Yevropada xavfsizlik va hamkorlik tashkiloti yxht

SHODIYEV SUHROBJON
MUSTAQIL ISH
MAVZU: YEVROPA XAVFSIZLIK VA HAMKORLIK TASHKILOTI

Yevropada xavfsizlik va hamkorlik tashkiloti (YXHT) — davlatlar oʻrtasida xavfsizlik va hamkorlikni taʼminlashga qaratilgan harakatlarni muvofiqlashtiruvchi va ularning rivojlanish tamoyillarini belgilab beruvchi, shuningdek, ijtimoiy-siyosiy jarayonlarni demokratlashtirishga koʻmaklashuvchi xalqaro tashkilot. Dastlab umum Yevropa kengashi (AQSh va Kanada ishtirokida) sifatida faoliyat koʻrsatib Yevropada xavfsizlik va hamkorlik boʻyicha kengash nomi bilan atalgan (1973—91). 1973-yil 3—7-iyulda Helsinki shahrida kengashning 1-bosqich (Yevropadagi 33 davlat tashki ishlar vazirlari ishtirokida), 1973-yil 18-sentabrdan 1975-yil 21-iyuligacha Jeneva shahrida 2-bosqich (35 davlat vakillari ishtirokida) va 1975-yil 30-iyuldan 1-avgustgacha Helsinki shahrida 3-bosqich (35 mamlakat siyosiy va davlat rahbarlari ishtirokida) uchrashuvlari boʻlgan. Pirovardida Yakunlovchi hujjat qabul qilinib, u Yevropada tinchlikni taʼminlashning muhim omiliga aylangan. Kengashning Madrid konferensiyasi (1991-yil aprel)da Yevropa xavfsizlik va hamkorlik tashkiloti Parlament assambleyasini tashkil etishga qaror qilindi (1991-yil iyulda taʼsis etilgan). Yevropada yuz bergan jarayonlar, „sovuq urush“ning tugashi natijasida vujudga kelgan oʻzgarishlar kengashning tashkilot sifatida toʻliq shakllanishiga olib keldi. Yevropa xavfsizlik va hamkorliktashkilotiga 54 davlat aʼzo (2002-yil yanvar). Tashkilotga aʼzo davlatlar rahbarlari 2 yilda bir marta oliy darajada uchrashuv oʻtkazadilar. Yevropada xavfsizlik va hamkorlik tashkilotining Istanbul shahrida boʻlgan sammitida (1999-yil 18—19 noyabr) Yevropada xavfsizlik va hamkorlikni mustahkamlashning 21-asrdagi yangi tamoyillari belgilandi. Tashkilotga aʼzo davlatlar tashqi ishlar vazirlari har yili uchrashib turadilar (Vazirlar kengashi). Tashkilotning yana bir organi — Boshqaruvchi kengash har yili 3 marta Praga shahrida yigʻiladi, bir marta iqtisodiy forum oʻtkazadi. Muntazam ishlovchi doimiy kengashning majlislari haftada 1 marta boʻladi. Xavfsizlik va ishonchni mustahkamlash, qurollanish ustidan nazorat masalalarini muhokama qiluvchi Xavfsizlik boʻyicha hamkorlik forumi mavjud. Uning majlislari ham har qaftada oʻtadi. Yevropa xavfsizlik va hamkorlik tashkiloti qarorgohi Vena shahrida.
Oʻzbekiston 1992-yil 30-yanvarda Yevropada xavfsizlik va hamkorlik tashkilotiga qabul qilindi. Bu bilan Oʻzbekistonning Yevropa davlatlari, shuningdek, AQSh, Kanada bilan har tomonlama hamkorlik qilishiga yangi yoʻl ochildi. Yevropa xavfsizlik va hamkorlik tashkilotining koʻplab tadbirlari orqali Oʻzbekiston rahbariyati xalqaro miqyosdagi tashabbuslarni, dunyoning dolzarb masalalariga munosabatini jahon hamjamiyati eʼtiboriga havola qiladi. Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenta I. Karimov Yevropa xavfsizlik va hamkorlik tashkilotining Lissabon sammitida (1996-yil dekabr) mojarolar yuz berib turgan hududlarga yashirincha qurol-yarogʻ etkazib berishni toʻxtatish, Istanbul sammitida (1999-yil noyabr) terrorizmga qarshi kurash boʻyicha xalqaro markaz tuzish haqida taklif bilan chiqdi. Oʻzbekiston Yevropa xavfsizlik va hamkorliktashkiloti rahnamoligidagi koʻplab anjumanlarga mezbonlik qilib keladi. Toshkentda Yevropa xavfsizlik va hamkorliktashkilotining Markaziy Osiyo davlatlari bilan aloqalar boʻyicha byurosi ish olib boradi.^[1]
Uchrashuvda soʻnggi yillarda Oʻzbekiston bilan YEXHT oʻrtasida yoʻlga qoʻyilgan ochiq va ishonchli muloqotni hamda oʻzaro manfaatli sohalarda hamkorlikni kengaytirishning amaliy jihatlari muhokama etildi.
T.Narbayeva mamlakatimizda oxirgi yillarda odam savdosiga qarshi kurashishda tizimli islohotlar amalga oshirilganini, Milliy komissiya faoliyatida ushbu illatga qarshi kurashish borasida aniq natijalarga erishilganini, sohada mavjud muammolarni bartaraf etish boʻyicha xalqaro hamkor tashkilotlar hamda fuqarolik jamiyati institutlari bilan keng koʻlamli ishlar olib borilganini taʼkidladi.
YEXHT delegatsiyasiga Oʻzbekistonda inson huquqlari tizimini takomillashtirish, bolalar mehnati va majburiy mehnatga qarshi kurashish, munosib mehnat tamoyillarini amaliyotga tatbiq etish, odam savdosiga qarshi kurashish borasida amalga oshirilayotgan keng koʻlamli islohotlar haqida maʼlumot berildi.
V.Richi Oʻzbekistonda inson huquqlarini taʼminlash tizimi yuksak darajada ekanligini va mamlakatda Prezident Shavkat Mirziyoyev boshchiligida amalga oshirilayotgan islohotlar xalqaro hamjamiyat tomonidan yuqori baholanishini taʼkidladi.
V.Richi Oʻzbekistonda odam savdosiga va majburiy mehnatga qarshi kurashish yuzasidan amalga oshirilgan islohotlarga yuksak baho berib, Oʻzbekiston tomonining parlament, hukumat va fuqarolik jamiyati institutlari amaliy hamkorligini kuchaytirish zarurligi toʻgʻrisidagi tashabbusini toʻliq qoʻllab-quvvatladi. Oʻz oʻrnida YEXHT doirasidagi davlatlarning odam savdosiga qarshi kurashishga mutasaddi davlat va nodavlat tashkilotlari, parlament va hukumat vakillariga Oʻzbekistonning mazkur amaliy taklifini bayon etishi va mazkur hamkorlikni yoʻlga qoʻyish uchun YEXHT tomonidan barcha zaruriy koʻmak koʻrsatilishi bildirildi.
Uchrashuv yakunida tomonlar odam savdosiga qarshi kurashish borasida oʻzaro hamkorlikni yanada rivojlantirishga oid qator masalalar yuzasidan fikr almashdi va kelishib oldi.