Xi. YÜZyilda tao-klarceti BÖlgesinde tüRK

XI. Yüzyılda Tao-Klarceti Bölgesinde Türk Hâkimiyeti 

 

 

 

         713           

 

Turkish Studies 

International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 

Volume 8/5 Spring 2013 

mukavemet  edemeyeceklerini  anlayan  Vaspuragan  Valisi  Araon  ve  Ġberia  Valisi  Kekaumenos, 

Bizans Ġmparatoru‟na haber gönderip yardım istediler. Ġmparator, o esnada Gürcistan Kralı Bagrat‟ı 

kaçırtarak  Meskheti  bölgesi  ile  SavĢat,  Ardanuç  ve  çevresini  hakimiyeti  altına  alan  ve  Bizans 

himayesini  kabul  etmiĢ  olan  genç  Liparit‟e  haber  gönderip;  Ġberia  ve  Abhazia‟nın  kuvvetleri  ile 

imparatorluğun  generallerine  iltihak  etmesini  rica  etti.  Ardından  Ġmparator  kızını  ve  karısını 

Gürcülere rehin olarak gönderdi.

48

 Liparit, imparatorluk valilerinin yardımına gitmek üzere Yukarı-

Kartli‟nın  bütün  askerleri  ile  harekete  geçti.

49

  Liparit‟in  kumandasındaki  Gürcü,  Ermeni  ve 

Rumlardan  mürekkep  ordu  ile  Katakalon  Kekaumenos  kumandasındaki  asıl  Bizans  ordusu 

birleĢerek  Kastrum  Okomion  köyünde  karargâh  kurdukları  sırada  Türk  Ordusu  da  buraya  doğru 

gelmekte  idi.

50

  SavaĢ,  18  Eylül  1049  tarihinde  yapıldı  ve  baĢta  Liparit  olmak  üzere  birçok 

kumandan  Türkler  tarafından  esir  edildi.  Bizans‟a  karĢı  kazanılan  bu  ilk  büyük  zaferin  ardından 

tutsağı Liparit ile Ġbrahim Yınal, Rey‟e gitti.

51

 Liparit‟in esir edilerek hüküm sürdüğü bölgelerden 

uzaklaĢtırılması,  Kral  Bagrat‟ın  prestijinin  artmasını  sağladı.  Bu  ülkenin  soyluları  ve  Liparit‟in 

oğulları  Ġvane  ve  Niania,    babalarının  mahkûmiyetinin  ardından  barıĢ  istediler  ve  Kralın  gücünü 

tanıdılar.

52

 

Liparit, Türkler tarafından serbest bırakıldıktan sonra Ani‟ye geldi. Kral Bagrat bu haberi 

aldıktan hemen sonra ona karĢı yürümek üzere Kartli‟den geçerek Javakheti‟ye gitti. Liparit bunun 

üzerine  eski  müttefiki  olan  Bizans  memleketine  gidip  imparatorla  görüĢtü.  Ġmparator,  devlet 

yöneticiliği  makamları  vermekle  onu  onurlandırdı,  övücü  sözlerle  ve  armağanlarla  bezedikten 

sonra büyük yardımlarla memleketine geri gönderdi. Bir görüĢe göre ise Bagrat, Liparit‟in aldığı 

yardımlardan dolayı ona karĢı koyamadı.

53

 

Liparit, hem doğuda Selçuklu Sultanı ile olan iliĢkileri hem de Bizans Ġmparatoru ile olan 

münasebetlerinden dolayı Yukarı Kartli bölgesinde büyük bir güce sahip olmuĢtu.  Liparit bu güce 

dayanarak  1054‟te  imparatoru  görmek  için  Ġmparatorluk  merkezine  giden  ancak  üç  yıl  orada 

ikamet  etmek  zorunda  kalan  Kral  Bagrat‟ın  küçük  yaĢtaki  oğlu  Giorgi‟yi  kral  yaptı.

54

  1059‟da 

Liparit  idaresinden  usanan  Kalmakh  Eristavı  Sula  ve  Meskheti  bölgesi  yöneticileri,  Liparit‟i terk 

ettiler ve oğluyla birlikte onu Dvlid de yakaladılar. Sula, iki esiri yani Liparit‟i ve oğlu  Ġvane‟yi 

akıbetlerinin tayini için Kalmakh‟a götürdü ve Kral Bagrat‟a haber gönderdi. Liparit ve oğlu Kralın 

                                                                                                                                                    

Grousset,  A.g.e.,  s.574;  Marie  F.  Brosset,  Collection  D‟Historiens  Armeniens,-  Samouel  D‟Ani,  Tables 

Chronologiques,S-Petersbourg 1876, p.449; Zonaras, Tarihlerin Özeti, s.90,91. 

48

    Azimi  Tarihi,  Selçuklular  Dönemiyle  ilgili  Bölümler,  NeĢ.:  Ali  Sevim,  TTK.  Yay.,  Ankara  2006,  s.10;  Father 

Michael Chamich, History of Armenian, From B.C. 2247 to the of Christ 1780, or 1299 of the Armenia Era, Trans.: 

Johannes Avdall, Calcuta 1827, p.137,138;  Yınanç, A.g.e., s.46; 

49

  Stephanos  Orbelyan  eserinde  takviye  kuvveti  olarak  gelen  kuvvetlerin  sayısını  Liparit  ile  birlikte  700  soylu,  kendi 

askerlerinden 16000 kiĢi ve Gürcistan Kralı Bagrat‟ın 1000 adamı olmasına rağmen Bizanslı komutanın ise 15000 adamı 

vardı. Stephanos Orbelyan,  Histoire de la Siounie,  Trans.: Marie F. Brosset,  Saint- Petersbourg 1864, p. 213; Brosset, 

A.g.e., s.283. 

50

  Skylitzes,  A.g.e.,  p.  423;  Mateos,  Vekayi-Nâmesi,  s.  89;  Jacob,  A.g.e.,  s.84,85;  Speros  Vryonis,  The  Decline  of 

Medieval  Hellenism  in  Asia  and  the  Process  of  Islamization  from  the  Eleventh  through  the  Fifteenth  Century,  

London 1971, p. 86;  Enver Konukçu, Selçuklulardan Cumhuriyete Erzurum,  Ankara 1992, s.10. 

51

  Liparit‟in  esir  düĢmesi  hakkında  bk.  Skylitzes,  A.g.e.,  p.  425,426;  Jacob,  A.g.e,,  p.  85;    Mateos,  Vekayi-Nâmesi,  

s.89,90;  Orbelyan,    Histoire  de  la  Siounie,  p.214;  Aristakes,  Aristakes  De  Lastivert,  Recıt  Des  Malheurs  De  La 

Natiom Armenienne;, s.69,70; Aristakes,  Aristakes Lastivertc‟i‟s History,  p.88;  Ġbn Kesîr, El Bidaye Ve'n Nihaye, 

Çev.:    Mehmet  Keskin,  Çağrı  Yayınları,  Ġstanbul  1985,  C.XII.,    s.156;    Vladimir  Minorsky,  Studies  in  Caucasian 

History,  (Cambridge,  1953),  p.57;  Vardan,  Türk  Fütuhatı  Tarihi,  s.175;  Robert  Bedrosian,  Vardan  Arewelts'i's 

Compilation  of  History,    Long  Branch,  New  Jersey  2007,  p.55;    Grousset,  A.g.e.,  s.575;  Attaleiates,  Tarih,  s.55,56; 

Michaelis Attaliotae, Historia, (Invent, Descript, Correct  Immanel Bekkerus), Bonnae  1853, p.44,45. 

52

Lordkiphanizde, A.g.e.,p.51

.

 

53

Attaleiates,  Tarih,  s.57;  Mateos,  Vekayi-Nâmesi,  s.  89,90;  Minorsky;  A.g.e.,p.61,62;  Liparit,  imparator  tarafından 

çağrıldı ve derhal gitti, ondan asker alarak Gürcistan‟a geldi, Kral Bagrat‟ı bağlayarak Ġmparatora gönderdi ve kendisi de 

bütün memleketi zapt etti. Vardan, Türk Fütuhatı Tarihi, s.175.  

54

 Toumanoff, A.g.m., p.622. 

---