Xaqani Şİrvani s e ç IL m iş

S ü r a h i   q u ş u   d a   r u h u m u   o x ş a r .

O r t a   ə s r l ə r d ə   ç o x   z a m a n   ş ə r a b   s ü r a h i l ə r i n i   m ü x t ə l i f  q u ş   ş ə k l i n d ə   h a z ı r l a r d ı l a r .  X a q a n i  

ç ə m ə n d ə   ş o r a b   i ç d i y i n i   b i l d i r i r .

Səh.  540.

G ö z ü n ə   b i r   q u l u n   g ö z ü   t ə r s   b a x d ı ...

B u   r ü b a i d ə   X a q a n   g ö z   ( ç e ş n i )   s ö z ü n ü   9   d ə f ə   i ş l ə t m i ş d i r .  T ə r c ü m ə d ə   d ə   b u   s a y  

s a x l a n m ış d ı r .

Səh.  540.

Ü z ü n d ə   o   x a h   h ə r   g ö r ə n   d e d i:

H i n d l i d i r ,   o t u r u b   b u   o d d a  y a n a n .

B u r a d a   ş a i r   s e v g i l i n i n   y a n a ğ ı m   o d a ,  q a r a   x a l ı n ı   h i n d l i y ə   o x ş a t m ı ş d i r .  İ n d u i z m   d i n i  

e t i q a d a   g ö r ə   h i n d l i l ə r   o d d a   y a n ı b ,   k ü l  o l m a q l a   g u y a   b e h i ş t ə   g e d ə r m i ş .  X a q a n i   e y n i 

z a m a n d a   b u   d i n i   ə f s a n ə y ə   i ş a r ə   e d ir .

Səh.  540.

H i c r i n d ə   q ö n ç ə t ə k   ü r ə y i m   q a n d ı r ,

B a r ı   n ə r g i z i n l ə   m ə n i   y a d a   sa l.

Ş a i r   ü r ə y i n i   q ı z ıl  g ü l   q ö n ç ə s i n ə   o x ş a d a r a q ,  s e v g i l i n i   g ö r ü ş ə   ç a ğ ı r ı r .

Nərgiz -

  g ö z ə   i ş a r ə d i r .

Səh.  543.

H ə r   h ə f t ə   o ,  ik i  h ə f t ə l i k   q ə m ə r ...

İki  həftəlik  qəm ər  -

  b ə d i r l ə n m i ş   A y   d e m ə k d i r .  B u r a d a   g ö z ə l i n   p a r l a q   s i m a s m a   i ş a r ə  

e d i l i r .

Səh.  545.

E y   D i m n ə ,   d ü z ü m ü   y a m a n   ə y i r s ə n ,

Ə h m ə d  N ə s r   a s l a n d ı r ,   Ş ə t r ə b ə   d ə   m ə n .

M ə ş h u r   h i n d   ə f s a n ə s i   o l a n   " K ə l i l ə   v ə   D i m n ə "   -  a l l e q o r i k   a b i d ə   y a d   e d i l i r   k i ,  b u r a d a  

D im nə hiyləgər,

  ş ö h r ə t p ə r ə s t   s u r ə t   o l u b ,  ş i r l ə  

Şətrəbə

  ( ö k ü z ü n   a d ı d ı r )   a r a s ı n d a   n i f a q   s a h b , 

y a l a n   s ö z l ə r l ə   ş i r i n   ö k ü z ü   p a r ç a l a m a s m a   s ə b ə b   o lu r .

X a q a n i   b u r a d a   ö z   b ə d x a h ı n ı   f i t n ə k a r   D i m n ə y ə ,   h i y l ə y ə   q u r b a n   g e t m i ş   Ş ə t r a b ə n i   i s ə  

ö z ü n ə   b ə n z ə d i r .

Səh.  545.

X u m a r   g ö z l ə r i n i   g ö r ə n t ə k ,  ç ı x d ı ,

B a y a z i d   B ə s t a m i   i b a d ə t g a h d a n .

B ayazid B əstam i  (Teymur  ibn  İsa)

  m ə ş h u r   s u f i l ə r d ə n   o l u b ,  d a i m a   i b a d ə t l ə   m ə ş ğ u l  

o l a r a q ,  b u   d ü n y a n ı   f a n i   h e s a b   e t m i ş d i r .  O ,  X o r a s a n ı n   B ə s t a m   v i l a y ə t i n d ə   h i c r i   1 6 0 - c ı   il 

t a r i x i n d ə   ( V I I   ə s r  m i l a d i )   a n a d a n   o l u b ,  u z u n   ö m ü r   s ü r m ü ş d ü r .

B e y t i n   m ə n a s ı :   G ö z ə l i n   x u m a r   g ö z l ə r i n i   g ö r ə n   B a y a z i d   B ə s t a m i   d ə   ö z   s ö n m ə s i n d ə n  

( i b a d ə t g a h d a n )   ç ı x ı b ,  o n a   a ş i q   o la r .

Səh.  551.

S i t ə m i n  t ü k   k im i  i n c ə l t d i   m ə n i ,

L a p   t ü k ə   d ö n m ü ş ə m   " m o y i "   d e m e k d e n .

"Moyi" -

  f a r s c a  t ü k   v ə   a ğ l a m a q   m ə f h u m u   v e r ir.

"Modi"

 i s ə   g ü r c ü c ə   " g ə l"   d e m ə k d i r .

X a q a n i   b u   s ö z ü n   b ə n z ə r   ş ə k il  v ə   m ə n a s m d a n   b ə d i i   v a s i t ə   k i m i   i s t i f a d ə   e t m i ş d i r   ( Ş a i r  

b u   s ö z ü   b i r   n e ç ə   r ü b a i d ə   i ş l ə t m i ş d ir ) .

Səh.  551.

636

---

X a q a n i ,   s ə n   a d i  p i y a d a s a n ,   b i l ,

Y e d d i   e v   k e ç m ə y i n   c o x   a s a n   d e y i l ...

Ş a h m a t   o y u n u n d a   p i y a d a n ı n   y e d d i   x a n ə   k e ç i b ,  s ə k k i z i n c i   x a n ə d ə   v ə z i r ə   ç e v r i l ə  

b i l m ə s i n i   x a t ı r l a d ı r .  B u   r ü b a i d ə   d e m ə k   i s t ə y i r   k i ,  s ə n   p i y a d a s a n ,   b i r   q o ş u n   y o l u n u   k ə s i b , 

( d ü ş m ə n l ə r ,  b ə d x a h l a r ) ,   i n a n m a   k i ,  s ə n   s ə k k i z i n c i   x a n ə y ə   k e ç ə   b i l ə c ə k s ə n   ( v ə z i y y ə t i n  

y a x ş ı   o l a c a q d ı r ) .

X a q a n i   ş a h m a t   o y u n u n u   y a x ş ı   b i l d i y i   ü ç ü n   f i q u r l a r ı n   h ə r ə k ə t   v ə   d ə y ə r i n d ə n   b i r   n e ç ə  

d ə f ə   i s t i f a d ə   e t m i ş d i r .

Səh.  559.

G ö r ü r ə m ,   ü z ü n ü   h ə r a r ə t  a l ı r ,

Ə q r ə b i n   i ç i n d ə   a y ı n   s a r a h r ...

B u r a d a  

əqrəb  -

  s a ç a ,  a y   -  g ö z ə l i n   ü z ü n ə   i ş a r ə d i r .

D i g ə r  t ə r ə f d ə n ,  

"qəmər əqrəbdədir"

 i f a d ə s i   a s t r o l o g i y a d a  A y ı n   Ə q r ə b   b ü r c ü n ə   g i r m ə s i  

i l ə   x o ş a g ə l m ə z   h a d i s ə   b a ş   v e r ə c ə y i   g ü m a n   e d i l m i ş d i r .

Səh.  560.

Q ə r i b ə   h a l  v a r d ı r   o n u n l a   m ə n d ə :

Y e l  m ə n i m   ə l i m d ə ,  y e l   ə l i n d ə   y a r .

B u   r ü b a i   s e v g i l i n i n   y e l k ə n   g ə m i   i l ə   d ə n i z ə   ç ı x d ı ğ ı   z a m a n   d e y i l d i y i n d ə n  X a q a n i   q ə r i b ə  

i b a r ə   y a r a d ı r .

Yel mənim əlimdə -

  y ə n i:  ə l i m   b o ş d a d ı r .

Yel(in)  əlində y a r -

  y ə n i:  y a r   y e l k ə n d ə d i r .

Səh.  561.

O  x u m a r   g ö z l ə r i n   n e c ə d i r ,   c a n a n ?

V a r m ı   b a d a m m d a   p ü s t ə   k im i  q a n ?

B u   r ü b a i n i   ş a i r   s e v g i l i n i n   g ö z l ə r i   a ğ r ı y a n   z a m a n   y a z m ı ş d ı r .  B u r a d a  

badam  -

  g ö z ə  

i ş a r ə d i r .

637

---