Xiv -mavzu. Raqobat va yakka hokimlik

Monopol  hokimiyat

.  Firma  monopol  hokimiyatga  ega  bo`ladi, 

qachonki  u  o`zining  sotadigan  tovari  narxiga  ta`sir  qilaolsa,  ya`ni 

o`zgartiraolsa.  Monopol  hokimiyat  darajasi  ushbu  tovar  o`rnini  bosuvchi 

---

242 

 

tovarning  mavjudligi  va  tovarning  bozordagi  ulushi  bilan  belgilanadi. 

Monopol hokimiyatga ega bo`lish uchun firmaning sof monopolist bo`lishi 

shart  emas.  Firma  mahsulotiga  bo`lgan  talab  chizig`i  raqobatlashgan 

bozordagiday garizontal bo`lmasdan, pastga yotiq bo`lishi kifoyadir. Agar 

talab  chizig`i  pastga  yotiq  bo`lsa,  firma  taklif  hajmini  oshirib  yoki 

kamaytirib, mahsulot narxini o`zgartirishi mumkin. 

Umumun  olganda  monopolist  narxni  nazorat  qilishidan  yutuqqa  ega 

bo`ladi.  Monopolistning  taklifi  raqobatlashgan  bozor  taklifiga  ko`ra  kam 

bo`ladi,  tovar  narxi  esa,  raqobatlashgan  narxga  nisbatan  yuqori  bo`ladi 

(monopol narx chekli xarajatdan yuqori). 

Tovarlarni  monopol  narxda  sotilishi  jamiyat  xarajatini  ko`paytiradi, 

aholining turmush darajasiga salbiy ta`sir ko`rsatadi. Nima uchun deganda, 

ushbu  tovarni  sotib  oluvchilar  ko`proq  pul  sarflaydi,  shu  tovarni  sotib 

oluvchilar  soni  ham  kamayadi.  Shuning  uchun  ham  monopoliyaga  qarshi 

qonun, bozorlarni monopoliyaga aylantirishga yo`l qo`ymaydi.