iştibahKaranə xəyalat
ilə
qazet oxum aq ləzzətindən
və
m aarifdustluq nem ətindən
m əhrum edirsiniz? Nə
vaxta
K İ m i
m övhum atla m əşğul
olub
və
m ah alatla m əhdud
olacaqsm ız?
M əlum olsun
k İ ,
«Qazet»
ləfzi
qaz
Kəlməsindən
is-
m i-m ənqul və m əzidi-fihdir.
Yəni «Qaz»
Kəlməsinə
«ət» və ya «eta» h ə rfi əlavə
olunduqda nisbət sahibi «Qazet» və
yaxud «Qazeta»
olubdur
Kİ,
in d i qazet, qazeta, qəzetə ləfzlərilə istem al
olunur.
«Qaz»
Kəlməsi
m iladi-İsadan 400 il əqdəm qədim
Y u n am stan d a b ir pulun ism i oluban, Y unan məmləKƏ-
tin d ə rayic id i
kİ, о
v a x tla r 5 qaz b ir diraxim
Ki, m üər-
rəbi dirhəm olsun hesab olunurdu.
Necə Kİ, in d i də
İran d a b ir qaz 5 d in ar hesabındadır. Qazın İra n d a da
m ütədavi və rayic olmağı və indiyə
Kimi
о Kəlmənin
baği qalm ağı
İsKəndəri-Kəbirin fütuhatm dan sonra
xülə-
fayi-İsK əndərin
məsKUKatı
ilə bərabər ƏşKanilərə, ƏşKa-
nilərdən Sasanilərə, Sasanilərdən indİKİ əhaliyə yadigar
və baği qalıbdır.
Ə lhasil,
0
v a x tla r Y unanıstanda hÜKəmadan bəzisi,
0 cüm lədən Ksenofon və P riqlisen Kİmi m əşh u r yazıçılar
öz əfK arını və bəzi m əlum at və ittila a tı papiros ağacının
yarpağından emal olunan səhifə və lövhələr üzərinə ya-
zıb, öz peyrovlarına və m üqəllidlərinə gö n d ərird ilər
k
İ,
01 v a x t о vərəqənin qiym əti b ir qaz idi
Kİ,
ax ırd a о səhi-
fələr qazet, qazeta və bəİKƏ qazetin ism i ilə m üsəm m a
oldu.Y əni b ir qazetlİK və b ir qaz qiym ətinə olan vərəqə
deməKdir.
Y u n an ıstan ın iğ tişaş və in q irazınd an sonra qazet
ro m alılar
z a m a n ın d a
mətruK
qalıb,
ta in K İ m ila d ın
1631-
ci sənəsində b irin ci dəfə olaraq F ransada qəzetə nəşr
olunm ağa başlandı.
M ətləbimizə şahid olaraq «Şərqi-Rus»-un 17-ci
nöm rəsində cənabi-m aarif və Kam alati-adab,
ədibi-
yeganə və fazili-fərzanə Əhməd bəy Ism ayılbəyov «Qazet
m ərifəti» ü n v an lı bəndində «HÜKəmayi-Yunanilər za-
m anm da qəzetə istem al olduğu sabitdir» buyurub. Şüə-
rayi-ərəbdən Şəhir ibn Sabitin əbyatından və
həKim
Ərə-
stu n u n nəsayehindən fəqərələrini
zİKr
etm işd ir. Əgərçi о
cənab b u fəqərələrin m əxəzini və haradan nəşl etm əyini
tövzihən bəan buyurm ayıbdır və Şəhir ibn S abiti və
______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ ^
yainKİ H əssan ibn Sabiti Y unan hÜKəması
i l ə
m üasir
qə-
ra r v erib d ir. Amma burada bizim m ənzurum uz tənqid
deyildir.
Ç
ü iik
İ
«Şərqi-Rus»-da hənuz
tə n q id
babi
v ə
ədəbiyyat bəhsi açılm ayıbdır. Inşaalah
gələcəKdə
bunla-
rın
ham ısı
m ətrəh i-m ü zaK İrəyə
qoyulacaqdır. Məqsudu-
muz «qazet»
K əlm əsin in
Y unan lisanı olduğunu isbat
etməKdir
kİ, onu m üərrəb edəndə
cəmi-mÜKƏssəri
qəva-
z it
o lu r .
Necə
kİ,
qanun
K əlm əsi
daxi Y unan lisanından
olaraq, onun cəminə ərəblər qəvanin deyib, istem al
ediblər.
Bəli, Vazeh
su r ə td ə a n la şılır
k
İ,
q a zet K əlm əsi
Y u
n an lis a n ın d a n m ə x u z b ir K əlm ədir. In d i u c a sə slə
fə r y a d ed ib , d e y ir ə m kİ;
Ey m aarifdən rugərdan olan qardaşlar!
Və ey
q a zetd ə n
və
q a zet K əlm əsin dən m ü tə n ə ffir
olan şəxslər!
H ərgah bu ismi-əcnəbi lisanından olduğuna görə
m üsəm m asına
istİKrah
göstərib, bəhs edirsiniz. Pəs Qu-
rani-şərifdə nə qədər hindi, yunani, ib ran i və siryani
Kəlmələr
v ar, bu surətdə
gərəK
nəuzübillah bu irad onla-
ra da v arid olsun. Bundan əlavə, bu
indİKİ
əsrdə Kİ, cə-
m i-ülum və fü n u n və sənaye və ix tira a t və
K əşfiy y a t
əcnəbi əlinə
Keçib
və təzə ix tira olunan əsbab və alat,
əşya və əcnas, məKUİat və m əlbusat, z ü ru f və ləvazim at
və tədarÜKati-səfəriyyə
bəİKə
b ir nəzər ilə baxanda hamı
m ayəhtacım ızı m iləli-xaricədən alıb, ham ısının adlarını
onlarm istilah ın ca
dilimizə
və
ədəbiyyatımıza
yazıb, is
tem al etm ədəyiz. О cümlədən: su xari, çay, palton, fay-
ton, teleq raf, telefon, lampa, г а т к а , т а г к а , razbor,
fasfo r, pom idor. Minlərcə belə
Kəlmələr
v ar
k İ ,
bunların
ham ısını
nəzaK ət
və m ətanətlə deyib, alıb,
yeyib,
içib,
geyib, m inib, gəzib, dolanıb və
işlədirİK.
Amma qazet
Kəlməsini deməyə və öz dilim izdə nəşr olunan qəzetəni
alıb oxum ağa a r edirİK. Və heç xəyalım ıza da gəlm əyir
Kİ,
bu indİKİ əsrim izdə bu ham ı təm əddünat və tərəq-
qiyyatın üm də vasitəsi və ülum və m aarifin və vüquati-
əfK ann ə w ə lin c i rəhbəri qəzetədir.
tlah i, görəsən bizlər qəzetənin qədr və qiym ətini və
onun fayda və m ənfəətinə nə v ax t bərxurd olacağıq?
Qəzetənin məzaya və m ühəssənatına və dəqayiq və
n Ü K a tın a
haçan bərxürd olacağıq?
Dostları ilə paylaş: |