Xi. YÜZyilda tao-klarceti BÖlgesinde tüRK

714                                                                       

 

 

    Ömer SUBAŞI 

 

Turkish Studies

 

International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 

Volume 8/5 Spring 2013 

isteği  doğrultusunda  Ahal-Kalak‟a  götürüldü.  Daha  sonra  Sula,  Javakheti‟de  Kralın  karĢısına 

çıkarak olan biteni anlatıp; Liparit ile oğlunu ona teslim etti. Sula, ayrıca Liparit‟in sahip olduğu 

Ardanuç,  Kuel,  Uflis-Tzihe  ve  Tiflis  bölgelerini  Liparit‟in  adamlarından  alarak  Kral  Bagrat‟a 

sadakatini sunup; bu bölgeleri kendisine takdim etti. Bu el değiĢtirme sonrası Meskheti bölgesi ile 

Ardanuç  ve  çevresi  artık  Bagrat‟ın  eline  geçmiĢti.  Liparit,  Kral  Bagrat‟ın  karĢısına  çıkarıldıktan 

sonra papaz elbisesi giydi ve oğlu Ġvane‟yi krala teslim etti. Ardından ordusu ile bütün serveti Kral 

tarafından müsadere edildi.

55

 

1054  yılının  baĢlarında  Sultan  Tuğrul;  büyük  bir  ordu,  filler,  arabalar,  atlar,  kadın  ve 

çocuklar  ile  yurt  arayan  Oğuz  boylarıyla  birlikte  Anadolu  sınırlarını  aĢarak  Van  Gölü‟nün 

kuzeydoğusunda Bargiri‟ yi (Bergiri-Bekeri)

56

  -günümüzdeki  adı  ile  Muradiye‟yi-  ve  kısa  zaman 

sonrada  ErciĢ‟i  fethetti.  Bölge  halkının  itaatini  ve  hediyelerini  kabul  ettikten  sonra  Apahunik 

Ovası‟ndaki  müstahkem  Malazgirt  Kalesi  önüne  gelip;  Ģehri  kuĢatmak  amacıyla  Karaklukh 

(TaĢbaĢı) denilen yere karargâhını kurdu.

57

 Malazgirt muhasarasında baĢarısız olan Sultan Tuğrul, 

cesaretini kaybetmeden, ordusunu 3 ayrı kısma ayırarak kuzeye gönderdi. Kuzeye yönelen ilk ordu; 

kuzeyde  (Parhar)  Dağları‟na  ve  Kafkasya  eteklerine;  batıda  Çanet  (Canik)  Ormanı‟na;  güneyde 

Tercan, Ilıca, Sim (Susan) dağlarına kadar ilerlediler.

58

  Ġkinci  ordu,  Tao  (Taik)  bölgesine  girerek 

büyük  Çoruh  Nehri  boyunca  ilerledi  ve  takip  sonucunda  Khaldia‟ya  ulaĢtı.  Oradan  aldıkları  çok 

sayıda  esir  ve  ganimetle  dönüĢ  yolu  üzerinde  bulunan  Bayburt‟a  geldiler.  Burada  Frankların 

oluĢturdukları bir Bizans birliği ile karĢılaĢtılar ve giriĢtikleri mücadeleyi kaybederek elde ettikleri 

ganimetleri  orada  bırakarak  bölgeden  ayrılmak  zorunda  kaldılar.

59

  Üçüncü  ordu  kolu  ise  Vanand 

bölgesinde  göründü  ve  Ermeni  Gagik  (Kakig)  ile  giriĢtikleri  mücadeleyi  kazanarak  düĢman 

ordusunu imha ettiler.

60

 

 1058  senesinde  Anadolu  hududunda  bulunan  Yakuti  kumandasındaki  Türkmen  beyleri 

Bizans ülkesine taarruz ederken, Dinar adındaki diğer bir Türk emirinin kumandasındaki kuvvetler 

Kuzey Anadolu‟daki Ģehirlere hücum etti. Yeniden Çoruh vadisinde ve bölgede görünen bu emir, 

                                                 

55

 Brosset, A.g.e., s.285,286; Toumanoff, A.g.m., p.622. 

56

 Hamdullah b. Ebi Bekr b. Ahmed el-Kazvini Hamdullah Müstevfi, Nüzhet el-Kulûb, Trc.,Guy Le Strange, Edt., Fuat 

Sezgin,   Institut  für    Geschichte    der  Arabisch-Islamischen  Wissenschaften,  Frankfurt  1993,  p.100;  Honigmann,  A.g.e., 

s.179. 

57

Attaleiates,  Tarih,  s.57,58;  Mateos,  Vekayi-Nâmesi,  s.100;  Smbat  Sparapet‟s  Chronicle,  p.25;  Honigmann,  A.g.e., 

s.179;  Osman  Turan,  Selçuklular  Târihi  ve  Türk-İslâm  Medeniyeti,    Ġstanbul  1998,  s.131;  Chamich,  A.g.e.,  p.142;  

Gregory Abû‟l-Farac (Bar Habraeus), Abû‟l-Farac Tarihi,  Süryaniceden Ġng. Çev.: Ernast  A. Wallis Budge, Trk. Çev.: 

Ömer Rıza Doğrul, C.I., TTK. Yay.,  Ankara 1999, s.306. 

58

 Aristakes, Aristakes Lastivertc‟i‟s History, p.93. 

59

 YaĢanan bu olaylar Skylitzes‟te kısaca Ģöyle geçmektedir; Sultan, Ġbrahim‟i takip için kuvvetleri ile birlikte Ġberia‟ya 

geldi.  KutalmıĢ bunu haber aldıktan sonra bölgeden hemen kaçtı. GeliĢ yolu üzerindeki her Ģeyi yakan ve yağmalayan 

Sultan,  Ġberia‟da  iken,  bu  geliĢmeler  Ġmparator‟un  hızla  batıdan  Akolouthos  Michale‟i  çağırmasına  neden  oldu  ve 

imparator onu Ġberia‟ya gönderdi.  Michael oraya geldiği zaman Khaldia ve Ġberia‟da dağınık Ģekilde bulunan Frankları 

ve Varangları bir araya topladı. Ardından Micahel‟in dağınık Ģekilde bulanan orduları toplayarak hızla üzerine geldiğini 

duyan sultanın akınlarını önlemek için en iyisini yapacağını taahhüt etti. Onunla savaĢmak için aceleci davrandı. Sultan, 

yaĢanacak olayların onun avantajına olmayacağını hesapladı; eğer zafer kazanırsa sadece imparatorun bir kölesini yenmiĢ 

olacaktı, fakat kaybederse ise gözden düĢecekti. Bu yüzden bütün ordusunu topladı ve Tebriz‟e geri döndü.  Skylitzes, 

A.g.e., p.442. 

60

  Aristakes,  Aristakes  De  Lastivert,  Recıt  Des  Malheurs  De  La  Natiom  Armenienne,  p.80;  Aristakes,  Aristakes 

Lastivertc‟i‟s History, p.97; Honigmann, A.g.e., s.176; Grousset, A.g.e., s.584; Süryani Mihail,  Tuğrul‟un komutanının 

Pontus denize kadar ilerlediğinden bahsetmekte ve olayı Ģöyle anlatmadır; Türkler Pont‟a (Karadeniz ) kadar gelip halkı 

esir  ettikleri  ve  memleketi  ateĢe  verip  talan  icra  eylediler.  Ġmparatorda halka,  eĢyalarını  yükletip  denizin  öbür  tarafına 

naklettirdi. Türkler, Pont mıntıkasının bütün köy ve kasabalarını yağma ettiler. Buralar halktan boĢaltılmıĢ olduğu için, 

Türkler istifade edip kendileri ikamet ettiler. Süryani Patrik Mihail Vakainamesi, Ġkinci Kısım (1042-1195), Türkçeye 

Çev.: Hrant D. Andreasyan, T.T.K. BasılmamıĢ Nüsha, Ġstanbul 1944, s.18, 28. 

---