Onu bilİKSİzlər dərK edə bilməz,
Əzizlər, oxşayar zəKa saçan
kəs.
Buğraxan dövründən alıb sürünü,
Xan dili, xan ruhu, xan ölçüsünü.
Bu cür Kİtabı heç olubmu yazan?
Kimdə var bu ilham, bu ruh, bu lisan?
Knmin bal saçılıb qaymaq dilindən,
Əyilib öpərəm onun əlindən.
Başqa bir ad verib ona hər şəhər,
YerdəKİ, göydəKİ ariflər, ərlər.
Hər elin hər yurdun biliciləri,
Alıb sapa düzmüş bu inciləri.
Çinlilər ad verib "MüİKÜn ədəbi",
Macinli "Ənisül məmalİK" deyib.
Şərqdə heyranları görün nə qədər,
"Zinətül üm ara" demiş çinlilər.
"Şahnamə" söylədi İranlı ona,
"Qutadqu bilİK"dir şöhrət Turana.
Dildə, təfəKKÜrdə min-min möçüzə,
Gəlib bu Kİtabda çıxmışdır üzə.
Zor imiş Kİtaba ad verən ustad,
Tanrısı yar olsun, açsm qol-qanad.
TürKcənin qüdrəti, cür'əti, əzmi,
Bu gözəl Kİtabm bayramı, bəzmi.
Bu Kİtab hər Kəsin dərdinə çara,
Dayaqdır illah
k İ,
hÖKmdarlara.
M
ü
I
k
alan sultanlar daim qayğılı,
Nə cür oturmalı, nə cür durmalı?
Dövləti qurmağı öyrənməlidir,
Ona nələr məçhul, nələr bəllidir.
Qalxıb, abad olur, çÖKÜr də dövlət,
Tərəqqi, tənəzzül ən böyÜK heyrət!
Nə cür qanad tapır qəhrəman ordu,
Nə cür xilas edir əzilən yurdu?
Açıb bu
K İta b d a y e r in d ib in i,
Vermişəm hər şeyin öz tərtibini.
Dövləti ucaltmaq istəyən Kİşi,
Yalnız müdrİKİərə ta p şıra r işi.
GərəKİi, ürəKİi, səxavətli ər,
Min-min şüa saçan qəmərə bsnzər.
Qüdrətli şahlarda xalqın haqqı var,
Xalqı ucaldanlar daim ucalar.
Şaha qüdrət versin rəiyyət gərəK,
Şah xəlqi qorusun göz bəbəyitəK.
Döyüşdə mərdanə qılmc tutm ağı,
Ordunu qaldırıb cəngə atmağı.
Nə çür darmadağm edib atmağı,
Əzməyi öyrətdim, başa düş məni.
Göstərdim Kİtabda hər bir tədbiri,
Xalqı xilas edən hərbi tədbiri.
Qüdrətli sültanı çox sevər ellər,
Üzünü görməyi təbərrİK bilər.
Şah gərəK ucaltsın xidmət əhlini,
Dərgahdan qovlasm illət əhlini.
Tanısın d ü rüstü, nadürüstü də,
Alov boğulmasın KÜldə, tüstüdə.
Burda yırtıcı da, baş Kəsən də var,
Canını verməyə tələsən də var.
Cəsur, vəKalətli, qəhrəman ürəK,
Nə umar:
dağ bo yd a x ə zin ə gərəK.
Şahm
rə iy y ə tə v a rs a rə ğ b ə ti,
Gedər əziyyəti, olmaz möhnəti.
Sultan, ucuz tutma nəsihətimi,
Dua qıl, alqışla bu adətimi.
Nəzər sal, anla Kİ, Kİtab yazan ər
Ən böyÜK sərvərdi, ən böyÜK hünər.
Şah bəxtiyar olar, gedər irəli,
DərK etsə öydüyüm fəzilətləri.
A nlayar cahanda nədir KİşilİK,
MərdlİK, paKİzəlpK, əndişə, bilİK.
Əslimdən, nəslimdən söz açır dilim,
Nə cür çiçəKİəndi vətənim, elim.
Öz doğma elimdən çıxandan bəri,
Yazdım, tamamladım bu şah əsəri.
Yetirdim Kəmala Kaşğar elində,
Verdim hər vəsfini ana dilində.
Xanlar xanı Tavğac Qara Buğranm
Önündə səsləKdi şe'rim, dastanım.
Verdi qələm haqqı, ən'am mÜKafat,
Məni əzizlədi o qüdrətli zat.
Mənə xas
h a c ib lİK
ünvanı verdi,
Yaxmlıq, doğmalıq imKanı verdi.
Yusif Xas haçibi əzizlədilər,
Sayıldı
hünərvər, müdrİK, mö'təbər.
Bu Kİtab-şairin müqəddəs yÜKÜ,
Xəlqə nişan verir dörd təbərrÜKÜ.
Birinci ədalət-haqqm əsası,
İKİnci dövlətdir-iqbal arxası.
Üçüncü-idraKdır insana şöhrət,
Dördüncü-qənaət, məğzində səhhət.
Mənəm nişan verən nədir səadət-
Ədalət, qənaət, təfəKKÜr, dövlət.
Verdim ədalətə Gündoğdu adı,
Şahlıq, sultanlıqdır onun muradı,
VəzirlİK mövqeyi tu tan Aydoldu,
Doğrudan dövlətin dayağı oldu.
İdraKa verm işəm Ögdülmüş adı,
Vəzirin oğludur, əqlin ustadı.
Odğurmuş admı aldı qənaət,
Yaxmdır vəzirə bu ülvi xilqət.
Kitabm məğzidir bu dörd fəzilət,
Yazıb bitirmişəm, qanımda qeyrət.
Ərəbcə, tacİKCə bu cür Kİtab çox,
Bizim dilimizdə, heyhat, misli yox.
Bunun qiymətini bilənlər bilir,
Bu cür zəKalara a rif deyilir.
TürKCƏ təranələr qoşmuşam sənə,
Oxu da, unutma, dua qıl mənə.
Mən ötdüm aləmdən, sən eşit özün,
İbrət
al,
qüdrət
ol, açılsm
gözün,
İlahi, aləmdə hər
kəsə
yar ol,
Mö'minə ruzu ver,
İİk
pərəstar ol.
FƏSİLLƏR SADALIĞI:
Kitabın başlanğıcı, yeddi planet, on
İkİ
bürç.
İnsanın qədri, qiyməti.
Dilin xislətləri, faydası, zərərləri.
Kitab yazarı öz üzrünü bildirir.
Öyüdünü, nəsihətini söyləyir.
Bİİİk,
oxu fəzilətlərini, faydasını anladır.
Kitabın düzülüşünü, yazarm yaşını aytır.
Qılıq, əhval pozuqluğunun zərərlərini aytır.
Kitabın başı, Gündoğdu, ədalət üstünə söz.
Aydoldu Gündoğdu hüzuruna gəlmiş.
Aydoldunun Gündoğdu xaqanla görüşü.
Aydoldu dövlət xadimi olduğunu bildirir.
Yenə dövlətin sifətlərini, fəzilətlərini aytır.
Dövlətin vəfasızlığı, gəldi-gedər olması.
Gündoğdu Aydolduya özünü tanıtdırır.
Gündoğdu ədl sifətin i biliyilə nişan verir.
Aydoldunun Əİİ
k
bəyə sualı.
Əİİk
bəyin Aydolduya cavabı.
Danışmaq yaxşımı, yoxsa susmaq?
Qutun ağmalığmı, dövlətin vofasızlığını aytır.
Aydoldunun oğluna nəsihəti.
Aydoldunun
Əİİk
xaqana öyüd Kİtabı.
Əİİk
xaqanm Ögdülmüşü öz hüzuruna çağırması,
Əİİk
xaqanm Ögdülmüşə sualı.
Ögdülmüşün
Əük
xaqana cavabı.
Oxunun (mütaliənin) yeri.
Bəylər necə olmalıdır.
Vəzirlər neçə olmalıdır.
Qoşun başçıları neçə olmalıdır.
Hasiblər necə olmalıdır.
Pərdədərlər necə olmalıdır.
Elçilər neçə olmalıdır.
Baş Katib-yazıçı necə olm alıdır.
Xəzinədar neçə olmalıdır.
Dəstirxançılar gecə olmalıdır.
Şərabçılar necə olmalıdır.
Bəylərin xidmətKarlara borcu.
Əİİk
bəyin Ögdülmüşə sualı.
Gündoğdunun Odğurmuşa məKtub göndərməsi.
Ögdülmüşün Odğurmuş ilə Konuşması.
Dünyanm fəzilətləri, faydası, zərərləri.
Dünyanın qüsurları, eyibləri.
Fani dünyada baqiliyi qazanmaq yolları.
Əİİk məKtubunun
çavabım göndərir.
Dostları ilə paylaş: |