Yerel Dış Politikanın temelleri

104  Yerel Dış Politikanın temelleri
tirme konusu tamamen yerel yönetimlere bırakılırken, yerel yönetim-
ler bu alanda kendi bütçelerini kullanabilmekte ve hatta uluslararası 
konularda  kendi  ulusal  yönetimlerinin  yaklaşımları  ile  aynı  çizgide 
olmayan yaklaşımları da benimseyebilmektedir (Fransa, İtalya, İspan-
ya). Diğer ülkelerde, yerel yönetimlerin ancak ulusal yönetimin tahsis 
ettiği malî kaynakları kullanarak uluslararası çalışmaları yürütmeleri 
istenmektedir.  Bu  kaynaklar  “şartlı”  verildiğinden,  yerel  yönetimle-
rin çalışmaları doğal olarak ulusal yönetimin çizgisinde kalmaktadır 
(İsveç). Yine başka ülkelerde ise “orta yol” izlenmektedir, yani yerel 
yönetimlerin yurtdışı çalışmalarına serbestlik verilmekte, ancak ulusal 
yönetimler bu faaliyetlerin kendi çizgileri ile uyumlu olmasını tercih 
etmektedir (Kanada, Hollanda).
Yerel  ve  ulusal  yönetimlerin  dış  politikadaki  karşılıklı  ilişkilerini 
tanımlamaya  yönelik  bir  başka  girişim  van  der  Pluijm  ve  Melissen 
(2007:12,13)  tarafından  yapılmıştır.  Van  der  Pluijm  ve  Melissen  ilk 
önce bu konuda iki temel yaklaşımın olduğunu belirtmiştir. İlk yak-
laşıma göre, yerel yönetimlerin uluslararası çalışmaları, merkezî yö-
netimin ve özellikle dışişleri bakanlığının çalışmalarını ihlal etmekte 
ve dolayısıyla sıkça 
ihtilaflı bir ilişkiyi ortaya çıkarmaktadır. Bu görüş, 
genel olarak gözlemlenen, dışişleri diplomasisinin konumunun geri-
lemesi ve dış politikadaki tekelinin zayıflaması eğilimini güçlendiren 
faktörler listesine yerel yönetimlerin yurtdışı çalışmalarını da katmak-
tadır. Buna mukabil diğer görüşe göre ise yerel ve ulusal yönetimler 
ayrı  sahalarda  hareket  etmektedirler.  Mesela  savaş  sonrası  yeniden 
inşa çabalarında ulusal yönetimler hedef ülkenin merkezî yönetimleri 
üzerinde yoğunlaşırken, yerel yönetimler doğal olarak kendi muadil-
leri olan kurumalara yardım etmektedir. Dolayısıyla iki düzey arasın-
da 
tamamlayıcı bir ilişki vardır. 
Bu iki yaklaşıma mukabil van der Pluijm ve Melissen, “rekabetçi 
işbirliği” gibi bir tanım ile bu iki görüşün arasında bulunan bir görüş 
benimsemektedir.  Yani  yerel  ile  ulusal  yönetimlerin  birbirinin  zıd-
dı olan hedeflere yönelmiş olabildikleri gibi, aynı veya tamamlayıcı 
hedeflere odaklanmış da olabilmektedir. Zıt amaçlar taşıyan veya zıt 
sonuçlar veren politikalarla ilgili olarak şöyle bir örnek verilmektedir: 
Gelişmekte  olan  ülkelere  yapılan  kalkınma  yardımı  programlarında 
bazen ulusal yönetimler belirli uzun vadeli hedefler üzerinde yoğun-
laşırken, yerel yönetimler farklı ve daha kısa vadeli hedefler belirle-

---

Yerel Dış Politikanın temelleri   105
mektedir. Hatta bazen uyguladıkları bu politikalar, ulusal programları 
zayıflatabilmektedir. 
Yerel ve ulusal yönetimlerin diplomatik çalışmalarının aralarında 
koordine edilmesi, ortak dış politikanın oluşturulması açısından kilit 
öneme sahiptir. Yerel yönetimler, uzun vadeli dış politika hedeflerini 
belirlemek  ve  izlemek  için  gerekli  olan  bürokrasi  teşkilatına,  ulusal 
yönetimlerin sahip olduğu gibi sahip değildirler. Bu nedenle yerel yö-
netimler  daha  kısa  vadeli  hedeflere  odaklanmaktadır.  Fakat  başarılı 
bir uluslararası kalkınma işbirliği için bir yandan yerel yönetimlerin 
rolünün merkezî yönetimler nezdinde giderek daha iyi anlaşılıyor ol-
ması, diğer yandan ise yerel yönetimlerin de artan ölçüde çalışmala-
rını ulusal dış politika ile uyumlaştırma arzuları, kalkınma işbirliğinde 
iki  düzey  arasında  önemli  sinerji  potansiyelinin  bulunduğuna  işaret 
etmektedir (van der Pluijm ve Melissen, 2007:24). 
3.3.1. Dış Politikada Yerel-ulusal Örtüşmesi,
ayrışması ve Çatışması 
Yukarıdaki  değerlendirmelerde  yerel  yönetimlerin  uluslararası 
çalışmaları ile ulusal yönetimin çalışmaları arasında çelişkinin veya 
çatışmanın  olabileceğine  işaret  edilmektedir.  Musch,  van  der  Valk, 
Sizoo ve Tajbakhsh, (2008:14,15), yerel dış politikanın ulusal dış po-
litikadan  “serbest”  olup  olamayacağını  sorgularken,  özellikle  çekiş-
melere ve çatışmalara sahne olan bölgelerde barışın tesisine yönelik 
yürütülen  çabalarda  ulusal  yönetim  ile  yerel  yönetimin  her  ikisinin 
insan haklarını temel ilke edinmeleri şartıyla, yerel çıkarlar ile ulusal 
çıkarların çatışmayacağını söylemektedir. 
Schep,  Angenent,  Wismans  ve  Hillenius  (1995:14),  1990’lı  yıl-
larda  yerel  yönetimlerin  uluslararası  işbirliği  çalışmalarının  hızlı 
gelişimini  açıklarken,  yerel  yönetimlerin  ulusal  dış  politikaları  her 
zaman desteklemediklerine, bu nedenle de daha fazla uluslararası 
meselelere müdahil olma potansiyelinin bulunduğuna işaret etmek-
tedir. Yani bu sözlerden, ulusal dış politika ile örtüşmemenin yerel 
dış politika açısından bir “artı değer” gibi görülebildiği anlaşılmak-
tadır. Birçok yazar da (Amen, Toly, McCarney ve Segberg, 2011:5; 
Duchacek’ten  aktaran  Kuznetsov  b  ve  Sauriol,  2007:20;  Shuman, 
1992:167; Barros, 2010:40; Blase, 2003:43,44) yerel dış politikanın 

---

106  Yerel Dış Politikanın temelleri
bazen  ulusal  politika  ile  ayrışabildiğini,  hatta  çatışabildiğini  ifade 
etmektedir. Türkiye’de Güney-Doğu’daki bazı belediyelerin yurtdışı 
ile  ilgili  çalışmalarının  veya  girişimlerinin  potansiyel  olarak  ulusal 
politika ile çelişebileceğine birçok yazar işaret etmiştir (bkz. Çukur-
çayır, 2009:120; Güler, 2003; Şentürk, 2010; Manisalı (t.y.)). 
Aynı devlete mensup olan merkezî yönetim ile yerel yönetim ara-
sında, “idarenin bütünlüğü” ve “kamu görevlerinde birlik” gibi genel 
ilkeler gereğince, prensipte bir çelişkinin ve çatışmanın olmaması ge-
rekmektedir. Bu genel ilkenin yanı sıra, devletin genel dış politikası 
merkezî hükümet tarafından belirlenip dışişleri bakanlığı eliyle yürü-
tülürken, yerel yönetimler yurtdışı çalışmalarında devletin uluslarara-
sı yükümlülükleri ve millî menfaatler dairesinde hareket etmek duru-
mundadırlar. Bu durumda iki düzey arasında nasıl bir farklılık olabilir 
ki?  Bu  durumu  incelemek  ve  açıklamak  için  yerelin  ve  ulusalın  dış 
çalışmalarının a) örtüşmesi, b) ayrışması ve c) çatışması olmak üzere 
üç farklı varsayım ele alınacaktır.
Bir ülkenin dış politikası, halkın refah ve selametini sağlamak, yani 
millî menfaatlere ulaşmak için belirlenen stratejilerin toplamı olarak 
tanımlanabilir  (National  Open  University  of  Nigeria,  t.y.:6).  Ancak 
dış  politikanın  içeriği,  zamana  göre  değişkenlik  gösterebilmektedir. 
Demokrasilerde  seçimlerle  gelip  giden  hükümetlerin  dış  politikada 
belirledikleri öncelikler, doğal olarak değişebilmektedir. Yani bir hü-
kümetin  kendi  halkının  refahı  ve  güvenliği  için  tüm  yakın  ve  uzak 
komşularla  iyi  ilişkilerin  kurulmasını  hedeflemesi  beklenir.  Ancak 
bazı hükümetler bazı dönemlerde stratejik yönelişlerini Kuzeye veya 
Batıya doğru yoğunlaştırırken, diğer hükümetler Güneye veya Doğuya 
odaklanabilir.  Hatta  bazen  dış  politikanın  tercihleri  aslına  bakılırsa 
millî  menfaatlerle  çelişebilir.  Bunun  örnekleri  olarak  ABD’nin  Viet-
nam savaşı (National Open University of Nigeria, t.y.:10); SSCB’nin, 
zayıflayıp  dağılmasının  sebeplerinden  sayılan  Afganistan  savaşı; 
Irak’ın, 1.Körfez savaşında kendisinin hezimetine ve işgaline yol açan 
Kuveyt’i ilhak teşebbüsü gösterilebilir.
Yukarıda  değindiğimiz  üzere,  yerel  yönetimlerin  yurtdışı  ilişkile-
rini  “devletin  uluslararası  yükümlülükleri”  ve  “millî  menfaatler”  da-
iresinde yürütmeleri gerekmektedir. Bu durumda yerel ve ulusal dış 
politikalar arasındaki ilişkiler açısından ikisi olağan, diğer ikisi istisnaî 
olmak üzere, dört temel durumdan bahsedilebilir. 

---