Redaksiya şurasi misir Mardanov

Xalq  tamaşaları 

263 

mani  da  az  qala  yemişdin. 

Birinci  hissa  bu n un la bi tir. 

II 

Harnin  yerin  üzarina  göy  öt  töKüb  çarnanliK  va  xasilliK  Kimi 

düzaldirlar.  Qardaşlar  allarinda  bel  galirlar.  Onların  yerişi,  hara­

Katlarİ  va  geyimlari  adamları  güldürür.  Çarıqlarını  çıxardıb  bella­

rina  sancırlar,  sonra  qıçlarını  çırmalayırlar.  BöyüK  qardaş  deyir: 

- Qardaş,  o  tarafi  san suvar,  bu  tarafi  da  man  suvarım . 

BöyüK qardaş başını  aşağı  salıb  zamini suvarmaqda  olur.  Xır­

da  qardaş  böyüK  qardaşa  diqqatla  baxır  va  barRdan  qışdırır: 

- Vay  d ada  vay,  bel  ayağıını  Kasdi,  - deya  alini  gözünün  üs­

tüna  qoyub  yalandan  ağlayır.  BöyüK  qardaş  beli  yera  atıb  onun ya­

nına  yü yürür  va  cındırdan-zaddan  çıxarıb  ayağını  sarıyır.  Xırda 

qardaş  hardanbir  ayağını  çaKib  qışqırır: 

- Ay,  ayağım  ağrıyır,  tarpatma! 

BöyüK  qardaş  da  üfüra-üfüra  onun  ayağını  sarıyır.  Sonra  çox 

çatinliKla  qardaşını  dalına  alı b,  zamidan  Kanara  çıxarır,  ye ra  uza­

dıb  üstüna bir  c ın dır ört ür. 

BöyüK  qardaş  zamini  taK ca  su varır.  İşi ni  qurtarandan  sonra 

qardaşının  yanına  galir,  ona bir  az  ye maK  verir  va  dalına  alı b  apa­

rır. 

III 

Düza  (meydançaya)  KülaKdan,  çöpdan  sancırlar,  yetişmiş  za­

miya oxşadırlar. Qardaşlar  döşlarina önlüK, allarina alcaK ,  barınaq­

larına  barmaqlıq  taxaraq  oraq  götürü b  galirlar.  BöyüK  qardaş  za­

mini biçmaya başlayır va  xırda  qardaşı  macbur edir Kİ,  o  da  biçsin . 

Xırda  qardaş  yalandan  bir  neça  alearn  biçir.  Sonra  birdan : 

- Vay d ada vay,  sancılanmışam! - d eya qarnını qucaqlayıb  ye­

ra  yıxılır  va  allarini  gözüna  qoyub  hönKürtü  ila  ağlayır. 

BöyüK  qardaş  belini  yuxarı  qaldırıb  deyir: 

- Cahannama  sancılan,  gora  sancılan,  sanin  Kimi qardaşın  öl­

masi  qalmasından  yaxşıdır. 

BöyüK  qardaş  acıqla  onun  yanına  galib  bir  neça  tapiK  da  vu­

rur,  sonra  qayıdıb  özü  taKbaşına  biçmayinda  davam  edir.  BöyüK 

qardaş  biça-biça  bir  neça  bayatı  oxuyur: 

B için çi  b af a .  bağ lar, 

BiçdiKca  bafa  bağlar. 

---

264 

Azarbaycan  şifahi  xalq adabiyyatı  aııtologiyası 

BöyüK  qardaş  işini  qurtarıb  getmaK  istayir.  LaKin  ürayi 

dözmayib  geri  qayıdır.  Bunu  Ki çi K  qardaş  görür  va  harKdan  iniida­

maya başlayır. 

- Qardaşdır,  birdan  ölar,  belimi  sındırar.  Deyasan  gada  doğ­

rudan  naxoşlayıb,  - deya  böyüK  qardaş  onun  başını  dizi  üsta  alır 

va  alnından  öpür  ağlayır.  Onu  çox  çatinliKla  dalına  alıb  aparır. 

IV 

Düzda  (meydançada)  bir  xırman  düzaldirlar.  Xırmanın  içina 

bir  qadar  Külaş  töKürlar.  Qardaşlar  "öKüzlari"  gatirirlar,  boyunla­

rına boyunduruq  salı b  qoşurlar.  BöyüK  qardaş  deyir: 

- Qardaş,  san  vali  sür,  man  heşanı  çevirim . 

Xırda qardaş  qaş-qabağını  töKa-töKa vali n  üstüna çıxır,  böyüK 

qardaş  da yaba  ila  heşanı  çevirir.  Xırda  qardaş  bir  neça baş  süran­

dan sonra böyüK  qardaşın gözünü oğurlayıb qaçır,  adamların  dalın­

da  uz anı b  ya tır.  BöyüK  qardaş  h eş anı  çevirandan  sonra  görür  Ki, 

xırda  qardaş  yoxdur.  Çox  axtarır,  onu  tapmır,  axırda  geri  qayıdıb 

özü  ÖKüzlari  sürür va  döyüb  qurtarır.  İndi  heşanı  sovurmaq  lazım­

dır.  Xırda  qardaş  da  başını  Külaşin  üstüna  qoyub  yatmışdır.  Mil­

çaRlar,  ditdililar onun üz-gözünü sancır.  DiK  atılıb,  şapalaqda  üzii­

na va  boynuna  vurur.  O  taraf-bu  tarafa aşır.  MilçaK ,  ditdili onu ra­

hatlanmağa  qoymur. 

BöyiiK  qardaşa KÖmaK lazımdır.  Heşanı taK ca çıxara bil m ir. O, 

yena  qardaşını  axtarmağa  başlayır.  Ora-bura,  axırda  tapır.  BöyüK 

qardaş  onu  tarpadib  çağırır.  KiçiK  qardaş  da  ali  ila  boynuna,  üzii­

na vurur va gözüyumulu  deyir: 

- KöpaK  oğlunun  ditdilisi,  milçayi  qoymur bir  az  yataq. 

BöyüK  qardaş  na  qadar  çalışırsa ,  onu  durğuza  bilmir,  axırda 

acıq  elayib  deyir: 

- Mandan  taxıl  alsan ,  öyünarsan . . .  

BöyüK  qardaş  beşanı  qurtarıb  buğdanı  xırmanın  içina  topla­

yır.  O,  mülKadarın  payını  ayırır,  yerda  qalanı  çuvallara  yığmaq  is­

tayir.  Bu  zaman  KiçiK  qardaş  yerdan  qalxıb  xoruzlana- xoruzlana 

onun  yanına  galir: 

- Qardaş,  buğdanı  bölaK,  man  payımı  aparım,  - deya  ağacını 

tovlayır. 

BöyüK  qardaş  onun  üstüna  qışqırıb  deyir: 

- aKanda yox ,  biçanda yox ,  yeyanda ortaq qardaş .  Sana bir da­

na  da  dan  vermaram .  Bas  indiya  qadar  haradaydın? 

---

Xalq  tamaşaları 

265 

- San ölasan,  ela şey yoxdu ,  yarı  bölacayiK  qardaş  malı Kimi . 

Razı  olmasan  hamısını  aparacam . 

- Aparmasan,  özüna  qurban  olasan. 

Çuvalın  bir ucundan  böyüK  qardaş,  bir ucundan  xırda  qardaş 

çaKir.  Axırda ağaciarını götürü b  dava elamaya başlayırlar.  Bu  min­

valla  bir-birina  1 5-a  qadar  ağac  çaKirlar.  Axırda  böyüK  qardaş  Ki­

çiya  e la  ağa c  vurur  Ki,  o,  ye ra yıxılır,  qalxa bilmir . . .  

V 

BöyüK  qardaş  geyinib-Kecinmiş  halda  ortaya  çıxır.  Xırda  qar­

daş isa cır-cındır içindadir.  Har  Kasa  al  açırsa,  h eç  Kas  ona KÖrnaR 

etmir,  onu  manalı  sözlarla  radd  edirlar.  Öz  qardaşına  yanaşır. 

BöyüK  qardaş:  - aRanda yox ,  biçanda yox ,  yeyanda ortaq qar­

daş,  - d eya KÜrayini  ona  taraf  döndarib  tas be 

h 

çevira-çevira  gedir. 

Burada  tamaşa  bitir. 

Xıdır  Nabi 

Dada babalardan  qaydadı  Ki ,  har  il  qış yarı  olanda  BöyüK  çil­

laynan  KiçiK  çilla  arasında  "Xıdır"  bayramı  Kiçilir.  Bir  para 

yerlarda  "Xıdır  N abi" ,  bir  para  yeriardasa  "Xıdır  İlyas"  adıyla  ta­

nınan bu  el  bayramında  ayrıca  bir çal-çağırla  marasim  da  düzaldi­

lardi .  Köhna  Kişilarin  hesabına  göra KiçiK  çillanin  avvalinda  - in­

diRi  vaxtla  götürdüKda  taqriban  fevralın  birinci  ongünlüyü  arzin­

da  axşam  şar  qarışandan  sonra  uşaqlar,  cavan-comrullar  bir  ye ra 

cam  olurlar.  Dastalanib  "Xıdır"  nağmasi  oxuya-oxuya  qapıları  dö­

yar,  Xıdır  adına  pay  yığarlar.  Hansı  qapıdan  içari  girsalar  avvalca 

dastadan  bir  adam  irali  çıxıb  avazia  bela  deyir: 

Man  Xıdırın  quluyam, 

Göy  atının  çuluyam, 

Atının  arpasıyam, 

Ayağının  nalıyam . 

Bunun  ardınca  dasta  bir  ağızdan  oxuyur: 

Xıdırı-Xıdır  İlyas, 

Özünü  yetir  İlyas. 

Yena  bir  nafar  deyir: 

Xıdır  galdi  hayınan, 

Bir balaca  dayınan . 

Dayça  batdı  palçığa 

Çıxartdıq  hay-hayınan. 

---