İlham Əliyevin “Dünya ədəbiyyatının görkəmli nümayəndələrinin
Yüklə 5,98 Mb. Pdf görüntüsü
|
o, əlbəttə, heyvanlarla insanlar arasındakı münasibətlərdə maddi qüvvə təsirini sübut etmək üçün bir çox əsaslar tapa bilər. Bir it tanımadığı bir adamı gördüyü zaman onun dost, ya düşmən olduğunu tez təyin etdiyi halda, heç bir fizionomist* insan təbiətini tez anlaya bilməz. Zərbi məsəl kimi hamının dilində dolaşan
ifadəsi danışıq dilində işlənən və qədim sözləri kül kimi göyə sovurmaq istəyən adamların fəlsəfi sayıqlamalarını rədd edən dil hadisələrindən biridir. Məhəbbət insandan insana keçə bilər. Hisslər hər bir şeyə öz damğasını basar, məsafələrin uzaqlığına baxmaz, hər yerdə yayılar. Məktubların da qəlbi var: məktublar - yazan adamın əks-sədasıdır; incəqəlbli insanların nəzərində məktub ən zəngin məhəbbət xəzinələrindən biridir. Qorio, bir it həssaslığı ilə, tələbənin qəlbində doğan qəribə mərhəmət hissini, gənclik simpatiyasının ona bəslədiyi hüsn-rəğbəti duymuşdu. Bununla belə, yaranan yaxınlıq hələ ürəkləri açmamışdı. Ejen madam de Nusingenlə görüşməyi arzuladığını qocaya söyləsə də, o, gözəl parisli xanımın evinə qocanın vasitəsilə daxil olmaq niyyətində deyildi; o yalnız Qorionun ağzından söz qaçıra biləcəyinə və bununla ona xidmət göstərə biləcəyinə ümid edirdi. O birisi gün Qorio Ejenə dedi ki: - Əzizim, siz nə üçün belə güman etmisiniz ki, mənim adımı çək- diyiniz üçün madam de Restonun sizə qəzəbi tutmuşdur? Qızlarımın ikisi də məni çox sevir. Mən bir ata kimi xoşbəxtəm. Ancaq mənim kürəkənlərim mənimlə yaxşı rəftar etmədilər. Mən isə sevimli qızlarımın öz ərləri ilə mənim üstümdə yola getmədiklərini gördüyüm zaman qızlanmı xəlvətcə ziyarət etməyə qərar verdim. Bu xəlvəti görüşlər mənə böyük həzz verir, mənim bu sevinclərimi hər gün qızlarım ilə görüşən atalar heç vaxt başa düşə bilməzlər. Mən öz qızlarımla açıqdan-açığa görüşə bilmirəm, anlayırsınızmı? Odur ki qızlarımın gəzməyə çıxıb-çıxmayacaqlannı qulluqçulardan öyrənib, xoş havalı günlərdə Yelisey düzlərinə çıxıram. Qızlarımın keçəcəyi yolda dayanıb, karetlərini gözləyirəm. Karetlər isə mənim yanımdan keçdiyi zaman ürəyim şiddətlə döyünür, qızlarımın bərbəzəyini seyr edirəm, onlar məni təbəssümlə salamlayır, o zaman mənim üçün bütün dünya dəyişir, təbiət parlaq günəşin şüalanndan qızıl nura boyanır. Mən yerimdən tərpənməyib onların qayıtmasını gözləyirəm. Onları bir daha görürəm. Hava onlar üçün xeyirlidir, yanaqları 123
downloaded from KitabYurdu.org DÜNYA ƏDƏBİYYATI KLASSİKLƏRİ
gül kimi açılır! Ətrafda gedən söhbətləri eşidirəm: “Nə qəşəngdir, nə gözəldir!” Bu sözləri eşitdikcə mənim də ürəyim şad olur. Məgər onların qanı mənim qanımdan deyilmi? Mən onları daşıyan atları belə sevirəm, dizlərinin üstündə oxşadıqları balaca bir tula olmaq istəyirəm. Məni yaşadan onların zövqü, onların nəşəsidir. Hər kəsin özünə görə məhəbbəti var. Mənim məhəbbətim kimə ziyan verir? Nə üçün insanlar məni təngə gətirirlər? Mən də özümə görə xoşbəxtəm. Axşamlar qızlarım bala getmək üçün öz evlərindən çıxdıqları zaman mən onlara tamaşa etməyə gedirəm. Məgər burada bir cinayətmi var? Gecikdiyim zaman, “madam getdi” sözlərini eşidərkən nə qədər məyus olduğumu bilsəydiniz... Bir dəfə mən Nazini düz iki gün görməmişdim, yalnız onu görmək üçün axşamdan saat üçə qədər qapının ağzında gözlədim. Onu gördüyüm zaman şadlığımdan ürəyim uçurdu. Xahiş edirəm, mənim barəmdə söhbət düşərsə, ancaq qızlarımın nə qədər mərhəmətli olduğundan danışın. Qızlarım mənə hədiyyələr vermək istədikləri halda, mən buna yol vermirəm, deyirəm ki: “Pullannızı özünüz üçün saxlayın! Mənim hədiyyəyə ehtiyacım yoxdur. Mənə heç şey lazım deyil”. Doğrudan da, mən nəyəm? Mən ancaq bir cənazəyəm, ruhum isə daim qızlarımın yanındadır. Sonra qoca, Ejenin getmək istədiyini görüb, bir az sükut etdi və dedi: - Əgər siz madam de Nusingeni görə bilsəniz, hansı qızımı daha çox bəyəndiyinizi mənə söyləyərsiniz. Tələbə madam de Boseanın hüzuruna getməzdən əvvəl Tüil- ridə* bir az gəzinmək fikrində idi. Bu gəzinti Rastinyakın taleyini həll etdi. Qadınlardan bir neçəsi ona diqqət yetirmişdi. Rastinyak o qədər gənc, o qədər gözəl idi, o qədər qəşəng geyinmişdi ki... Qadınların diqqətini cəlb etdiyinə görə Ejen, özünə məftun olmuş kimi, qarət etdiyi bacılarını və xalasını belə unutdu, öz nəcib ehtiyatkarlığını belə unutdu. Başı üzərindən mələyə bənzəyən bir iblisin uçduğunu, yaqut daşlarını toxum kimi səpən, saray frontonlarına* qızıl oxlarını sancan, qadınları əlvan paltarlarla geyindirən, padşahların əvvəlcə sadə olan taxtını gərəksiz parıltıya bürüyən ala-bəzək qanadlı bir şeytanın uçduğunu görürdü. O artıq gurultulu-parıltılı şöhrətpərəstlik allahına, onun qüdrət rəmzi zənn etdiyimiz bər bəzəyinə qapılmışdı, “ürəyin istədiyi qədər məhəbbət və qızıl var!” - deyən bir aradüzəldənin mənfur 124
downloaded from KitabYurdu.org görünüşü bir qızın hafizəsində həkk olunduğu kimi, Votrenin həyasız sözləri də onun qəlbinə girmişdi. Ejen bir qədər avara dolaşdıqdan sonra saat beşdə madam de Boseanın yanına gəldi. O, burada, gənc qəlblərin, adətən, müqavimət göstərmək üçün aciz olduğu ən ağır və dəhşətli zərbələrdən birini yedi. Ejen indiyə qədər vikontessanın onu ədəbli bir ehtiram, üsullu bir nəzakətlə qəbul etdiyini görmüşdü; bu nəzakət ancaq aristokrat tərbiyəsi sayəsində əldə edilsə də, yalnız səmimi olduğu zaman öz kamal dərəcəsinə çata bilər. Madam de Bosean Ejeni görər-görməz soyuq salam verdi və sərt səslə: -
yəm, hər halda, bu saat mümkün deyildir. Mən çox məşğulam. Çox tez bir zamanda müşahidəçilik qabiliyyətinə yiyələnmiş Rastinyak onun sözlərindən, salam verməsindən, baxışından, ahənginin dəyişməsindən müəyyən bir silkə mənsub olan adam- lann xasiyyətini, adətlərini duya bilərdi. Rastinyak məxmər əlcəyin içində poladdan bir əl, nəcib ədalar altında öz şəxsiyyətinə pərəstişkarlıq və xudbinlik, lak altında isə quru ağac olduğunu anladı. O, şah taxtının quş lələyi altından başlayaraq ən qotur bir zadəganın başındakı papağına qədər səslənən “biz kralıq” məfhumunun nə olduğunu, nəhayət, dərk etdi. Ejen, qadının sözlərinə bel bağlayaraq, onun nəcib hisslərinə asanlıqla inanmışdı. Bütün səfillər kimi o da yaxşılıq edənlə yaxşılıq qəbul edəni bir-birinə bağlayan və elə ilk maddədən böyük qəlbli insanların bərabər olduqlarını təlqin edən bir müqaviləyə bütün arzusu ilə imza atmışdı. Yaxşılıq iki insanı bir-birinə bağladıqda, həqiqi məhəbbət kimi nadir və qiymətli olan ilahi bir hissə çevrilər. Hər iki hiss ülvi qəlblərin calallı hədiyyəsinə bənzər. Rastinyak hersoginya Karilyanonun verdiyi bala getmək üçün vikontessanın bu kobud rəftarına dözdü və titrək səslə cavab verdi: -
tökməzdim. Lütf buyurun, müsaidə edin, mən sonra hüzurunuza gəlim; mən gözləyə də bilərəm. Vikontessa sözlərindəki kəskinlikdən bir az peşman olaraq: -
Yaxşı, - dedi, - nahara gələrsiniz. Bu qadın, həqiqətən, mərhəmətli və nəcib qadın idi. Ejen vikon- tessanın birdən-birə dəyişməsindən çox mütəəssir oldu, bununla 125
downloaded from KitabYurdu.org Yüklə 5,98 Mb. Dostları ilə paylaş:
|