7-chizma.
0 ‘zbekiston Respublikasi davlat budjetining lizim i.
3 .1 0 . Davlat budjetining daromadlari va xarajatlari
Davlat o ‘ziga yiiklatilgan siyosiy, iqtisodiy va ijtimoiy vazifalarni
bajarish uchu n doimiy ravishda pul mablag‘lariga ehtiyoj sezadi. Xuddi
shu ehtiyoj davlat budjetining darom adlari hisobidan qondiriladi.
0 ‘zbekiston Respublikasining «Budjet tizimi to ‘g‘risida»gi Qonunga
asosan davlat budjeti d a ro m a d la ri quyidagi m a n b a la r hisobidan
shakllanadi:
1. Soliqlar, yig‘imlar, bojlar va qonunchilikda o ‘rnatilgan boshqa
majburiy t o ‘lovlar.
2. Davlatning moliya va boshqa aktivlarining joylashtirishi, foyda-
lanishga berilishi va sotishdan kelgan daromadlar.
3. Amaldagi qonunchilikka asosan meros, sovg'a qilish huquqi
asosida davlat mulkchiligiga o ‘tgan mulkchilikdan pul tushumlari.
4. Yuridik va jism oniy shaxslar, shu ju m ladan xorijiy davlatlar
to m o n id an beg‘araz beriladigan tarzdagi pul tushumlari.
5. R ezident— yuridik shaxslar va xorijiy davlatlarga berilgan budjet
ssudalari hisobidan tushum lar.
6. Qonunchilikda taqiqlanm agan boshqa daromadlar.
0 ‘zbekiston Respublikasi davlat budjeti darom adlarining asosiy
qismini soliqlar tashkil etadi. Hozirgi vaqtda m am lakatim izda yuridik
va jism oniy shaxslardan quyidagi soliqlar undirilmoqda:
— darom ad (foyda) solig‘i -stavkasi 9%;
— m ikroíirm alar va kichik korxonalar u c h u n yagona soliq —
stavkasi 7%;
— jism oniy shaxslarning daromadlariga soliq-amaldagi foiz stavka-
lariga asosan undiriladi;
— qo‘shilgan qiymat solig'i — stavkasi 20 %;
— aksiz solig‘i — aksiz solinadigan m ahsulotlar bo'yicha differensial
stavkalarda;
— suv resurslaridan foydalanganlik u c h u n soliq;
— yer osti boyliklaridan foydalanganlik u c h u n soliq;
— yer solig'i;
— m ol-m ulk solig‘i;
— ijtimoiy infratuzilmani rivojlantirganlik u c h u n soliq;
— mahalliy soliqlar va yig'imlar.
1-jadvalda 0 ‘zbekiston Respublikasi davlat budjetining d a ro m a d -
larining tarkibida bilvosita soliqlarning (qo'shilgan qiymat solig‘i, aksiz
solig‘i) ulushi yuqori bo'lib, 2010-yilda davlat budjetining d a ro m a d -
larida ularning ulushi 13,9 % ni tashkil etgan.
Bevosita soliqlarning egallagan ulushi 6,2 % ni, resurs to'lovlari
va m ol-m uik solig‘i 5,3 % ni, ijtimoiy infratuzilm ani rivojlantirish
solig'i 0,6 % ni va boshqa soliqlar 1,3 % ni tashkil etgan.
l-jadval
0 ‘zbekiston Respublikasi Davlat budjetining daromadlar
tarkibi (Y alM ga nisbatan foizlarda)
T.R
Ko‘rsatkichIar
2005-y
2006-y
2007-y
2008-y
2009-y
2010-y
1.
Daromadlarning
jami shu jumladan:
28,5
2 6 ,0
2 5 ,2
2 2 ,6
20,7
2 1 ,8
2.
bevosita soliqlar
7,5
7,4
6,4
6,5
6 ,0
6,2
3.
bilvosita soliqlar
16,0
13,5
13,8
14,0
13,8
13,9
4.
resurs to'lovlari va
m o l-m u lk solig'i
2,8
2,4
1,9
2,3
2 ,6
5,3
5.
ijtim oiy
infratuzilmani
rivojlantirish solig'i
0,3
0,3
0,5
0,4
0,4
0,6
6.
boshqa soliqlar va
y ig ‘imlar
1,9
2,4
2 ,2
1,1
0,9
1,3
Manba.
0 ‘zbekiston Respublikasi M oliy a vazirligining m a ’lum otlari asosida
tayyorlandi.
0 ‘zbekiston Respublikasining «Budjet tizimi lo‘g‘risida»gi Qonunga
asosan davlat budjetining xarajatlariga quyidagilar kiradi:
1. Budjet m ablag'larini oluvchilar uchun joriy xarajatlar;
2. Joriy budjet transfertlari;
3. Kapital xarajatlar. Bunga quyidagilar kiradi:
— davlat ehtiyojlari u c h u n xorijda yer va boshqa m o l-in u lk n i
sotib olish;
— davlat ehtiyojlari uchu n yerga va boshqa nom oddiy aktivlarga
huquqlarni sotib olish;
— davlat zaxiralarini tashkil etish.
4. Yuridik shaxslar uchun kapital maqsadidan xarajatlami qoplashga
yo ‘naltirilgan budjet transfertlari:
— rezident-yuridik shaxslar va xorijiy davlatlarga budjet ssudalari;
— budjet dotatsiyalari va davlat maqsadli jam g ‘armalariga budjet
ssudalari;
— amaldagi qonunchilikda m an etilmagan boshqa xarajatlar.
Biz 0 ‘zbekiston Respublikasida budjet mablag‘larini oluvchilar
uch un joriy xarajatlarni quyidagi jadvalda ko ‘rishimiz m um kin.
Quyidagi jadval m a ’lumotlari shuni ko‘rsatadiki, 2010-yildagi davlat
budjeti xarajatlarining tarkibida ijtimoiy soha (ta’lim, fan, m adaniyat,
sport) xarajatlari asosiy o ‘rinni egallab turibdi. Aholini ijtimoiy him oya
qilish xarajatlarining ulushi esa 2,2
% ni tashkil etmoqda. Milliy iqtiso-
diyotni rivojlantirish xarajatlarining ulushi 3,4 % ni tashkil etm o q d a
va m arkazlashgan investitsiyalarni moliyalashtirish xarajatlari ulushi
3,7
% ni tashkil etgan.
2- jadval
0 ‘zbekiston Rcspublikasi Davlat budjeti xarajatlari
tarkibi (Y alM ga nisbatan foizda)
T/p
Ko'rsatkichlar
2005-y
2006-y
2007-y
2008-y
2009-y
2010-y
1.
Xarajatlar jam i shu
jumladan:
2 9 ,5
27,0
25,8
24,6
2 4 ,6
2 6 ,2
2.
ijtimoiy soha
10,4
10,2
9,8
9,3
9 ,2
3.
ijtim oiy him oya
2,3
2,1
2,0
2,1
1,8
2 ,2
4.
markazlashgan
iqtisodiyotni
rivojlantirish
xarajatlari
3,0
2,3
2,3
3,0
3,1
3 ,4
Dostları ilə paylaş: |