Янги солиқлар ва бошқа мажбурий тўловлар белгиланишини, имтиёзлар тўлиқ ёки қисман бекор қилинишини, солиқ солинадиган база оширилишини назарда тутувчи солиқ тўғрисидаги қонун ҳужжатлари улар расмий эълон қилинган пайтдан эътиборан камида уч ой

3. Soliq va boshqa majburiy to’lovlar elementlari
Soliqqa tortish tizimining asosiy bo’g’ini hisoblangan soliq elementlari soliq solishda ifodalanadigan tushunchalar bo’lib, ular soliq to’lovchilar va davlat byudjeti o’rtasidagi iqtisodiy-huquqiy munosabatlarda namoyon bo’ladi.
Soliq nazariyasida soliqqa oid munosabatlarni to’liq va teranroq ifoda etish uchun iqtisodiy voqeliklarning har bir kichik guruhlari muayyan nomdagi iboralar bilan izohlanadi. Soliq elementlari ham xuddi shunday soliqqa oid iqtisodiy hodisalarni izohlashga xizmat qiluvchi yaxlit tushuncha hisoblanadi. Soliq elementlari tushunchasi soliq solish tizimining muhim tarkibiy qismi bo’lib, uning o’zi ham kichik tizimni tashkil etadi, ya‘ni soliq elementlari ham bir necha iqtisodiy kategoriyalarning yaxlit holdagi harakatini bildiradi.
Soliq elementlari bir nechta tushunchalardan iborat bo’lib, ularning asosiylari soliq sub‘ekti, soliq agenti; soliq solish ob‘ekti, soliq solish predmeti, soliq manbai, soliq solish bazasi, soliq solish birligi, soliq stavkasi, soliq imtiyozlari, soliqni hisoblab chiqarish tartibi, soliq solish usullari, soliq davri, soliqni to’lash muddatlari va tartiblari, soliq yuki kabi tushunchalarni qamrab oladi.
Soliq sub‘ekti – soliq to’lash majburiyati yuklangan yuridik va jismoniy shaxslar yoki soliqqa oid munosabatlarni tashkil etuvchi tomonlarning o’zaro majmuasi bo’lib, unda bir tomondan soliq to’lovchilar, boshqa. tomondan soliqni undirish vakolati yuklangan soliq xizmati organlari qatnashadi. O’z faoliyatida barcha yuridik va jismoniy shaxslar soliq sub‘ekti sifatida namoyon bo’lmaydi. Chunki bu yerda soliqlardan batamom ozod etiluvchi yuridik va jismoniy shaxslar mavjudki, ular soliq sub‘ekti sifatida soliq munosabatlarida ishtirok etmaydi.
Soliq agenti— yuridik va jismoniy shaxslardan soliqni ushlab qolib, davlat byudjetiga o’tkazib beruvchi yuridik shaxslar. Bunday yuridik shaxslar o’z faoliyatida bevosita yoki bilvosita ishtirok etgan xo’jalik yurituvchi sub‘ektlar, ya‘ni yuridik va jismoniy shaxslarning korxonada o’z mehnati, investitsiyasi bilan ishtirok etishi natijasida olgan daromadi (foydasi)dan soliqlarni ushlab qoladi va davlat byudjetiga o’tkazib beradi. Soliq agentlari davlat byudjetiga soliqlarni bevosita yoki bilvosita ishga yollash natijasida to’lanadigan ish haqidan, dividendlardan, doimiy muassasaga ega bo’lmagan norezident yuridik va jismoniy shaxslardan to’lanishi lozim bo’lgan soliq summalarini ushlab qoladi va byudjetga o’tkazib beradi. Ushlab qolinmagan, kam ushlab qolingan va o’z vaqtida o’tkazib berilmagan soliq summasi uchun qonunchiliqda belgilangan moliyaviy, ma‘muriy va jinoiy javobgarlikka tortiladilar. Har bir yuridik shaxs soliq munosabatlarida soliq sub‘ekti bo’lishi bilan birgalikda soliq agenti sifatida ham ishtirok etadi. Soliq agenti iqtisodiy adabiyotlarda asosan fiskal agent sifatida qayd etiladi.