P. I. Ivanov m. E. Zufarova umumiy psixologiya



Yüklə 25,74 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə522/551
tarix28.03.2022
ölçüsü25,74 Mb.
#84801
1   ...   518   519   520   521   522   523   524   525   ...   551
2 5463028049224140945

Yosh  psixologiyasi

Bu  fan  in so n n in g   yoshiga  q arab   p six ik asin in g   rivojlanib  b o rish   x u su si­

yatlari va q o n u n iy atlarin i  o 'rg a n a d i,  ilk b o la lik d a n  to rtib , to k i qarilik yo sh i- 

g a c h a   boM gan  h a r  b ir  yosh  b o sq ich id a  psixik  tu z ilish in in g   o 'z ig a   xos  x u ­

su siy atlarin i,  in so n   o n g in in g   tu rli  yoshga  q a ra b   riv o jlan ish in i  b elg ilab   b e ­

ruvchi  fak to rlarn i  an iq lay d i.

Y osh  psixikasi  sistem asid a ,  ayniqsa,  b o la la r  psixologiyasi  m u h im   o ‘rin 

e g allay d i.  B u  p six ik an in g  g o 'd a k lik ,  ilk  b o la lik ,  m a k ta b g a c h a   y o sh   d a v r- 

larid ag i  riv o jla n ish in i  o 'rg a n a d i.  O 's is h n in g   b u   d a v rla ri  in s o n   shaxsi  va 

o n g in in g   in te n siv   sh a k lla n ish   d av rid ir.  B o la la r  p six o lo g iy a sin in g   asosli 

m u a m m o si  « b o lan in g   aq liy   ta ra q q iy o ti  m a sa la sid ir» .

B o lalam in g  yoshlik xususiyatlari  taMim va tarb iy a b ilan  sh u g 'u llan u v c h i 

k ish ila m i  en g   q a d im d a n   beri  q iziq tirib   k eldi.  Bu  m asalalarg a  Y an  A m o s 

K om enskiy  (1 5 9 2 -1 6 7 0 ),  Frebel  (1 7 8 2 -1 8 5 2 ),  l.G .P e sta lo tssi  (1 7 4 6 -8 2 7 ) 

va  b o s h q a la r  ham   k a tta   e ’tib o r  b erg an lar.

T a ’lim   va ta rb iy a   ish lari  a m a liy o tid a   b o la la m in g  d iq q a t,  id ro k ,  x o ti­

ra ,  ta f a k k u r   va  n u tq   x u su siy a tla ri  h a q id a   b oy  m a te r ia lla r   t o 'p la g a n .

X IX  


asrning  ikkinchi  yarm id a  yosh  (b o lalar)  psixologiyasi  psixologiya 

fan in in g   m ustaqil  sohasi  sifatida  sh ak llan a  boshlaydi.  Bola  psixikasining 

rivojlanishi  haqida  birinchi  b o 'lib   n e m is  fiziologi  V.  P reyer  (1841 — 1891) 

o 'z in in g   «B ola  qalbi»  (1882)  degan  asarid a  sistem ali  m a ’lu m o t  berdi.  XX 

a sm in g   bo sh id a  b o lalar psixologiyasidan  k a tta   tekshirish  ishlari  olib  b o rila ­

di:  V .S h te m   (1872—1938)  «Ilk  bolalikda  xotirlash,  guvohlik  va  yo lg ’on»; 

E rnest  M eym ak (  918—62  1915)  « E k sp erim e n tal  p ed ag o g ik ad an   leksiyalar» 

u ch   to m ,  «E ksperim ental  p edagogikadan  o ch erk lar» ,  B yuler  Karl  « B o la­

n in g   ruhiy  rivojlanishi»,  Piaje  J a n   (1896)  « B olaning  nutqi  va  tafakkuri».

B o lalam in g   yoshlik  xususiyatlarini  o 'rg a n ish   sohasida  K .D .  U shinskiy 

va  P .F .  K apterev  (1849—1922)  la r  to m o n id a n   ju d a   k o 'p   ish lar  q ilin d i. 

U sh in sk iy n in g   « In so n   tarbiya  p re d m e ti  sifatida»  d eg an   k atta  asari  yosh 

psixologiyasi  va  b o lalar  psixologiyasi  sohasidagi  c h u q u r  m a z m u n d o r  asa r



sifatida h o z iig a c h a  o 'z  a h a m iy a tin i  y o 'q o tm a g a n .  Psixologiya ta ra q q iy o tid a  

P.  B lonskiy  (1884—1941)  n in g  «Psixologik ocherklar»  va  L .S.V igotskiyning 

(1896—1934)  « T an lan g a n   psixologik  asarlari»  kabi  tek sh irish lari  k a tta   o 'rin  

egalladi.

Psixologlam ing tad q iq o tla ri in so n  ongining turli y oshda rvojlanishi u ning 

hayot sharoitlariga b o g 'liq  ekanligini ko'rsatdi.  Bu rivojlanishning hal qiluvchi 

om illari  t a ’lim   va  ta rb iy a,  sh u n in g d ek ,  rivojlanayotgan  o d a m n in g   shaxsiy 

faoliyatidir.  A.A.  S m irn o v ,  A .N .  L eo n tev ,  N .D .  Levitov,  N .A .  M e n c h in - 

skaya,  A.A.  L yublinskaya,  D .B .  E lk o n in ,  L .I.  B ojovich,  M .V .  Z a p o ro jets 

va  b o sh q a la rn in g   ishlari  xuddi  m a n a   sh u   y o 'n a lish d a   b o rm o q d a .




Yüklə 25,74 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   518   519   520   521   522   523   524   525   ...   551




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə