılı olub
təcrübələrə əsasən təyin edilir. Bundan başqa, induksiya periodunun artması nəticəsində də
böyüyür. Müxtəlif
tip dizel mühərrikləri üçün
aşağıdakı hədlərdə dəyişir:
- bölünməmiş yanma kamerli və həcmi qarışdırmalı dizellər üçün
5
.
2
6
.
1
;
- burulğan və ön yanma kamerli, o cümlədən bölünməmiş və təbəqəli qarışdırmalı dizellər üçün
8
.
1
2
.
1
;
- üstəlik üfürməli dizellər üçün
yanmada temperatur və təzyiqin buraxılabilən qiymətlərinə
əsasən təyin edilir.
14.5. Yanma prosesinin sonundakı təzyiq və temperaturun təyin edilməsi.
Qığılcımla alışdırmalı və dizel mühərrikləri üçün (14.3) və (14.7) tənliklərinə iki məchul
daxildir: görünən yanmanın sonundakı temperatur
z
t və həmin temperaturda yanma məhsullarının
sabit həcmdə və sabit təzyiqdə orta molekulyar istilik tutumları
z
t
t
v
c
m
0
)
(
və
z
t
t
p
c
m
0
)
(
. Ona görə də
yanmanın sonundakı temperatur bu tənliklərdən iki üsulla tapıla bilər. Əvvəlcə
z
t -ə müəyyən
qiymətlər verib yanma məhsullarının orta molekulyar istilik tutumları müvafiq olaraq cədvəllərdən
tapılır və daha sonra isə yanma tənliyinin eyniliyə çevrilib-çevrilmədiyi yoxlanılır.
z
T -in eyniliyin
alınmasını təmin edən qiyməti axtarılan qiymət olur. Yaxud da yanma məhsullarının istilik
tutumlarının hesablandığı empirik düsturlardan (cədvəl 7) istifadə edərək, yanma tənliklərini
kvadrat
tənlik şəklinə gətirib,
onu həll edərək
z
t -i təyin edirlər:
0
2
C
Bt
At
z
z
. (14.9)
burada
A,
B və
C – çevrilmələr nəticəsində alınan məlum ədədi qiymətlərdir.
Bu kvadrat tənliyin müsbət kökü yanma prosesinin sonundakı temperaturdur:
A
AC
B
B
t
z
2
4
2
[°
C] (14.10)
273
z
z
t
Т
[
K]. (14.11)
İstiliyi sabit həcmdə (
const
V
) verilən sikllə işləyən qığılcımla alışdırmalı mühərriklər üçün
yanmanın sonundakı təzyiq aşağıdakı kimi təyin edilir:
z
r
z
z
RT
M
M
V
P
2
, (14.12)
c
r
c
c
RT
M
M
V
P
1
. (14.13)