169
abituriyentlərinin bilik göstəricilərinin güsgüsüdür və təhsilin
vəziyyəti haqqında obyektiv məlumatları əks etdirir.
Cədvəl 15.2-yə diqqət yetirsək praktiki əhəmiyyət
daşıyan çoxlu nəticələr əldə etmək mümkündür. Cədvəldən
görünür ki, 2000, 2001 və 2002-ci illərdə test imtahanında iştirak
edənlərin 90%-dan çoxu 420-dən (5 ballı sistemdə 3-dən) az bal
toplaya biliblər. Bu göstərici həyatda rast gəldiyimiz konkret
hallarla
da
təsdiqlənir.
BDU-nun
fizika
fakültəsinin
müəllimlərindən birinin dediyinə görə, test imtahanlarında 424
bal toplamış birinci kurs tələbəsi ikidə bir ilə üçü toplaya bilmir.
Yəni bu abituriyentin 6-cı sinif səviyyəsində biliyi yoxdur.
Cədvəl 15.2-yə görə 2001-ci il üçün 420 baldan çox bal
toplayanların sayı Azərbaycan bölməsi üçün (100-89,75) =10,25
%, rus bölməsi üçün (100-87,02) = 12,98% olmuşdur. 2002-ci il
ilin nəticələri 2001-ci ildən pis olmuşdur. Belə ki, Azərbaycan
bölməsi üçün bu rəqəm 5,63 %, rus bölməsində 9,55 % olmuşdur.
Diqqəti cəlb edən nəticələrdən biri də bundan ibarətdir ki, rus
bölməsində təhsilin vəziyyəti Azərbaycan bölməsinə nisbətən
babatdır. Buradan törəyə bilən arzuolunmaz sosial nəticə isə
bundan ibarətdir ki, əhali övladlarını rus məktəblərinə verməyə
meyilli olacaqdır. Valideyn uşağının gələcəyini, yoxsa dilini
qurban vermək delemması qarşısında qalarsa, edəcəyi seçimi
duymaq çətin deyildir. Bu cünləri övladlarına rus və ingilis
dilində təhsil verən valideyinlərimiz az deyildir. Bunun qarşısını
azərbaycan dilində keyfiyyətli təhsil verməklə almaq olar.Milli
birlik baxımından bu çox əhəmiyyətli bir işdir.
Bu vəziyyətin törədə biləcəyi nəticəni bu gün yox,
gələcəkdə hiss edəcəyik. Çünki dəfələrlə qeyd etdiyimiz kimi
təhsil sisteminin məxsusi cəhəti bundan ibarətdir ki, ona edilən
müsbət və mənfi təsirlər öz nəticəsini çox gec - 20-30 ildən sonra
bildirir. 2002-ci ilin oktyabr ayının 25-də “Yoxsulluğun
Azaldılması və İqtisadi İnkişaf üzrə Dövlət Proqramı“nın
təqdimatına həsr olunmuş ümummilli konfransda Yaponiyanın
ölkəmizdəki səfiri cənab Toşiyuki Fucivara da bu fikiri
170
təsdiqlədi: “Əlbəttə, təhsil sahəsində görülən işlər bəhrəsini
dərhal verməyəcəkdir, amma uzun müddətli perspektivlər
Azərbaycan xalqının gələcək rifahının təmin olunmasında
mühüm rol oynayacaqdır”.
ABŞ-ın
“Təhsil-2000”“
proqramında
ümumtəhsil
məktəblərdən tələb olunur ki, şagirdlərə proqram materiallarını
90%-ni öyrənsinlər. Yuxarıda qeyd edildiyi kimi bu göstərici
bizdə 5%-dən də aşağıdır. Abituriyentlərin 95%-nin nümayiş
etdirdikləri bilik səviyyəsi kafi (məqbul) həddən aşağıdır. Bu
bizim təhsil sistemimizin böyük qüsuru və gizli böhran
keçirməsinə subutdur. Elə məktəblər var ki, bir məzunu belə ali
məktəbə qəbul ola bilməyibdir. Belə məktəblərin sayı yüzlərlədir.
Bu təhsil müəssisələri dövlətin vəsaitinin 95%-ni biliyə çevirə
bilmir. Bu məktəblərin ünvanları “Abituriyent“ jurnalının 2002-ci
il tarixli 12-ci sayında göstərilmişdir. Misal üçün, jurnalın 88-ci
səhifəsində Daşkəsən rayonunda təhsilin vəziyyəti ilə bağlı
oxuyuruq:
“Qəbul imtahanlarında 19 məktəbin məzunları iştirak
ediblər. Bu məktəblərdən Qabaqtəpə, Qaraqollar, Çanaxlı,
Dəstəfur, Alunitdağ, Tapan kənd orta məktəbləri, Daşkəsən və
aşağı Daşkəsən qəsəbə orta məktəbləri, N.Nərimanov adına 3
saylı və S.Vurğun adına 4 saylı şəhər orta məktəblərinin bir
abituriyenti belə tələbə adını qazana bilməmişdir“.
Digər misal. Mənim deputat seçildiyim Kəlbəcər
rayonunda təhsilin vəziyyəti ilə bağlı həmin jurnalın 96-cı
səhifəsində oxuyuruq:
“Qəbul imtahanlarında 62 məktəbin məzunları iştirak
ediblər. Bu məktəblərdən 8, 9, 10, 11, 20, 22, 23, 27, 29, 30, 33,
35, 39, 47, 48, 54, 57, 59, 65, 67, 73, 76, 91, 98, 100, 102, 103,
112, 113, 115, 116, 118 saylı orta məktəblərin bir abituriyenti
belə tələbə adını qazana bilməmişdir”. Demək olar ki, digər
rayonlarda da vəziyyət buna bənzərdir. Sabirabad, Masallı,
Balakən,
Ağcəbədi,
Laçın,
Ağdam
rayonlarının
96
məktəblərindən bir nəfər belə ali məktəbə qəbul olmamışdır.
171
Qobustan rayonundan cəmi iki nəfər ali məktəbə qəbul olmuşdur.
2001-ci ildə bu rayonun büdcəsi 6.814.765 min manat, büdcənin
təhsil xərcləri isə 4.995.267 min manat olmuşdur. Bu, təqribən bir
milyon ABŞ dollarına bərabərdir. Dövlətin bu qədər xərclənən
pulunun müqabilində ali məktəbə cəmi iki nəfər qəbul olubdur.
Nəzərə almaq lazımdır ki, bu rayon nə cəbhəyanı, nə də sərhəd
rayonudur. Qaçqınların ağır yükü bu rayonda çox deyildir. Təhsil
sisteminin bu cür vəziyyətdə olmasını öncə bu rayonun əhalisini
narahat etməlidir. Biz yarımçıq müsəlman, yarımçıq kommunist
olduğumuz kimi, bu gündə yarımçıq müəllimlik edirik, yarımçıq
məktəb saxlayırıq. Yarımçıqlıq bizim səciyyəvi cəhətimizə
çevrilir. Yarımçıqlıq böyük qüsurdur. XXI əsrdə belə məktəblərlə
milləti qorumaq mümkün olmayacaqdır.
Belə məktəblərin hər biri ayrıca müzakirə obyektinə
çevrilməlidir. Qüsurlar araşdırılmalıdır. Səbəblər aydınlaşdırıl-
malıdır. Publisistik məqalələrimin birində belə təhsil müəssisəsini
mühərriki işləyən, ancaq ən azı bir təkəri olmayan şəhər
nəqliyyatının marşurut avtobusuna bənzətmişdim. Matoru işləsə
də belə avtobus irəliyə gedə bilməz. Şəhərdə, kənddə məktəbin
olması əsas deyil. Əsas odur ki, təhsil maşını işləsin, gənclərə
təhsil versin və onları irəliyə aparsın.
Şəkil 15 (a)-da göstərilmiş biliyə görə paylanma əyrisini
şərti olaraq dörd hissəyə bölmək olar. Hər hissənin əhatə etdiyi
sahə bu intervalda bal toplamış abituriyentlərin sayını göstərir.
I hissə: 0-100 intervalında bal toplamış abituriyentlərin
sayını göstərir və bu say 17 026 nəfərdir;
II hissə: 100-200 intervalında bal toplamış abituri-
yentlərin biliyə görə paylanmasını və sayını (11632) göstərir;
III hissə: 200-420 intervalında bal toplamış abituri-
yentlərin biliyə görə paylanmasını və sayını (12 921) göstərir;
IV hissə: 420-700 intervalında bal toplamış abituri-
yentlərin biliyə görə paylanmasını və sayını (1986) göstərir.
M – şaquli xətti paylanma diaqrammasını iki bərabər
sahəyə bölür. Bu xətt absis oxunu 120 bal nöqtəsində kəsir. Bu o
Dostları ilə paylaş: |