12
партийанын йарадылмасы зяруряти
,
онун програм принсипляри
,
Иран дювляти тяркибиндя Азярбайъана инзибати-тясяррцфат
,
мядяни мухтариййят верилмяси
,
бцтцн Иранын сийаси щяйатынын
демократикляшдирилмяси
,
эениш халг кцтляляринин мянафейиня
уйьун олан иътимаи-игтисади ислащатларын кечирлмяси вя
башга мясяляляр шярщ олунурду
.
Бяйанат милли щямряйлик яляд
едилмясини нязярдя тутур
,
мцяййян сосиал тябягялярин
–
фящля вя кяндлилярин сащибкарлара гаршы екстремист
мейллярини рядд едир
,
иътимаи-игтисади ислащатларын тякамцл
йолу иля бцтцн ъямиййятин хейриня щяйата кечирилмясини
лазым билир
,
миллиййятиндян вя дининдян асылы олмайараг
Азярбайъанда йашайанларын щамысыны бярабярщцгуглу сайырды
.
Артыг сентйабрын
13-
дя АДП тясисчиляринин илк
конфрансы кечирилди
.
Конфранс
11
няфярдян ибарят мцвяггяти
комитя сечди вя ян гыса мцддятдя партийанын биринъи
гурултайынын чаьырылмасыны гярара алды
.
Сентйабрын
5-
дян
АДП-нин органы олан
«
Азярбайъан
»
гязети ана дилиндя чыхмаьа
башлады
.
АДП-нин йаранмасы
,
онун програмы ящалинин ян мцхтялиф
тябягялярит
ичярисиндя
ряьбятля
гаршыланды
. «
Тудя
»
партийасынын Азярбайъан бюлмясинин цзвляринин ирялиъядян
разылашдырылмыш
плана
эюря
автоматик
сурятдя
АДП
партийасына кечмяси елан
олунду
.
Бир нечя щяфтя ярзиндя
партийа сыраларына минлярля йени цзв
–
фящля вя кяндлиляр
,
зийалылар
,
хырда вя орта сащибкарлар
,
щятта бязи
мцлкядарлар да дахил олду
.
1945-
ъи ил октйабрын
2-4-
дя АДП-нин Ы гурултайы
кечирилди
.
Гурултай
3
сентйабр тарихли бяйанатын ясас
мцддяаларыны партийанын програм вя низамнамяси кими гябул
етди вя онун рящбяр органларыны
(
башда С.Ъ.Пишявяри олмагла
13
Мяркязи Комитянин
)
сечди
.
АДП ян яввял сийаси мцбаризяни
давам етдирмяйя йюнялмиш конкрет фяалиййятя
,
о ъцмлядян
йерлярдя
тяшкилатларын
ишини
ялагяляндирмяйя
вя
эенишляндирмяйя башлады
.
Мяркязи щюкумятин тяъили сурятдя демократик щяряката
гаршы эениш силащлы щцъума кечдийини
,
Азярбайъандакы щярби
гарнизонлара ялавя гцввяляр эюндярилмясини
,
жандармларын
фяалиййятинин эенишляндирилмясини
,
мцлкядарларын силащлы
дястялярянини ящалийя басгын вя таланларыны эюрян АДП артыг
ачыг
шякилдя
фядаи
дястяляри
йаратмаьа
,
онларын
фяалиййятини ялагяляндирмяйя башлады
.
АДП щярби тядбирлярля
йанашы ящали ящали ичярисиндя изащат ишини эенишляндирир
,
халгын бцтцн тябягяляриня демократийаны
,
Азярбайъанын милли
варлыьыны горумаг чаьрышы иля мцраъият едирди
.
Нойабрын
17-
дян декабрын яввялринядяк Мараьа
,
Мку
,
Мярянд
,
Сяраб
,
Ярдябил
,
Астара
,
Зянъан шящярляри
,
сонра ися Азярбайъанын
диэяр йерляриндя демократик щакимиййят органлары йарадылды
.
Тябриздя ися щакимиййят щяля октйабрын яввялляриндян фелян
демократларын ялиня кечмишди
.
Бцтцн бу щадисяляр эедишиндя
демократларын тядбирляри
,
тактикасы нятиъясиндя
,
демяк олар
ки
,
ган тюкцлмяди
,
щюкумят гошунларынын бир сыра забитляри
йени щакимиййят тяряфиня кечди
,
якс мювгедя дуран силащлы
щиссялярин Азярбайъаны тярк етмяси тяляб олунду
.
Бунунла бярабяр
,
бязи йерлярдя щяля кющня щакимиййят
структурлары галмагда иди
.
Лакин ящали
,
бир гайда олараг
,
даща онлара дейил
,
йени щакимиййятя мцраъият едир
,
митинг
вя йыьынъагларда эетдикъя даща гятиййятля демократик
щакимиййят органларынын йарадылмасыны тяляб едирди
.
Бу тяляблярин тясири нятиъясиндя нойабрын
21-
дя
халгын танынмыш хадимляриндян ибарят Азярбайъан халг
конгреси чаьрылды вя о
,
юзцнц Мцяссисляр мяълиси елан
14
едяряк
,
цмуми сечкиляр йолу иля Азярбайъан Милли мяълисинин
чаьрылмасы вя Милли щюкумят йарадылмасы тялябини иряли
сурду
.
Мцяссисляр мяълисинин гярарында дейилирди ки
,
Милли
щюкумят Иран дювлятчилийи чярчивясиндя фяалиййят эюстяряряк
Азярбайъанын милли-мядяни
мухтариййятини тямин етмялидир
.
Бунун ясасында тяъили сурятдя нойабрын
27-
дя декабрын
1-
дяк
Азярбайъанын щяр йериндя сечкиля кечирилди
.
Ящали бир гайда
олараг
,
АДП-нин иряли сцрдцйц вя йа онунла щямряй олдуьуну
билдирян намизядляря сяс верирди
.
Декабрын
12-
дя топланмыш
Милли мяълис Сеид Ъяфяр Пишявяринин башчылыьы иля Милли
щюкумят йаратды
.
Щюкумят
10
назирлик
,
али мящкямя вя бпш
прокурорлугдан ибарят иди
.
Демократик гцввялярин
нисбятян асан гялябя чалмасы
щяр шейдян яввял
,
Ъянуби Азярбайъанын щяртяряфли инкишафы
цчцн шяраит йарадаъаг инзибати-тясяррцфат вя мядяни
мухтариййят
идейасынын
ящалинин
эениш
тябягяляри
ичярисиндя
,
щям дя тякъя кяндлиляр
,
фящляляр
,
сяняткарлар
вя зийалыларын бюйцк яксяриййятиндя дейил
,
варлы зцмрялярин
хырда вя орта мцлкядарларын
,
таъирлярин вя сащибкарларын да
бир щиссяси ичярисиндя кюк салмасы иля изащ едилмялидир
.
Демяли
,
милли-азадлыг уьрунда мцбваризя цмумхалг характери
дашйырды
.
Беля бир шяраитдя Иранын щаким даиряляри
,
мяркязи
щюкумят кцтляви террора
,
ъяза тядбирляриня
,
яслиндя
вятяндаш мцщарибясиня башламадан щярякаты боьа билмязди
.
Бу
иши ися щяйата кечирмяк
1945-
ъи илин пайызында бир сыра
дахили вя хариъи амилляр цзцндян мцмкцн дейилди
.
Яввяла бу
заман мцттяфиглярин гошунлары щяля Ирандан чыхарылмамышды
.
Бу сябябя эюря мяркязи щюкумят демократлара гаршыэениш
щярби ямялиаййата башлайа билязди
,
чцнки мцттяфигляр мцтляг
буна гарышмалы олардылар
.
Икинъиси
,
милли-демократик
щярякат Иран Кцрдцстаныны да бцрцмцшдц вя аз сонра
,
йяни
Dostları ilə paylaş: |