Böyük şəxsiyyətlər bütün dünyaya məxsusdur

42 
 
oluna  bilməzdi.  Donanma  1511-ci  ildə  Malakkaya  döndü  və  altı  həftədən  sonra 
onu  tutdu.  Magellanın  iştirak  etdiyi  bu  hadisə  portuqaliyalıların  Şərqdəki 
qələbəsini taclandırdı.  
Malakkadan  keçməklə  Şərqin  sərvəti  Qərbin  limanlarına  çatdırılırdı. 
Malakka boğazına ağalıq edən portuqaliyalılar dənizlərə, Malayziyanın limanlarına 
açarı əllərində saxlayırdılar. Sərvət mənbəyi olan Malukkaları (Ədviyyat adalarını) 
tədqiq  etmək  vəzifəsi  qalırdı  (bu  adalar  indi  İndoneziyaya  məxsusdur).  Buna 
müvafiq  olaraq  1511-ci  ilin  dekabrında  onlar  kəşfiyyat  səfərinə  yollandılar  və 
Bandaya çatdıqdan sonra ədviyyatla qayıtdılar. 
1512-ci  ildə  Magellan  Lissabona  geri  qayıtdı,  sonrakı  ili  Mərakeş 
istehkamına qarşı göndərilən qüvvələrə qoşuldu, istehkam təslim olduqdan sonrakı 
toqquşmada  o,  yaralandı  və  ömrünün  sonuna  qədər  axsaq  qaldı.  1514-cü  ildə 
Lissabona  qayıtdıqda  kral  Manueldən  onun  pensiyasını  artırmaq  üçün  bir  əlamət 
xahiş  etdi,  bu  isə  onun  rütbəsinin  böyüməsi  demək  idi.  Lakin  onun  döyüşdə 
nizamlı qaydada iştirak etməməsi barədə məlumatlar krala çatdıqda, o, xahişi rədd 
etdi və Magellanı yenidən Mərakeşə göndərdi. İki il sonra o, krala xahişini təkrar 
etdi.  Kral  bir  daha  təklifi  rədd  etdikdən  sonra  ona  dedi  ki,  öz  xidmətini  istədiyi 
yerə təklif edə bilər. 
Magellan İspaniyaya yollandı və 1517-ci ildə bir qrup portuqal dənizçisi ilə 
birlikdə  Sevilyaya  gəldi.  O,  buradakı  portuqal  kosmoqrafına  qoşuldu  və  onlar 
birlikdə Valyadoliddəki saraya səfər etdilər. Onlar burada öz milli mənsubluqlarını 
elan  etdikdən  sonra  kral  I  Karla  öz  xidmətlərini  təklif  etdilər.  Onun  əvvəlki 
Maqalhaes adı ispan versiyasında Ferdinando de Magellana çevrildi. 
1493-cü  ildə  qəbul  edilmiş  Papa  bullasına  görə  kəşf  edilən  bütün  yeni 
ərazilər və gələcəkdə kəşf olunacaqlar da Atlantik okeanından keçən demarkasiya 
xəttindən şərqdə Portuqaliyanın, bütün qərb isə İspaniyanın olmalı idi. Magellan və 
dostu  Faleyro  bu  vaxt  öz  iddialarından  praktiki  fayda  götürmək  üçün  qərbə  tərəf 
üzməyi təklif etdilər. Guya ki, böyük sərvət gətirən Ədviyyat adaları demarkasiya 
xəttindən  qərbdə  yerləşir,  beləliklə  Portuqaliyaya  deyil,  İspaniyaya  məxsus  olan 
yarımkürədə  olacaqdır.  Kolumb  da  Yerin  kürə  şəklində  olduğunu  bildiyindən 
Hindistana  Afrika  ətrafı  ilə  deyil,  qərbə  üzməklə  yol  açmaq  istəmişdi.  İndi  isə 
onların  özləri  bu  risqli  işdən  əldə  ediləcək  maddi  faydanın  on  ikidə  birini  almalı 
idilər.  Hər  ikisinə  Santyaqo  ordeni  pul  buraxdı.  Magellan  inanmışdı  ki,  o,  öz 
gəmilərini  Atlantik  okeandan,  möhkəm  torpaqdan  keçən  boğazı  kəşf  etməklə 
“Cənub dənizinə” keçirəcəkdir.  
Bu  ideya  onun  üçün  prinsipial  deyildi.  Digərləri  də  keçidi  axtarırdılar  ki, 
gəmilərlə uzun müddət qərbə tərəf üzməklə Şərqə çatacaq və beləliklə, Xoş Ümid 
burnundan  keçən  marşrutdan  imtina  edəcəklər.  Çünki  həmin  buruna 
portuqaliyalılar  nəzarət  edirdilər.  Kral  müqaviləsində  də  Magellan  və  partnyoru 
“boğazı” tapmağa istiqamətlənmişdi. 
Şərqi İndiya işlərinə inanan rəsmi qulluqçular ekspedisiya üçün beş gəmini 
hazırlamaq  barədə  təlimat  aldılar.  Bu  işlər  Sevilyada  görülürdü,  burada 
portuqaliyalıların qurduğu layihəni pozmaq üçün göstərilən cəhdlər uğursuz oldu. 
Magellanın  flaqman  gəmisi  başda  olmaqla  “San  Antonio”,  “Konseption”, 

---

43 
 
“Viktoriya” və “Santyaqo” gəmiləri səfərə hazır idi. Magellanın partnyoru Faleyro 
dəlilik tutması xəstəliyinə görə üzə bilmədi. 
Magellan  yəqin  ki,  “Espana,  Espana,  la  de  las  bellas  mujeres”-  “İspaniya, 
İspaniya  –  gözəl  qadınlar  ölkəsi”    nəğməsini  eşitmişdi,  ona  görə  də  ispan  qızına 
evlənmişdi.  Bu  nikahından  iki  il  sonra    ispan  arvadına  və  körpə  oğlu  Rodriqoya 
Seviliyada  bəlkə  də  birdəfəlik  əlvida  deyib,  20  sentyabr  1519-cu  ildə  doqquz 
ölkəni  təmsil  edən  270-ə  yaxın  adamla  Qvadalkvivr  çayının  mənsəbindəki 
Sanlukar de-Bar limanından səfərə yollandı.  
Donanma bir həftəyə Tenerifə çatdı, sonra Braziliyaya tərəf üzdü. 29 noyabr 
1519-cu ildə donanma Braziliya sahilinə gəlib çıxır. Onlar xəttə düzləndikdə tufan 
başladı.  Dekabrın  13-də  Magellan  Rio  de  Janeyro  körfəzinə  girdi,  cənuba  tərəf 
üzüb  boğazı  axtardı.  Sonra  eskadra  sahili  tədqiq  edəndə,  avropalılar  Cənubi 
Amerikadakı,  indiki  Argentina  və  Uruqvay  sahilindəki  Parana  çayının  mənsəbi 
olan La-Plata körfəzinə gəlib çıxdılar, bunun boğaz olmadığı qənatinə gəldilər. La-
Plata sahilindən xeyli cənubda ilk dəfə pinqvinləri gördülər. 30 mart 1520-ci ildə 
ispan  dənizçiləri  Pasxa  günü  portuqal  general-kapitanına  qarşı  ciddi  qiyam 
qaldırdılar.  Magellan  qətiyyətlə,  rəhmsizliklə  gəmi  kapitanlarından  birini  edam 
etdi,  digərini  isə  bəxtini  sınamaq  üçün  sahilə  atdı.  Həmin  gün,  1520-ci  ilin  24 
avqustunda  donanma  Müqəddəs  Xulianı  tərk  etdi.  Magellanın  donanması  Cənubi 
Amerika  sahilləri  ilə  aşağı  tərəfə  üzürdü,  digər  okeana  keçmək  üçün  boğazı 
axtarırdı.  İspan  gəmi  kapitanları  onu  dəli  hesab  edir,  deyirdilər  ki,  “Dəli,  boğazı 
axtarmaq xəstəliyinə tutulmuşdur”. 
Santa  Krusun  mənsəbinə  çatdıqdan  sonra  Magellan  yenə  də  cənuba  tərəf 
üzdü.Onlap yeddi auı qışlamağı keçirməklə məşğul oldular. Pataqoniya sahilləri ilə 
üzdükdə sahildə balina sümüklərini gördülər,bu balinaların bir okeandan digərinə 
keçməsi  üçün    boğazın  oması  inamını  artırdı.  Buradakı  suyu  yoxladıqda,  suyn 
duzlu oması, onun hasısa çayın mənsəbi deyil,  boğaz  olduğunu göstərdi. Nəhayət, 
gəmilər 1520-ci ilin oktyabrında axtardığı boğaza girdi, onun uzunluğu 530 km idi. 
Sonralar  bu  boğaz  onun  adını  daşıyacaqdı.  Boğazla  üzmək  38  gün  sürdü.  Uzun 
illər  boyu  Magellan  yeganə  kapitan  idi  ki,  bu  boğazı  bir  gəmi  də  itirmədən 
keçmişdi.  Ancaq  “San  Antonio”  gəmisi  qaçdı,  yalnız  gəmilərdən  üçü  (digəri, 
“Santyaqo”  gəmisi  əvvəllər  qəzaya  uğramışdı)  keçidin  qərb  qurtaracağına  gəlib 
çıxdı. Dəmir iradəli admiral okeanın görünməsi xəbərlərini eşitdikdə, yerə yıxılıb 
sevincindən ağladı. 
28  noyabrda  “Trinidad”,  “Konseption”  və  “Viktoriya”  “Cənub  dənizinə”  – 
okeana  daxil  oldular.  Bu  nəhayətsiz  sulardan  onların  sakit,  tufansız  keçməsi, 
sonralar onu “Sakit okean” adlandırmağa səbəb oldu. Susuzluqdan əziyyət çəkərək 
siçovulların  xarab  elədiyi  biskvitləri,  sonralar  isə  dadlı  xörək  kimi  siçovulların 
özünü yeyərək, axırda dəri qayışlarla  qidalanaraq komanda əvvəlcə Peru axınına 
düşdü, nəhayət, Sakit okeanı üzüb keçməyə can atdı. 18 dekabra qədər onlar Çili 
sahili ilə üzürdülər. Onlar Sakit okeanda üzəndə quruya nə vaxt yan alacaqlarını, 
ümumiyyətlə torpağı yenə nə vaxtsa görəcəklərini bilmirdilər. Hətta Magellan da 
qurunu  bir  daha  görəcəklərinə  şübhə  etməyə  başlamışdı.    O,  göy  cisimlərinin 
köməyi  ilə  hesablamalar  apararaq  Qərblə  Şərq  arasındakı  məsafənin  ölçüsündə 

---