Microsoft Word \304\356\352\363\354\345\355\3621

 
 
 
205 
Типун тебе на язык 
Türkçe anlamı = dilinde yara çıksın; 
Türkçe karşılığı = Ağzından yel alsın, Allah korusun, dilini eşek arısı soksun; 
Aslı =  Eski Rusça. 
Rusça’da  “типун”    (tipun)  sözcüğü,  yemi  daha  kolay  alabilmeleri  için 
kuşların  dil  uçlarında  bulunan  boynuzsu  çıkıntıya  verilen  addır.  Bu  çıkıntının 
büyümesi  hastalık  belirtisi  olabilir.  nsanların  dilinde  oluşan  sert  sivilcelere 
kuşlardan esinlenerek “типун”  (tipun)  adı verilmiştir. Batıl inançlara göre“типун”  
(tipun)  çok  yalan  söyleyen  insanların  ağzında  çıkmaktadır.  Üfürükçülerin  kötü 
niyetle söyledikleri beddualarda bu deyim yer almaktadır. Bu tür beddualar, yalancı 
ve  sahtekarları  cezalandırmak  amacıyla  söylenirdi.  (V. .  Dal’in  sözlüğünde  bu 
deyime  “сип тебе в кадык, типун на язык” (sip tebe v kadık, tipun na yazık) – 
sesin kısılsın, dilini eşek arısı soksun
 şeklinde rastlanmaktadır.)
315
  
 
Örnek tümceler; 
a)
  - Бабушка  умерла?                                                                                                            
– С чего ты взял? Типун тебе на язык! (О. Неклюдова)
316
 
- Anneannem ölmüş mü?                                                                                            
- Bunu  da nereden çıkardın? Ağzından yel alsın! 
b)
  - Типун вам на язык, - сказала вдруг княгиня Мягкая, услыхав эти 
слова. (Л.Толстой)
317
 
Prenses Myagkaya bu sözleri duyarak birdenbire “Ağzınızdan yel alsın” 
dedi. 
                                                 
315
 V.M.Mokiyenko, 2005, s. 691 
316
 Ö.Aydın Süer, 1999, s. 289 
317
 A. .Molotkov, 1978, s. 475 

---

 
 
 
206 
c)
  Чтоб вам, тётенька, типун на язык за ваши слова. (Шишков)
318
 
Sözleriniz yüzünden, teyzeciğim, dilinizi eşek arısı soksun. 
 
Deyim konuşma dilinde karşımıza çıkmaktadır. 
Tümce içinde tümce (örnek a, b, c) şeklinde kullanılmaktadır. 
Deyim tekil halde kullanılmaktadır.  
 
Точить лясы (балясы) 
Türkçe anlamı = korkuluk oymak 
Türkçe karşılığı = Çene çalmak, gevezelik etmek, boş konuşmak; 
Aslı =  Eski Rusça. 
Bu  deyim  mesleki  bir  kökene  dayanmaktadır.  lk  anlamı  “korkuluk 
sütunlarına  figür  motifleri  işlemek
”tir.    “Балясы”  (bal’ası)  ve    “лясы”  (l’ası) 
sözcüğü  bazı  binalarda  ve  korkuluklardaki  oymalı  süslemeleri  ifade  etmek  için 
kullanılmaktadır.  talyanca’da  “balaustro”  sözcüğü  –  sütun,  oymalı  korkuluk 
anlamındadır.  nşaat  işrerinde  ise  “лясы”  (l’ası)  sözcüğü  elek,  kalbur  anlamında 
kullanılmaktadır.  talyanca olan bu sözcük Rusça’ya Polonya dilinden (balas, balasy) 
geçmiştir. “Boş konuşmak” anlamı ise 18. yüzyıldan sonra ortaya çıkmıştır.
319
    
 
 
 
 
 
                                                 
318
 A. .Molotkov, 1978, s. 475 
319
 N.M.Şanskiy,  1987, s. 145 

---

 
 
 
207 
Örnek tümceler; 
a)
  Тебе  только разговаривать, лясы точить, а дела-то делать, видно, ты 
не любишь! (Островский)
320
  
Yalnızca  konuşuyor,  gevezelik  ediyorsun,  ama  iş  yapmayı  anlaşılan  pek 
sevmiyorsun. 
b)
  Девушка  не  спеша  сменила  старую  газету  на  свежую,  крикнула 
сидевшим  на  паперти:  -  Чем  лясы  точить,  читать  идите!  О  нашем 
районе пишут. (В.Тендряков)
321
 
Genç  kız  acele  etmeden  eski  gazeteyi  yenisiyle  değiştirip,  kilisenin  eşiğinde 
oturanlara:  “Çene  çalmak  yerine,  gelin  de  gazete  okuyun.  Bizim  ilçmize 
hakkında yazıyorlar” diye bağırdı.  
c)
  С судомойками можно по вечерам было точить лясы. (Федин)
322
 
Bulaşıkçı kadınlarla akşamları çene çalmak mümkündü. 
 
Deyim konuşma dilinde karşımıza çıkmaktadır. 
Tümce  içinde  yüklem  (örnek  a,  b,  c)  görevini  üstlenmektedir.  Fiil  genelde 
şimdiki ve geçmiş zamanda olup hem tekil hem de çoğul halde kullanılabilmektedir. 
sim ise sadece çoğul haldedir.  
“Лясы (балясы)” ismi yalnızca bu deyim içersinde kullanılmaktadır.  
 
 
 
 
                                                 
320
 Ö.Aydın Süer, 1999, s. 291 
321
 R. .Yarantsev, 1981, s. 153  
322
 A. .Molotkov, 1978, s. 479 

---

 
 
 
208 
Хлопот (забот) полон рот 
Türkçe anlamı = ağzına kadar işle dolu olmak; 
Türkçe karşılığı = işi başından aşkın olmak, başını kaşıyacak zamanı 
olmamak; 
Aslı =  Eski Rusça. 
Bu deyim “хлопот полон рот, а перекусить нечего” (hlopot polon rot, a 
perekusit’  neçego)  –  ağzına  kadar  işle  dolu,  yiyecek  için  yer  yok  atasözünün 
kısaltılmış şekliyle ortaya çıkmıştır.
323
 
 
Örnek tümceler; 
a)
  Белозёров её утешать не стал, сказал, что в чужих бедах разбираться 
некогда, у самого забот полон рот. (В.Саянов)
324
 
Belozerov onu tesilli etmedi; başkalarının dertleriyle uğraşacak zamanı 
olmadığını, işinin başından aşkın olduğunu söyledi. 
b)
  В шесть часов назначен торжественный обед. У Нины Яковлевны полон 
рот хлопот. (В. Шишков)
325
 
Saat  6  için  görkemli  bir  öğle  yemeği  kararlaştırıldı.  Nina  Yakovlevna’nın 
başını kaşıyacak zamanı yok. 
 
Deyim konuşma dilinde karşımıza çıkmaktadır. 
Tümce içinde  ad kökenli yüklem (örnek a, b) görevi üstlenmektedir. 
Deyim değişmemektedir. 
 
                                                 
323
 V.M.Mokiyenko, 2005, s. 732 
324
 Ö.Aydın Süer, 1999, s. 305 
325
 E.A. Bıstrova, 1998, s. 232 

---