263
bileklerine kadar uzanan pantolonları vardır. Birinci okçunun başından korunan bir
parçadan, beyaz sivri bir başlık takmakta olduğu anlaşılmaktadır. Üç okçunun da aynı
model olan giysileri farklı desenlerle bezelidir. Sahnenin sağında dördüncü okçuya ait
olabilecek bazı izler korunmuştur. Aslanı öldüren okçular özel giysileri, parlak
pantolonları, tunikleri ve başlıkları ile karakterize edilmişlerdir.
Betimlemelerde görülen av sahnelerinin kökeni doğuya dayanmaktadır.
431
Aynı
zamanda av sahneleri Asur saray kabartmalarında da görülür.
432
Akhaemenid sanatta
görülen kral ve beraberindekilerin betimlendiği av sahneleri aslında birer saltanat
simgesidir. Bu tip sahneler sadece mimari kabartmalarda veya mezar stellerinde değil,
Anadolu-Pers sanatının başka ürünleri olan mücevher ve sikkelerde de farklı stilde fakat
aynı temada yer almaktadır.
433
Avcılık Pers geleneklerinde bir spordan daha çok, üst
tabakanın bir yaşam biçimiydi. Av sahneleri yöneticinin yaşamından bir kesiti
yansıtmaktadır. Perslerden önce Doğu Yunan sanatında av tasvirleri olmasına karşın
Pers yaşamında önemli bir yere sahip olması nedeniyle Anadolu-Pers mezar
ikonografisinde değişmez konulardan biri olmuştur.
434
M.Ö. 6. yüzyılın sonlarına tarihlenen Anadolu-Pers geleneğindeki Bursa 8500
435
Daskyleion civarından ele geçmiştir. Stelin üzerinde üç figürlü friz yer almaktadır.
Birinci frizde kline, ikinci frizde ekphora ve üçüncü frizde geyik avı sahnesi işlenmiştir.
Sahnenin ortasında hızla sağa doğru ilerleyen atlı, önünde koşarak sağa doğru kaçan
geyik ve atlının arkasında yürür durumda bir erkek figürü yer almaktadır. Atın altında
ise sağa doğru koşan iki köpek figürü yer almaktadır. Atın dizginlerini sıkıca tutan
figürün başında tiara vardır. Binicinin arkasında eyere takılı olarak gorytos (sadak)
bulunmaktadır.
436
Dörtnala koşan atın ön ayakları havadadır. Atın karın altında sarkan
eyer kumaşının püskülleri görülmektedir. Sahnenin solunda yer alan erkek figürü bir
431
Cremer 1984, 91 vd.
432
Barnett 1975, Abb. 127.
433
Karagöz 2003, 40. Mühür baskıları için ayrıca bkz. Kaptan-Bayburtluoğlu 1988.
434
Jacobs 1987, 57-58.
435
Altheim-Stiehl – Metzler – Schwertheim 1983, taf. 1-2, 1 vd.; Gall 1989, 143 vd.; Tappeiner 1986, 81
vd.; Jacobs 1987, Taf. 13/3; Nollé 1992, 19 vd.; Polat 1998, 13 vd.
436
Tatarlı doğu duvarı birinci kalası üzerindeki Ekphora sahnesinin ortasında yer alan dört atlıdan
öndekinin eğerinde takılı bir sadak görülmektedir.
264
elinde omuzuna koyduğu sopayı tutarken diğer elini de öne doğru uzatmış durumdadır.
Geyik figürü uzun ve dallı boynuzludur. Büyük bir av partisinin özet görüntüsünü
içeren sahne avın kovalandığı ana aittir.
Anadolu-Pers eserleri üzerinde birden fazla hayvanın avlandığı sahneler sık sık
karşımıza çıkmaktadır.
437
M.Ö. 366-60 yıllarına tarihlenen
438
Payava Lahdi’nin batı
yüzü çatı sırtında uzun bir av sahnesi yer almaktadır. Birden fazla hayvana yönelik avın
yapıldığı sahnede en sağda ayı, ortada domuz, solda geyik avı yer almaktadır. Her
hayvanın arasında ise sağa doğru dörtnala giden avcı figürü bulunmaktadır. Birbiri ile
benzer duruş ve kıyafetteki avcılar, mızraklarını kaldırarak öndeki ava fırlatmak
üzereyken gösterilmiştir. Atının üzerinde dörtnala gitmekte olan figür, pelerin ve tunik
giymiştir. Sol eliyle dizginleri tutarken, sağ eliyle de mızrağını fırlatmaktadır. Dörtnala
koşan atın ön ayakları havadadır. Atın kısa olan kuyruğu olasılıkla bağlıdır. Geyik sağa
doğru kaçarken, arkasından avcısı atıyla beraber gelmektedir. Domuz ve ayı ise avcısına
doğru yönelmiştir. Sahnenin en solunda yaya olarak ilerleyen bir erkek figürü ile atlı
arasında bir köpek bulunmaktadır.
Çanakkale’nin Çan ilçesinin yakınlarında ele geçen Çan Lahdinin sadece kısa ve uzun
kenarlarından biri bezemelidir.
439
M.Ö. 5. yüzyılın sonlarına tarihlenen lahit üzerine
kabartma olarak yapılmış olan sahneler boya ile detaylandırılmıştır. Günümüzde bu
boyalar kısmen görülür durumdadır.
Lahdin bezemeli olan kısa kenarında savaş sahnesi, uzun kenarında av sahnesi yer
almaktadır. Av sahnesinin ortasında, sahneyi ikiye bölen kuru bir ağaç görülmektedir.
Solda geyik avı sağda ise domuz avı sahnesi bulunmaktadır. Panelin sol kısmı tahrip
olmuştur. Ağacın sağında dörtnala giden atının üzerindeki avcı, mızrağını önündeki
yaban domuzunun başına saplamış durumdadır. Atın karşısında simetrik olarak ön
ayakları havada duran domuza iki köpek saldırmaktadır. Köpeklerden biri domuzun
sırtında durarak ensesini, gövdesinin altındaki ikinci köpek ise göğüs altını ısırmaktadır.
437
Koparal 2004, 62 vd.
438
Polat 1998, 171.
439
Sevinç – Körpe – Tombul – Rose – Strahan – Kiesewetter – Wallrodt 2001, 383 vd.; Tombul 2004,
769.
265
Sakallı olduğu anlaşılan süvari tiara takmaktadır. Figür uzun kollu tunik ve anaksyrides
giymektedir. Boynuna bağladığı kandysü geride hızdan dolayı havalanmaktadır. Pelerin
mor renktedir ve yan bordürleri aşı boyası ile boyalıdır. Tuniği aşı boyası renginde olup
yakası, ayakkabıları ve kemeri kırmızıdır. Figürün belinde iki akinakes bulunmaktadır.
Kabzası aşı boyası, topuzu mavi olan akinakesten biri belin yanına, diğeri dizin üst
kısmına uzanan kayışa tutturulmuştur.
Gövdesi aşıboyası rengindeki atın toynakları kırmızıdır. Alın perçemi bağlanmış,
kuyruğu düğümlenmiştir. Üzerinde aşı boyası eyer örtüsü bulunmaktadır. Atın
karşısında bulunan domuzun yelesi toynakları aşıboyası renginde iken gövde rengi
mordur. Kabartmanın zemini yeşil renge boyalıdır.
Lahdin bu yüzünde solda yer alan geyik avı sahnesi kötü şekilde tahrip olmuştur. Kalan
izlerden anlaşıldığı üzere panelin ortasındaki ağacın solunda geyik, geyiğin solunda ise
iki süvari bulunmaktadır. Birinci süvarinin atının altında köpek vardır. Birinci süvarinin
gövdesi korunmamıştır. leri doğru hamle yapan atın ön ayakları ve binicinin
gövdesinin üst kısmı korunmuştur. Figür dirsekten bükülü bir şekilde havaya kaldırdığı
sağ elinde mızrağı önündeki geyiğe saplamaktadır. Figür domuz avı sahnesindeki figür
ile benzerdir. Figür kırmızı bir tunik göğsünde aşıboyası zırh giymektedir. Arkasında
rüzgarda dalgalanan pelerini (kandys) vardır. Başında tiara yoktur. Lahit üzerindeki
diğer yüzlerden farklı detaylandırmaları belirli bir kişiyi ifade ettiği izlenimini
doğurmaktadır.
440
Akhaemenid sanatta önemli bir yere sahip olan av sahnelerinde birkaç avın aynı anda
betimlendiği görülmektedir. Anadolu-Pers sanatında aslan, domuz, geyik, ayı, tilki ve
panter av hayvanları olarak betimlenmiştir.
441
Yalnız av sahnelerinin kısa bir özeti
ş
eklinde olan steller üzerinde bir avcı ve avı betimlenmiştir. Hatta bunlarda bile bir avcı
ve iki avdan oluşan kompozisyonlar söz konusudur.
442
Burada yoğun olarak av
sahnelerinde görülen domuz ve geyik betimlenmiştir. Bir genelleme yapmak gerekirse
440
Sevinç – Körpe – Tombul – Rose – Strahan – Kiesewetter – Wallrodt 2001, 394.
441
Koparal 2004, 62 vd.
442
stanbul 1502 stelinde avcı, yardımcısı ve köpeğinin dışında domuz ve geyik bulunmaktadır. Polat
1998, 38 vd. lev. 4a.
Dostları ilə paylaş: |