Yazılmışdır. Bu kitabda mülki hüquq münasibətlərinin yaranmasında aparıcı
Yüklə 2,56 Mb. Pdf görüntüsü
|
Rüfət Göyüşov Mülkiyyətçinin əmlakı mirasda məcburi pay hüququ olan şəxslərin hüquqları ilə yüklü ola bilər. Qanunverici vəsiyyət azadlığım məhdudlaşdıraraq qanun üzrə birinci dərəcəli qohumlar üçün mirasda məcburi pay hüququnu müəyyən edir. Odur ki, AR MM-in 1200-cü maddəsində müəyyən olunmuş qaydaya əsasən, miras qoyan əşyanı üçüncü şəxsə bağışladıqda, məcburi paya hüququ olan şəxs, əgər bağışlanmış əşya mirasa daxil olsaydı, onun məcburi payının arta biləcəyi məbləğdə məcburi payın tamamlanmasını tələb edə bilər. Əgər mirasın açıldığı vaxtadək hədiyyənin verilməsindən iki il keçirsə, hədiyyə hesaba alınmır. Hədiyyənin verilməsindən fərqli olaraq onun qəbulu imkanları fəaliyyət qabiliyyəti məhdud olan şəxslər üçün qanunverici tərəfindən genişləndirilmişdir. Belə ki, AR MM-in 667.2-ci maddəsində müəyyən olunmuş qaydaya əsasən, əgər fəaliyyət qabiliyyəti olmayan şəxs öz hərəkətlərinin xarakterini və nəticələrini qiymətləndirməyə qadirdirsə, o da hədiyyəni qəbul edə və hüquqa uyğun surətdə əldə edə bilər. Lakin əgər qanuni nümayəndə hədiyyənin qəbul olunmasını qadağan etmişsə və ya qaytarılmasına dair sərəncam vermişsə, hədiyyə əldə edilmir və ya ləğv edilir. Ər-arvad arasında bağışlama müqaviləsi ümumi əsaslarla həyata keçirilir. Bu zaman bağışlamanın predmeti kimi ərin və yaxud arvadın xüsusi mülkiyyətində onlardan birinə ayrılıqda məxsus olan əmlak çıxış edir. Bu ya ümumi birgə mülkiyyətdə olan əmlak payı (əgər paylar müəyyən olunmuşsa), nikaha qədər əldə olunan əmlak və ya nikah dövründə hədiyyə verilmiş əmlak və s. ola bilər. Bağışlama müqaviləsinin forması onun predmeti, subyekt tərkibi və qiyməti ilə müəyyən olunur. Belə ki, AR MM-in 668.1.1-ci maddəsində müəyyən olunmuş qaydaya görə, daşınmaz əşyaların və ya həmin əşyalara hüquqların bağışlanması za 82 III fəsil. Bağışlama müqaviləsi manı bağışlama müqaviləsi notariat qaydasında təsdiqləndikdə etibarlıdır. Gələcəkdə hədiyyə alanın hədiyyə predmeti üzərində mülkiyyət hüququnun yaranması və sərəncam verə bilməsi üçün həmin daşınmaz əmlakın dövlət reyestrində ərazilər üzrə qeydiyyatının aparılması vacibdir (bax. AR MM, mad.146.2 və 178.1). Daşmar əşyaların bağışlanması müqaviləsinin forması bu əşyaların adi və ya rəsmi reyestrdə qeydə alınan ola bilməsindən asılı olaraq iki fərqli qaydada həyata keçirilir. Belə ki, əgər əşya rəsmi reyestrdə qeydə alınması tələb olunan daşmar əşyadırsa, o zaman onun bağışlanması müqaviləsi notariat qaydasında təsdiqlənməlidir (bax. AR MM, mad.668.1.2). Adi halda daşmar əşya ilə əlaqədar bağışlama müqaviləsində isə hədiyyə verən əşyanı hədiyyə alana verməlidir (bax. AR MM, mad.668.1.3). Tələblərin və hüquqların bağışlanması ilə əlaqədar münasibətlərə Mülki Məcəllənin tələblərin və hüquqların ötürülməsi qaydasını tənzimləyən normalarının tələbləri tətbiq olunur. AR MM-in 668.1.4-cü maddəsində əksini tapan qaydaya əsasən, tələblərin və digər hüquqların bağışlanması zamanı onlar Mülki Məcəllənin tələblərinə uyğun yazılı surətdə keçirildikdə etibarlı sayılır. Tələblərə və hüquqlara mülkiyyət hüququnun əldə edilməsi münasibətlərini tənzimləyən AR MM-in 9-cu fəslinin 3-cü pa- raqrafmda yerləşən 194.4-cü maddəsində müəyyən olunmuş qaydaya əsasən, sadə yazılı və ya notarial formada bağlanmış əqdə əsaslanan tələbin güzəşti müvafiq yazılı formada həyata keçirilməlidir. Yuxarıda qeyd olunan son iki normanın təhlilindən belə nəticə çıxartmaq olar ki, şifahi formada bağlanmış əqdə əsaslanan tələbin bağışlanması şifahi formada da ola bilər. Konsensual bağışlama müqavilələri mülki dövriyyənin sabitliyinin təmin edilməsi məqsədilə hər zaman yazılı bağlanmalıdır. Bu AR MM-in 668.1.5-ci maddəsinin tələbindən irəli gəlir. Orada qeyd olunur: gələcəkdə bağışlama vəd edildikdə bu vəd notariat qaydasında təsdiqləndikdə etibarlıdır. 83 Rüfət Göyüşov 3.3. Bağışlama müqaviləsinin məzmunu Bağışlama müqaviləsinin əvəzsiz xarakteri və hədiyyə alan tərəfindən qarşılıqlı icranın olmaması bu müqavilə üzrə tərəflərin öhdəlik xarakterli hüquq və vəzifələrinin yaranmasını istisna etmir. İlk baxışdan real bağışlama müqaviləsində tərəflərin öhdəlik xarakterli hüquq və vəzifələri görünmür. Belə ki, hədiyyə alanın hədiyyəni qəbul etmək və ya etməmək hüququna paralel hər hansı vəzifəsi olmur. Hədiyyə verən isə əşyanı hədiyyə alana verməklə real bağışlama müqaviləsi üzrə vəzifəsini icra etmiş sayıla bilər. Bağışlama müqaviləsini tənzimləyən normalarda bu müqaviləyə alqı-satqı haqqında göstərişlərin müvafiq qaydada tətbiq olunması haqqında xüsusi qayda olmamasına baxmayaraq, məsələyə əmlaka mülkiyyət hüququnun ötürülməsi və bu sahədə aparıcı müqavilə olan alqı-satqı müqaviləsi kontekstindən yanaşsaq, o zaman hədiyyə verən üçün analoji vəzifələrin müəyyən olunduğunu görmək olar. Məsələn, əşyanın geri alınması barədə iddia irəli sürüldükdə alıcının və satıcının vəzifələrini tənzimləyən AR MM-in 572- 574-cü maddələrində müəyyən olunan tələblər, qanun analogiyası nöqteyi-nəzərdən yanaşsaq, bağışlama müqaviləsinə də tətbiq oluna bilər və ya olunmalıdır. Belə ki, hədiyyə verilən əşya üçüncü şəxslərin hüquqları ilə yüklü olarsa və hədiyyə verildikdən sonra üçüncü şəxslər tərəfindən tələb olunarlarsa, hədiyyə alanın vəziyyəti mürəkkəb olacaqdır. Belə olan təqdirdə alqı- satqı müqaviləsinin AR MM-in 572-574-cü maddəsində müəyyən olunan konstruksiyasından yaralanmaq lazım gələcəkdir. Həmin qaydalan bağışlama müqaviləsinə analoji olaraq tətbiq etsək, o zaman belə bir norma əldə etmiş olacağıq. Əgər üçüncü şəxs bağışlama müqaviləsi icra edilənədək əmələ gəlmiş əsas 84 Yüklə 2,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
|