Əlyazması hüququnda tanriverdiyev elmir nəSİB oğlu

III FƏSİL. DƏMİR YOLU NƏQLİYYATINDA GÜNƏŞ ENERJİSİNDƏN 
İSTİFADƏ 
 
3.1. Dəmiryol stansiyalarında günəş batareyalarının dam örtüyünə tətbiqi 
 
Daha çox elektrik enerjisi istehsalı üçün istifadə olunan günəş batareyaları 
materialına görə təxminən iki kateqoriyaya bölünür: biri kristal silisiumdan, digəri isə 
amorf silisiumdan ibarətdir. Kristal silisium günəş batareyası modulu ümumiyyətlə 
panelə bənzər bir quruluşa malikdir. Batareyanın ön səthi temperli şüşə ilə 
örtülmüşdür. Arxa səth hava şəraitinə davamlı tetra qatran filmi və dam materialı olaraq 
odadavamlı lövhə ilə örtülmüşdür. 
Bunun əksinə olaraq, amorf silisium günəş batareyası modulları tamamilə fərqli 
bir quruluşa malikdir. Bu hüceyrələr bir boşqab materialına (məsələn, polad) 
bərkidilmiş və davamlı film materialı ilə bağlanmış amorf silisiumla çəkilmiş 
paslanmayan polad falqa parçasından ibarətdir. Bu nəzərə çarpan fərqlərə baxmayaraq, 
amorf silisium günəş batareyası modulları kristal silisium günəş batareyası modulu ilə 
eyni panelə bənzər quruluşa malikdir (yəni hüceyrənin ön səthi temperli şüşə və arxa 
səthi tetra qatran filmi ilə örtülmüşdür). 
Şəkil 3.1. Dəmiryol stansiyasında platforma damlarına inteqrasiya olunmuş günəş 
batareyası modullarının görünüşü. 

---

44 
Planlaşdırılan günəş batareyası modulları polad lövhəyə bərkidilmiş amorf 
silisium günəş batareyalarından ibarətdir. Bu sistem aşağıdakı xüsusiyyətlərə malikdir: 

Dam materialına inteqrasiya edildikdə, günəş batareyası modulu temperli şüşə panelə 
bənzər strukturu olan hüceyrələrdən daha yüngüldür. Çərçivə elementləri olan günəş 
batareyası modulunun vahid sahəsinə düşən kütlə 7,2 kq/m
2
təşkil edir ki, bu da 
təxminən müqayisə edilə bilən temperli şüşə tipli panel strukturunun sıxlığının 
yarısıdır. Buna görə də, modulların dam materialına inteqrasiyası, mövcud damın 
dəstəkləyici strukturunu gücləndirməyə ehtiyac olmadan damların yenilənməsinə 
imkan verir. 

Dam səthinin temperaturu yay aylarında 60-80
0
C-ə çata bilər. Ümumiyyətlə, kristal 
silisium günəş batareyasının çıxış gücü temperaturla mənfi əlaqə göstərir. Bu mənfi 
əlaqə amorf silisium günəş elementləri aniel effekti ilə istifadə edildikdə daha az ifadə 
edilir. Buna görə də hüceyrənin fotovoltaik tutumu yayda daha çox, qışda isə az olur. 

Amorf silisium hüceyrələrinin istehsalı kristal silisium günəş hüceyrələrinin istehsalı 
üçün tələb olunandan daha az enerji tələb olunur. Hüceyrələrin resurs və enerjiyə 
qənaət edərək istehsalı mümkündür, çünki istehsal prosesi üçün tələb olunan 
temperatur aşağıdır. Bu prosesdə silan əsaslı mənbə qazını vakuumda parçalayaraq 
substratda amorf silikon nazik film yığılır. Proses qısa enerji geri qaytarılma müddəti 
(EPT: günəş batareyasının istehsalı üçün tələb olunan enerjinin hüceyrənin yaratdığı 
gücə bölünməsi) və əhəmiyyətli enerji yaratma effektinə malikdir. 
Yuxarıda təsvir edilən bərkidilmiş polad tipli amorf silikon günəş batareyasının 
xüsusiyyətlərindən fərqli olaraq, kristal silisium günəş elementi daha yaxşı çevrilmə 
səmərəliliyi ilə xarakterizə olunur. Hal-hazırda mövcud günəş batareyalarında kristal 
silisium günəş batareyası 12-15% arasında dəyişən bir çevrilmə səmərəliliyinə 
malikdir, amorf silisium günəş elementi isə 8-10% arasında dəyişən çevrilmə 
səmərəliliyinə malikdir. Bu yazıda təqdim olunan dəmir yolu stansiyası nümunəsində, 
etibarlı polad lövhə tipli amorf silisium günəş batareyası modulu qəbul edilmişdir. Bu 
modullardan istifadə etmək qərarı, yenilənmiş dam örtüyünün mövcud sahəsinin 
həcminə, mövcud damın dəstəkləyici materialını gücləndirmədən təmir etmək istəyinə 
və təmiri vaxtında başa çatdırmaq istəyinə əsaslanırdı. 

---

45