İlkel, Köleci ve Feodal Toplum
Yüklə 0,53 Mb. Pdf görüntüsü
|
197 Ýlkel, Köleci ve Feodal Toplum ÜÇÜNCÜ BÖLÜM FEODALÝTENÝN DAÐILIP PARÇALANMA ÇAÐI (KAPÝTALÝST ÝLÝÞKÝLERÝN DOÐUÞU) FEODAL üretim tarzýnýn bu karakteristik yönleri, ortaçaðýn üçüncü ve son döneminde de önemlerini korudular. Ama kapitalist iliþkilerin doðuþu, onlara önemli deðiþiklikler getiriyordu. Her ne kadar kapitalist üretim tarzýnýn ilk öðeleri, Ýtalyan sitelerinde, daha 14. ve 15. yüzyýllarda ortaya çýktýlarsa da, ortaçaðýn son dönemi, 16. yüzyýlda baþladý. 1. EKONOMÝDE DEÐÝÞÝKLÝKLER Ortaçaðýn tam bu döneminde üretici güçlerin geliþmesi öyle bir düzeye vardý ki, kapitalist iliþkiler, feodal ekonominin baðrýnda, bütün toplum ölçüsünde boyvermeye baþladý. [sayfa 231] Bu olay, iki 198 Ýlkel, Köleci ve Feodal Toplum yeni sýnýfýn, üretim alet ve araçlarýna sahip bulunan burjuvazinin ve bu araçlardan yoksun ve bu yüzden de kendi emek-gücünü kapita- liste satmak zorunda olan ücretli iþçilerin, proletaryanýn ortaya çý- kmasýna baðlýydý. Kapitalist, ücretli iþçiyi, kendisinin ve ailesinin geçimini saðlamasý için gerekli olandan daha fazla çalýþmaya zor- luyordu. Bu fazla çalýþmadan, patronun kendisine melettiði bir artý- deðer ortaya çýkýyordu. Patronun bu artý-deðere elkoymasý, ayný zamanda, kapitalizmin temel yasasýný ve bu düzendeki sömürünün özgül biçimini meydana getirir. Üretici Güçlerin ve Toplumsal Ýþbölümünün Geliþmesi Üretici güçlerin geliþmesi, feodal biçimlenmenin baðrýnda kapitalist yapýnýn doðuþunun birinci koþulu idi. Sudolabýnýn devindirici güç olarak kullanýlýþý, ta kölelik za- manýndan beri biliniyordu. Ama o zaman, sudolabýnýn kendisi, akýn- týnýn içine yerleþtiriliyordu. 14. yüzyýldan baþlayarak, suyun düþmesi ile devindirilen kanatlý çarklara baþvurulmaya baþlandý. Böylece dola- býn verimi büyük ölçüde artýyordu. Sudolabý, artýk, çeþitli üretim dallarýnda kullanýlýyordu. 15. yüzyýlda, yüksek fýrýnlarýn icadýndan sonra, yetkinleþtirilmiþ bir sudolabýnýn yardýmýyla, mekanik körükleme üretime sokuldu. Eskiden el körükleri, madeni, ancak macun gibi bir kývama getire- biliyordu. Þimdi madenler sývý duruma getirilebiliyordu; bu da ma- denlerin dökümüne olanak saðlýyordu. Çelik imaline baþlandý. Bütün bunlar, aletlerin ve avadanlýklarýn yetkinleþmesini saðladý. Çýkrýklar, tornalar, perdahlama, aletleri, delgi makineleri ortaya çýktý. Basit mekanizmalar, maden sanayiine uygulandý. Dokuma sanayiinde, düþey doðrultudaki ilkel dokuma tez- gâhlarý, gitgide yerlerini daha yetkinleþtirilmiþ yatay tezgâhlara bý- raktýlar. [sayfa 232] 15. yüzyýlda, zemberekli cep saatleri, 12. yüzyýldan beri kul- lanýlmakta olan duvar saatlerinin yerini aldý. Madenî parçalar, gemi yapýmýnýn yetkinleþmesini ve uzun yolculuklara elveriþli büyük tonajlý gemilerin denize indirilmesini saðladý. Pusula son derece yetkinleþtirilmiþti. Matbaa icat edilmiþti. Tarýmda da, üretici güçler, iþ aletlerinin iyileþmesi sayesinde geliþiyordu. Ama burada ilerleme, sanayide olduðundan daha 199 Ýlkel, Köleci ve Feodal Toplum yavaþtý. Gene de tarlalarýn verimi ve buðday tarlalarý gittikçe geniþliyordu ve çiftlik yöntemleri yetkinleþiyordu. O çaðda yaygýn olan üç yýllýk almaþýk ekim yanýnda, daha uzun süreli almaþýk ekim- ler de kullanýlýr oldu ve dinlendirilmeye býrakýlan tarlalar üzerinde ot yetiþtirilmesi ortaya çýktý. Kentlerin demografik ilerlemesi, zahire talebini artýrýyordu. Bunun yanýsýra, sanayiin hýzla ilerleyiþi, yün, deri, keten, kenevir ve baþka sanayi bitkilerine olan gereksinmeyi artýrýyordu. Ortaçaðýn son döneminde, hayvancýlýk, bahçývanlýk, sebze- cilik, baðcýlýk ve þarap üretimi, büyük bir yol aldý. Çeþitli bölgelerin ve ülkelerin uzmanlaþmasý daha çok geliþti. Geniþ ticarî tarým bölgeleri ortaya çýktý. Hollanda, süt veren inekle- rin yetiþtirilmesinde ve süt ürünleri ticaretinde uzmanlaþtý. Ýspanyanýn bazý bölgeleri, yalnýz merinos koyunlarýnýn yetiþtirilmesine ve yün satýmýna vb. ayrýldý. Tarým ve sanayideki ilerlemeler, üretimin bu dallarý arasýn- daki uçurumu daha çok derinleþtirdiler ve yeni sanayi kesimleri doðurdular. Toplumsal iþbölümü, meta-para iliþkilerini ve ticaret baðlarýnýn yayýlmasýný hýzlandýrarak devam ediyor. Pazarlar, giderek bütün ülkeye yayýlmak üzere, bölgesel çerçeveden taþmaya baþlýyorlar. Ticaretin bu koþullar içinde geliþmesi, küçük üretimin daðý- lýp parçalanmasýna ve kapitalist iliþkilerin ilk öðelerinin doðuþuna katkýda bulundu. [sayfa 233] Sermayenin Ortaya Çýkýþýnýn Tarihsel Koþulu Ýlkel Birikim Ticarî amaçlarla yapýlan üretimin nispeten yüksek olan dü- zeyi öyle oldu ki, büyük servetler, bazý kiþilerin, tacirlerin, tefecilerin vb. elinde toplandý. Bu, sermayenin ortaya çýkýþýnýn önkoþullarýndan biri oldu. Ýkinci elveriþli koþul, kiþisel olarak özgür, ama üretim araçla- rýndan ve bu yüzden geçim aracýndan da yoksun bireyler yýðýnýnýn varlýðýna baðlýydý. Bu olay, feodal soylular ve doðmakta olan burju- vazinin, emekçi yýðýnlarý zorla mülksüzleþtirmelerinden ileri geliyor- du. Bütün bu olaylar, sermayenin ilkel birikiminin özünü oluþtururlar. Ama bu olayýn somut gidiþini inceleyebilmek için, kapitalizmin daha önce ortaya çýktýðý ve bütün öteki ülkelerden daha fazla yayýldýðý 200 Ýlkel, Köleci ve Feodal Toplum 16. ve 17. yüzyýl Ýngilteresi örneðine baþvurmak daha iyi olur. 16. yüzyýlýn Ýngilteresi, üç-üçbuçuk milyon nüfuslu, nispeten küçük bir devletti. Ama iþte tam o sýralardadýr ki, Büyük Britanyayý üç yüzyýlda dünya ölçüsünde güçlü bir devlet, en sanayileþmiþ ül- kelerinden biri durumuna getiren Ýngiliz ekonomisinin ileri atýlýmý baþlamýþtýr. Kapitalist sanayi ve tarým, Ýngilterede, 16. yüzyýl ile bir- likte hýzla ilerlemeye baþladý. Ýngilterede, ekonominin kapitalist biçimleri, baþka ülkeler- den daha geniþ, daha çabuk bir biçimde geliþiyordu. Basit Kapitalist Elbirliði ve Manüfaktür Sanayide kapitalist üretimin geliþmesinin ilk evresi, basit el- birliði oldu. Elbirliði, her zaman ayný, ama boyutlarý geniþlemiþ zan- aat atelyesi idi. Artýk ücretli iþçi haline gelmiþ olan çok sayýda üretici, doðrudan doðruya kendi hesabýna deðil, çoðu kez tacir, aracý, tefe- ci ya da zenginleþmiþ zanaat ustasý olan bir kapitalist giriþimci hes- abýna çalýþýyorlardý. Bu kapitalist atelyelerde henüz iþbölümü yoktu, iþçilerin hepsi ayný iþlemi yapýyorlardý. Bununla birlikte, [sayfa 234] el- birliði, emeðin bir hayli tasarrufunu saðlýyor ve emeðin üretken- liðinin artmasýna yardým ediyordu. Emek üretkenliðinin bu artýþý, kapitalist iþverenin zenginliðini yaratýyordu. Manüfaktür, iþbölümü üzerine kurulu kapitalist elbirliði, Ka- pitalist üretimin geliþmesinde bundan sonraki adýmý gösterir. Bura- da da, gene bir zanaat tekniði kullanýlýyordu. 16. yüzyýlda, Ýngiliz sanayiinin bütün dallarýnda, özellikle kumaþ üretiminde, büyük deðiþiklikler oldu. Kentlerdeki zanaat lon- calarýnýn kendi alanlarý dýþýna taþmalarý yüzünden konan sýnýrlama- larýn kalkmasý sonucunda, kumaþ üretimi, kýrlarda yapýlmaya baþladý. Kýrsal dokumacýlar, tarýmla birlikte dokuma iþleri ve iplikçi- lik gibi bazý zanaatlarý da yapýyorlardý. Tacirler, tefeciler, küçük zan- aatçý giriþimciler, kýr zanaatçýlarýnýn ürünlerini satýnalýrken, onlarýn pazardan uzak ve para sýkýntýsý içinde oluþlarýný kötüye kullanýyor ve bundan kendilerine yarar saðlýyorlardý. Ýkinci elden satýcýlar, fiyatlarý, kendi keyiflerine göre saptýyor- lar, zanaatçýlara kredi ile hammadde ve alet saðlýyorlardý. Böylece baþlangýçta birer aracý olan bu alým-satýmcýlar, sonunda, iþ daðýtý- cýsýna dönüþtüler. Aslýnda, daha önce baðýmsýz olan zanaatçýlara Yüklə 0,53 Mb. Dostları ilə paylaş:
|