714
Ömer SUBAŞI
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/5 Spring 2013
isteği doğrultusunda Ahal-Kalak‟a götürüldü. Daha sonra Sula, Javakheti‟de Kralın karĢısına
çıkarak olan biteni anlatıp; Liparit ile oğlunu ona teslim etti. Sula, ayrıca Liparit‟in sahip olduğu
Ardanuç, Kuel, Uflis-Tzihe ve Tiflis bölgelerini Liparit‟in adamlarından alarak Kral Bagrat‟a
sadakatini sunup; bu bölgeleri kendisine takdim etti. Bu el değiĢtirme sonrası Meskheti bölgesi ile
Ardanuç ve çevresi artık Bagrat‟ın eline geçmiĢti. Liparit, Kral Bagrat‟ın karĢısına çıkarıldıktan
sonra papaz elbisesi giydi ve oğlu Ġvane‟yi krala teslim etti. Ardından ordusu ile bütün serveti Kral
tarafından müsadere edildi.
55
1054 yılının baĢlarında Sultan Tuğrul; büyük bir ordu, filler, arabalar, atlar, kadın ve
çocuklar ile yurt arayan Oğuz boylarıyla birlikte Anadolu sınırlarını aĢarak Van Gölü‟nün
kuzeydoğusunda Bargiri‟ yi (Bergiri-Bekeri)
56
-günümüzdeki adı ile Muradiye‟yi- ve kısa zaman
sonrada ErciĢ‟i fethetti. Bölge halkının itaatini ve hediyelerini kabul ettikten sonra Apahunik
Ovası‟ndaki müstahkem Malazgirt Kalesi önüne gelip; Ģehri kuĢatmak amacıyla Karaklukh
(TaĢbaĢı) denilen yere karargâhını kurdu.
57
Malazgirt muhasarasında baĢarısız olan Sultan Tuğrul,
cesaretini kaybetmeden, ordusunu 3 ayrı kısma ayırarak kuzeye gönderdi.
Kuzeye yönelen ilk ordu;
kuzeyde (Parhar) Dağları‟na ve Kafkasya eteklerine; batıda Çanet (Canik) Ormanı‟na; güneyde
Tercan, Ilıca, Sim (Susan) dağlarına kadar ilerlediler.
58
Ġkinci ordu, Tao (Taik) bölgesine girerek
büyük Çoruh Nehri boyunca ilerledi ve takip sonucunda Khaldia‟ya ulaĢtı. Oradan aldıkları çok
sayıda esir ve ganimetle dönüĢ yolu üzerinde bulunan Bayburt‟a geldiler. Burada Frankların
oluĢturdukları bir Bizans birliği ile karĢılaĢtılar ve giriĢtikleri mücadeleyi kaybederek elde ettikleri
ganimetleri orada bırakarak bölgeden ayrılmak zorunda kaldılar.
59
Üçüncü ordu kolu ise Vanand
bölgesinde göründü ve Ermeni Gagik (Kakig) ile giriĢtikleri mücadeleyi kazanarak düĢman
ordusunu imha ettiler.
60
1058 senesinde Anadolu hududunda bulunan Yakuti kumandasındaki Türkmen beyleri
Bizans ülkesine taarruz ederken, Dinar adındaki diğer bir Türk emirinin kumandasındaki kuvvetler
Kuzey Anadolu‟daki Ģehirlere hücum etti. Yeniden Çoruh vadisinde ve bölgede görünen bu emir,
55
Brosset, A.g.e., s.285,286; Toumanoff, A.g.m., p.622.
56
Hamdullah b. Ebi Bekr b. Ahmed el-Kazvini Hamdullah Müstevfi, Nüzhet el-Kulûb, Trc.,Guy Le Strange, Edt., Fuat
Sezgin, Institut für Geschichte der Arabisch-Islamischen Wissenschaften, Frankfurt 1993, p.100; Honigmann, A.g.e.,
s.179.
57
Attaleiates, Tarih, s.57,58; Mateos, Vekayi-Nâmesi, s.100; Smbat Sparapet‟s Chronicle, p.25; Honigmann, A.g.e.,
s.179; Osman Turan, Selçuklular Târihi ve Türk-İslâm Medeniyeti, Ġstanbul 1998, s.131; Chamich, A.g.e., p.142;
Gregory Abû‟l-Farac (Bar Habraeus), Abû‟l-Farac Tarihi, Süryaniceden Ġng. Çev.: Ernast A. Wallis Budge, Trk. Çev.:
Ömer Rıza Doğrul, C.I., TTK. Yay., Ankara 1999, s.306.
58
Aristakes, Aristakes Lastivertc‟i‟s History, p.93.
59
YaĢanan bu olaylar Skylitzes‟te kısaca Ģöyle geçmektedir; Sultan, Ġbrahim‟i takip için kuvvetleri ile birlikte Ġberia‟ya
geldi. KutalmıĢ bunu haber aldıktan sonra bölgeden hemen kaçtı. GeliĢ yolu üzerindeki her Ģeyi yakan ve yağmalayan
Sultan, Ġberia‟da iken, bu geliĢmeler Ġmparator‟un hızla batıdan Akolouthos Michale‟i çağırmasına neden oldu ve
imparator onu Ġberia‟ya gönderdi. Michael oraya geldiği zaman Khaldia ve Ġberia‟da dağınık Ģekilde bulunan Frankları
ve Varangları bir araya topladı. Ardından Micahel‟in dağınık Ģekilde bulanan orduları toplayarak hızla üzerine geldiğini
duyan sultanın akınlarını önlemek için en iyisini yapacağını taahhüt etti. Onunla savaĢmak için aceleci davrandı. Sultan,
yaĢanacak olayların onun avantajına olmayacağını hesapladı; eğer zafer kazanırsa sadece imparatorun bir kölesini yenmiĢ
olacaktı, fakat kaybederse ise gözden düĢecekti. Bu yüzden bütün ordusunu topladı ve Tebriz‟e geri döndü. Skylitzes,
A.g.e., p.442.
60
Aristakes, Aristakes De Lastivert, Recıt Des Malheurs De La Natiom Armenienne, p.80; Aristakes, Aristakes
Lastivertc‟i‟s History, p.97; Honigmann,
A.g.e., s.176; Grousset,
A.g.e., s.584; Süryani Mihail, Tuğrul‟un komutanının
Pontus denize kadar ilerlediğinden bahsetmekte ve olayı Ģöyle anlatmadır; Türkler Pont‟a (Karadeniz ) kadar gelip halkı
esir ettikleri ve memleketi ateĢe verip talan icra eylediler. Ġmparatorda halka, eĢyalarını yükletip denizin öbür tarafına
naklettirdi. Türkler, Pont mıntıkasının bütün köy ve kasabalarını yağma ettiler. Buralar halktan boĢaltılmıĢ olduğu için,
Türkler istifade edip kendileri ikamet ettiler. Süryani Patrik Mihail Vakainamesi, Ġkinci Kısım (1042-1195), Türkçeye
Çev.: Hrant D. Andreasyan, T.T.K. BasılmamıĢ Nüsha, Ġstanbul 1944, s.18, 28.