308
elinde tanımlanamayan bir nesne tutmaktadır. Bu durumda Bursa 8500 steli arabayı
takip eden kadın sayısı ve kadınların pozları ile en yakın eserdir.
Tarihleyici herhangi bir malzeme ele geçmeyen Karaburun II, resimlerindeki Pers
öğleler nedeniyle Mellink tarafından M.Ö. 5. yüzyıl başlarına verilmiştir.
563
Karaburun
II’nin savaş sahnesinin merkezinde yer alan figürün yakın benzerlerini (Lev. 32: b),
M.Ö. 4. yüzyılın ortalarına tarihlenen Elmalı steli ve M.Ö. 390/70 yıllarına tarihlenen
Nereidler Anıtı’nın arşitrav bloklarındaki savaş sahnesinde bulmaktayız. Ancak
buradaki figürler çok daha gelişkin bir stilde tasvir edilmişlerdir. Ayrıca, Karaburun
Ekphora sahnesinin en yakın benzerleri M.Ö. 5. yüzyılın ortalarına tarihlenen stanbul
5764
564
stelinde, Ksanthos M.Ö. 460 civarına tarihlenen G Heroonu’nda
565
ve M.Ö. 4.
yüzyıl ortalarına tarihlenen Ağlayan Kadınlar Lahdi’nde
566
karşımıza çıkmaktadır.
Fakat Karaburun II’deki figürlerin yakın benzerleri kadar güçlü bir etkisi yoktur. Bütün
bu veriler ışığında Karaburun II mezarının en geç M.Ö. 5. yüzyılın ortalarında inşa
edildiğini söylemek mümkündür.
Yukarıda incelediğimiz üzere Karaburun II’nin ve Tatarlı’nın ekphora ve savaş
sahnelerinin üzerinde ciddi bir Pers etkisi açıkça görülmektedir. Bu nedenle Tatarlı
resimlerini de Karaburun ile yakın tarihten olduğunu düşünmek yanlış olmayacaktır.
Tatarlı tümülüsü, C14 ve dendrokronojik analizler ile M.Ö. 478 +4/-7 yıllarına
verilmiştir.
567
Ancak stilistik açıdan Karaburun II’nin çok daha gelişmiş bir çizim
tekniği olduğu açıktır. Karaburun II’nin savaş sahneleri Nereidler Anıtı’nın arşitrav
bloklarındaki savaş sahnesinde olduğu gibi ikili mücadeleler şeklindedir. Tatarlı’da ise
arkaizan bir anlayışla iki ordu sağdan ve soldan ortaya doğru gelmektedir. Ayrıca yana
yana duran insan ve at figürleri, Kızılbel’de gördüğümüz, yandakilerin öndekinin
gölgesi şeklinde çizilmesi anlayışından kurtulamamıştır. Karaburun II’de ise bu durum
neredeyse yoktur. Tatarlı resimlerinde Karaburun II’den farklı olarak hiçbir on
etkisinin görülmemesi yerel bir atölyeye işaret etmektedir. Stil gelişimi ile tarihsel
563
Mellink 1972, 268.
564
Bernard 1969, 17-29, fig. 1-2.
565
Metzger 1963, 49 vd., pl. 38-39.
566
Fleischer 1983, 47 vd.
567
Summerer 2005, 145.
309
gelişimin eşzamanlı ilerlediği kabul edilirse, göreceli olarak Karaburun II mezarını
Tatarlı’dan sonraki bir tarihe oturtmak doğru olacaktır. Karaburun II’nin yoğunlukla
M.Ö. 5. yüzyılın ortalarına tarihlenen malzemeler ile benzerliği söz konusudur. M.Ö. 5.
yüzyılın ortalarına tarihlenen Karaburun II’nin stili Tatarlı resimlerinin stilinden daha
gelişkin olması nedeniyle Tartarlıyı dendrokronojik ve stilistik açıdan M.Ö. 480
civarlarına tarihlemek mümkündür.
Gordion Boyalı Ev’den ele geçen resimler parçalar halindedir ve bir figürü baştan ayağa
tamamlamak mümkün değildir. Parçalardan yola çıkılarak gerçekleştirilen
restitüsyonlardan anlaşıldığı üzere figürlerin çakışmaları gayet başarılı bir şekilde
verilmiştir. Prosession sahnesine ait olduğu düşünülen figürler içerisinde grifon
protomlu başlık takan figür dikkat çekicidir (Lev. 39: b). Khios Emporion’daki arkaik
tapınakta, tanrıçanın ahşap heykeline tutturulmuş dokuz küçük grifon protomu ele
geçmiştir.
568
Muhtemel bir dinsel tören ile ilişkili olan bu başlığın, Phryg resminde özel
bir yeri ve önemi olmalıdır.
Gordion Boyalı Ev’deki prosession sahnesinde güzel takılarıyla düz bir khiton giymiş
olan kadın figürü jestiyle farklılık gösterir (Lev. 38: a). Figürün sağ eli önde ağzının
yanında durmakta, dudaklarına değmemektedir. Bu hareket Akhamenid sanattan bilinen
kral ya da önemli kişiye yaklaşırken konuşmadan önceki sessizlik anı betimlemektedir.
Benzer tarzdaki poz, Persepolis Apadana kabartmalarında da karşımıza çıkmaktadır.
569
Kadın figürlerinin giyimleri Doğu Yunan özellikleri taşımaktadır. Birkaç kadın figürü
türban takmaktadır (Lev. 39: a). Benzer türban çizimini M.Ö. 500 yıllarına tarihlenen
Marburg
570
Klazomenai lahdinde yer almaktadır. Panel içindeki türbanlı kadın başı,
Klazomenai lahitlerinin genel çizim tekniğinden farklı olarak resim tekniğine daha
yakın çizilmiştir. Gordion Boyalı Ev’deki kadın figürlerinin küpeleri, kulağın üst
tarafında yivli hilal şeklinde süslenmiş ve çeşitli asılı süsler ve disk lobun ucuna
568
Mellink 1980 92.
569
Gerschevitch 1985, 271.
570
Cook 1981, 24, pl. 27, 2.
310
tutturulmuştur (Lev. 38, 39). M.Ö. 6. yüzyılın sonlarına tarihlenen Klazomenai lahitleri
üzerindeki pek çok kadın figüründe de benzer tipteki küpeler görülmektedir.
571
Harta tümülüsüne ait resimler (Lev. 3: a, b, c) Pers sanatından tanıdığımız prosession
sahnesinin eşya taşıyan figürlerine benzemesi nedeniyle en azından M.Ö. 560 yılından
sonraya ait olmalıdır. Mezar odasında ele geçen az sayıda ki buluntular arasında M.Ö. 6.
yüzyılın ikinci yarısına tarihlenen Akhaemenid tip sığ bir kaseye ait parçalar ele
geçmiştir. Ayrıca, buluntular arasında M.Ö. 4. yüzyıla tarihlenen siyah firnisli bir kandil
yer almaktadır.
572
Mezar odasının içinde yer alan taş klinenin sphinks şeklindeki
mermer ayakları geç Arkaik erken Klasik stildedir (Lev. 2: b). Mezar odasının
duvarlarındaki on kymationu dizisinin oldukça şişkin alt konturlu yumurtaları yaklaşık
M.Ö. 500 yıllarını işaret etmektedir. Klinenin üzerine çizilmiş olan figürler de aşağı
yukarı M.Ö. 500 yıllarına aittir. Bu durumda en geç buluntu olan siyah firinisli kandil
ikinci bir gömüyü işaret ediyor olmalıdır. Hartanın mezar yapısı ve ele geçen az
sayıdaki buluntuları M.Ö. 6. yüzyıl sonlarını işaret etmektedir.
573
Aktepe mezar odasının tahribat dolgusu içinden lydion parçaları, alabasterden yapılmış
alabastron parçaları, demir objelere ait parçalar ile fildişinden çeşitli süs eşyaları ele
geçmiştir. Ancak buluntularla birlikte mimari yapı M.Ö. 6. yüzyılın son çeyreğine
tarihlendirilmiştir.
574
Aktepe’ye ait iki figür (Lev. 4: b; 5: a, b, c), ellerinde mersin dalı
ile prothesis törenindedirler. Elinde dal tutan Aktepe erkek figürü aynı zamanda diğer
eliyle de lotus koklamaktadır. M.Ö. 540-530 yıllarına tarihlenen Megakles’in
Çocukları
575
adlı Attika stelinde de benzer pozda lotus koklayan erkek figürü
bulunmaktadır.
Aktepe erkek figürünün vücudunu saran ve aşağı kadar uzanan kıyafeti, Karaburun
II’nin kline sahnesinde yer alan hizmetkarlar ile benzerdir (Lev. 31: a, c). Yukarıda
değindiğimiz üzere benzer kıyafetler Persepolis’te armağan taşıyıcılar üzerinde de
571
Cook 1981, Pl. 26; 55, 2; 62, 2.
572
Özgen 1996, 39, fig. 67, 68.
573
Özgen 1996, 39.; Dedeoğlu 1996, 206.
574
Dinç 1993, 221-230.
575
Richter 1974 1-5, Pl. 1-10;
Dostları ilə paylaş: |