Xvii-xix asrlarda Koreya madaniyati

Andijon Davlat Unversiteti Tarix fakulteti tarix yo’nalishi 304-guruh talabasi Numonjonova Odinaxonning Jahon tarixi fanidan Mustaqil ishi.

Mavzu:Afg’onistonda rus-ingliz raqobati.Vitkevich va Berns missiyalari

Eng avvalo birinchi prezidentimiz I.Karimovning “Har bir xalq vakili o’z mamlakatida bo’layotgan islohatlarga befarq bo’lmasliklari kerak” degan so’zi bilan boshlamoqchiman. Chunki XIX asr oxiri va XX asr boshlarida Afg’onistonda ingliz-rus raqobatchiligida afg’on millatiga mansub vakillar bu jarayonlarda o’zini olib qochganliklari keltirib o’tiladi. Bu davr boshlanishidan oldin XIX asr tarixi va siyosiy jarayonlarida “Salobatli yurishlar” va “Katta O’yin (great game)” deb nomlangan bu ikki atamaning o’rni haqida alohida ta’kidlar va izohlar berib o’tilishi kerak deb o’ylayman. U haqidagi to’liq ma’lumotlar haqida quidagi fikrlarda va matnda yoritib beramiz. “Katta o’yin” ning haqiqiy o’yinchilari hisoblangan Rossiya va Angliya hukumatlari tomonidan Afg’onistonda va boshqa hududlardagi podsholarni, amirlarni, shahzodalarni, sardorlarni va xonlarni qo’ldan bermay o’z ishlaringa tobe qilishga harakat qilganlar. Bu o’yin o’z ichiga Londondan SantPeterburgacha, Afg’onistondan Istanbulgacha va Kalkuttagacha bo’lgan barcha daryolar, tog’lar, sahrolar va shaharlarni qamrab olgan edi. Bu o’yin natijasida mustamlakaga aylantirishni imperialism darajasiga ko’tarilishi yuzaga keldi va shu davrgacha bo’lgan tarix ichida hech qachon sodir bo’lmagan bir silkinish va gumburlashni yuzaga keltirdi

. Ikkinchi termin hisoblangan “Salobatli yurishlar” haqida ruslar Sank-Peterburgda “Niva” daryolari atrofidan Markaziy Osiyo tomonga harakatlanishi va Kavkazni egallagandan so’ng Markaziy Osiyoga qarashli mintaqalarni o’z oyoqlari ostiga tashlaganliklarini aytadi. Bu termin ruslar uchun mustamlakachilik yurishlari bo’ldi va ruslarning yurishlari inglizlar Panjobning janubiy tarafidan Sind daryosi havzasi va Bulijistonni o’z saltanati tarkibiga kiritgan bir paytda nihoyasiga yetdi. “Katta o’yin”da asosiy o’rinni Buyuk Britaniya egallaydi. Birinchi ingliz-afg’on urushidan hozirgi kungacha u yerda tashqi harakatlarda Britaniya Hindistoni o’rtasida hukmronlik uchun bir geopolitik kurash, 19-asr va 20-asrdan “Katta O’yin” nomini olgan bir jarayon yuzaga kelgan edi. Asosiy o’yinlar Afg’onistonda harbiy zaruriyat bilan bog’langan zamonaviy tasvirlardan Richard Morton Taylor tomonidan teatrda e’lon qilingan bu ishga bosh qosh bo’lganligi haqida aytilib o’tilgan bo’lib, bu butun Yevropa va Osiyo mintaqalarida yuzaga kela boshlangan edi. Hamda uning kelib chiqish tarixi haqida monologik va dialogik jihatdan bog’likligini ochib o’tgan edi. Shuningdek, Villian Dalrymple Hillari Clinton, Stanley Mc Chrystal va David Richardlar kabilar fikrlariga ko’ra 19- asrning ikkinchi yarmida “Rossiya ayig’i” va “Britaniya Sheri” tomonidan dunyo davlatlarini o’z ta’sir doirasiga solishidagi harakatlarga nisbatan aytilgan edi. “Katta o’yin”dek nom olgan bu termin shafqatsizlikdek tuyiladi, ammo Britaniya Hindistoniga tahdid solgandan so’ng buni to’xtatishga harakatlar boshlagan edi. Ikki mamlakat o’rtasidagi raqobat Britaniya matbuotida “Katta O’yin” deb nomlandi