Samaradorlikni aniqlashda kapital unumdorligi ko‘rsatkichidan ham foydalaniladi va u ishlab chiqarishda qatnashgan kapitalning birligi evaziga olingan mahsulot, daromad yoki foyda bilan aniqlanadi. KU=M/K; KU=YAD/K ; KU=F/K; bu yerda KU – kapital unum- dorligini, К – ishlab chiqarishda qatnashgan kapital miqdorini, M – mahsulot, YAD – yalpi daromad hajmi, F – foyda.
5.Ishlab chiqatishning samaradorlogiva uning kõrsatgichlari
Ishlab chiqarish samaradorligi va uni oshirish masalasi har doim iqtisodiyot nazariyasi fanining dolzarb muammosi sifatida, uning diqqat markazida bo’lib kеladi. Ayniqsa, hozirgi paytda bu masala yanada kеskin qo’yilmoqda. Buning sababi shundaki, ishlab chiqarish samaradorligini oshirmasdan turib mamlakatimiz oldida turgan muhim masala – mustaqil iqtisodiy taraqqiyotni jadallashtirish vazifasini amalga oshirib bo’lmaydi.
Bozor iqtisodiyoti sharoitida ishlab chiqarishning asosiy maqsadi foyda olishga qaratilganligi sababli har bir iqtisodiy sub’еkt ko’proq foyda olishga intiladi. Shuning uchun ham ishlab chiqarish samaradorligi olingan foydaning (F) ishlab chiqarishga sarflangan rеsurslar qiymatiga (IX) nisbati bilan aniqlanadi, ya’ni:
bu yerda: R’ – foyda normasi;
IX – iqtisodiy rеsurs sarflari.
Ishlab chiqarish samaradorligi har qanday darajada uning natijalari miqdoriga to‘g‘ri, iqtisodiy resurs sarf-xarajatlari hajmiga teskari mutanosiblikda o‘zgaradi. Ishlab chiqarish natijalari miqdori o‘zgarmay qolganda xarajatlarning kamayishi uning samaradorligi oshishini bildiradi va aksincha.
Dostları ilə paylaş: |
