Və onu bir-birinə rəb t edən sim lərin dəm irdən ol-
duğunu bilib, dəxi təəccüblənib, deyər Ki, m əgər bizdən
sonra dəm iri xəm irə döndəriblər?
EİƏKİ
bu düzülm üz ağaclar T ehrandan Londona ani-
vahiddə xəbər y etirən b ir alət olduğunu anlayıb, b ir də-
rəcədə m əbhut və heyran olur
kİ,
ona h ər nə qədər tele-
fon və foneqrafdan tə q rir edəsən, deyər
kİ,
«Məni о qə-
dər də sadə və nadan adam lardan hesab etm ə
Ki,
h ər bir
şeyə inanım . A x ır mən də özümə görə ağlım v ar. Bu
teleq rafı sənin x a tirin ə inanıram . Və illa bu da b ir ina-
nılm ış şeylərdən deyildir».
Qədim vaxtlarda ağacı və KÖtüyü suyun dibinə
batmayan bir şey fərz edib, böyÜK
KÖtÜKİərin
ortasını
oyub, onun vasitəsilə
kİçİk
nəhrləri (çayları) о tərəfdən
bu tərəfə Keçməyi özünə bir böyÜK maharət və şücaət
sayan insan indi dəryalarm üzündə dağ Kİmi dolanan
paraxodlan və Bəhri-mühiti-Kəbirin (SaKİt океап) hər
bir tərəfini seyr edib, əjdaha
Kİmi
anqıran zirehli gəmi-
ləri görsə,birdən-birə necə məbhut olmayıb, dəryayi-
heyrətə qərq olmaz?
Hələ
görəcəKdir Kİ, insan
oğlu
dağları,
m eşələri,
d əry aları və
səhraları m üsəxxər etm əyə qənaət etm əyib,
havada seyr etməK havası
ilə hava
gəm isi qayırıb, göyə
qalxır
və
bəziləri
m əxsusi
qanadların v a sitəsilə
övci-
havada
şahbazi-büləndpərvaz
Kİmi uçm aqdadır. İnsan
q ü w əy i-b u x a riy y ə və eleKtrİK təsiratı ilə bu qədər həd-
siz və hesabsız Karxanalarda (zavodlarda) və üğu l və
övhama heyrətverici ixtiraati-əcibə və m əsnuati-qəribəyə
malİK ola-ola bunlara da İKtifa etm əyib, nə qədər kəş-
fiy y a t ziyadə və tərəqqiyyati-fÖvqüaladəyə maiİK olacaq.
T ərəqqiyyati-haliyyənin m afövqini
bu
on doqquzuncu
əsrin axırm da,
yəni 1900-cü ildə P arisd ə
açılan
sərgi
(tam aşaxana) bizlərə göstərəcəK növi-bəşərin yeddi ınin
il bundan
əqdəm
əfK arının
nəticəsilə
indİKİ
tərəqqiyya-
tım n
nəhayətsiz təfavü tü n ü
necə
gözəl surətdə nişan
ve-
rəcəK.
Ey
heyKəli-insani, sən necə ayineyi-qüdrətnüm ayi-
llahisanl
Ey cövhəri-cismani! Sən necə dəryayi-heyrətəfzayi-
layətənahisən!
«FətəbarəK ü llah əhsən ül-x aliq in » .tn san bu qədər
tərəqqiyati-binəhayətə haradan malİK olmuş? Bu qədər
şərafət və səadətə nə üçün layiq olmuş? Bu qədər ülum
və fü n u n u h arad an qazanmış?
T arixi-üm um i bəyanati-əhvali-m iləli-qədim ə və təli-
fati-əsari-sabiqə bizlərə vazeh təriqilə nişan
v erir Kİ,
bə-
ni-növi-bəşər bu halı tərəqqiyyata, x ə tt və Kİtabət (yazı)
v asitəsilə nail olubdur. ÇünKİ ü su li-tə h rir və Kİtabət,
ülum və fü n u n i-m ü tə n əw iən in xəzm ələrinin qapısım n
K ilididir (açarıdır). Həm in bu Kəmalat və tərəqqiyyatına
m ütəhəyyir olduğum uz insan əyyam i-tüfuliyyətdə, yəni
yeddi m in 11 bundan əqdəm öz əfKar və xəyalatını
təcarüb (təcrübələr) və im tah an atın ı həm əsrlərinə an-
latm ağ a və özündən sonra gələnlərə baği qoym ağa qadir
deyildi. M üddətlərcə bu qərar ilə
K e ç i b ,
tainKİ tif l tə-
rəqqi, həddi-rüşdə qədəm qoymaq istəd i. İb tid a (Iİk) kəI-
danllər və babililər xətti-m ix i lead etdilər. Ondan sonra
m isrilər və finİKİlər x ətti-h eraq lifi (yeraqlifl) ix tir a ey-
lədilər. О x ətlər nəinKİ insanın ağzm dan çıxan sədalara
dəlalət edirdl, xeyr. BəIkə b ir p ara nüquş və suvərdən
ib a rə t idl. О
Ki,
gözə görünən m əhsus və m ərl olan şey-
lə rin su rə tin i
və.şəK İlini m üayinə
rəsm edirdilər. Amma
m ənəvi və m əğulat
qəbilindən
o la n la n
etibar
yolu ilə
ona n isbət b ir şeyə oxşadıb, heyətinl çəKİrdüər.
M əsələn, ibrazi-şücaətdən ö trü qılınc su rə ti, izhari-
səxavətdən ö trü b ir dolu к аза
şək
II
çəKİrdilər. TainKİ
tayifeyi-finİK ham ı tayfadan müqəddəm b u x ə ttin süu-
b ət (çətinlİK) və ü y u b atm a (eyiblərinə, m ütəvəcceh olub,
in san ın sövtünə dəlalət edən Kİ, hər b iri məxrəcə dəlalə-
ti-etim ad etsin , deyib, hürufi-əbcədi, yəni xətti-K İtabət
(yazı) tə rtlb verdilər. Bu x ə tt üçüncü dərəcədə lead
olunm aq ü çü n xətti-silabi, yəni
xətti-cədid
təsm iyyə ey-
lədilər (adlandırdılar). Bu xətti-seylabl (Silabi) h ər əsrdə
b ir az islah oluna-oluna
finiKİlərdən
ərəblərə, ərəblərdəıı
zərd ü ştlərə, fa rsla ra
yetişib .
H ə tta türK lər də bu x ə tti
özlərinə sərlövheyi-təlinı qərar verdllər. Bu xətti-cədid
h ər m illətin, h ər qövrrıün əlinə düşdÜKCə h.ərçəndi к1,
rəsmi-Kİtabına
təğ y ir verilm ədi, amm a şəK İi-hürufunu
h ər qövm ün ədibləri və danlşm əndləri özlərinə nisbət
tə ğ y ir verdilər.
Məsələn, əhallyi-tslam əlində b u x ə tt qisim -qisim
su rətə düşdü. Ə w əlcə Kufi, sonra nəsx, təliq, süls, rüqə,
tü ğ ra y l və sair təğ y irat və təb d ilata d ü çar oldu. Xüsu-
sən Ira n
məmlƏKətində
hər b lr
K əndin
m lrzəsi özünə
Dostları ilə paylaş: |