85
6. Türk
Tıbbi
Onkoloji
Kongresi
Hemşirelik Oturumu
hafta içinde oral polio aşısı öyküsü olanlar vb). Ziyaretçi olabilmek için
kesin tanımlanmış bir alt yaş sınırı yoktur. Ancak ziyaretçilerin el yıka-
ma ve izolasyonla ilgili kuralları anlayıp uygulayabilecek yaşta olması
gereklidir.
Havalandırma; Allojeneik kemik iliği alıcıları dışında diğer nötro-
penik hastalar için özel bir havalandırmaya ihtiyaç yoktur. Allojeneik
kemik iliği alıcıları için hazırlanan odalardaki havalandırma sistemin-
de ≥ 0.3 µ büyüklüğündeki partikülleri filtre edebilen “High-Efficien-
cy Particulate Air (HEPA)” filtreleri bulunmalıdır. Özellikle hastanede
yapım-onarım çalışmalarının yürütüldüğü dönemlerde uygun filtras-
yon daha büyük önem taşır. Devamlı güç kaynağı bulunmalı, elektrik
kesintisine bağlı olarak meydana gelebilecek havalandırma ve basınç
değişiklikleri önlenmelidir. Havalandırma sisteminin rutin bakımı
sonrasında sistem yeniden çalıştırıldığında infekte partikül sayısında
ani bir artış meydana gelebileceği için infeksiyon kontrol ekibi ve so-
rumlu personel arasında sürekli iletişim sağlanmalıdır.
Yapım-Onarım Çalışmaları; Hastanelerde yürütülen yapım-onarım
çalışmaları ağır immünsüpresyonu olan hastalarda nozokomiyal in-
vaziv fungal infeksiyon riskini arttırmaktadır. Bu çalışmalardan so-
rumlu personel mutlaka infeksiyon kontrol ünitesi ile temasa geçmeli
ve konu ile ilgili yayınlanmış öneriler doğrultusunda gerekli önlemler
alınmalıdır.
Temizlik; Nötropenik hastaların odasında diğer hasta odalarındaki-
ne benzer şekilde günlük temizlik yapılmalıdır. Odadaki tüm yüzeyler
(pencere kenarları, havalandırma çıkışları, tüm horizontal yüzeyler,
her tür tıbbi alet dahil) yüzeyin özelliğine göre toz bırakmayan bir
bezle (yer dışında kalan yüzeyler) veya mopla (yerler) uygun bir de-
zenfektan solüsyon kullanılarak temizlenmelidir. Bu amaçla hangi
dezenfektan solüsyonun kullanılacağı infeksiyon kontrol ekibi tara-
fından belirlenecektir. Odadaki su sisteminde ortaya çıkabilecek tıka-
nıklık ya da kaçak gibi sorunlar küflerin proliferasyonuna engel olmak
için en kısa zamanda (mutlaka 72saat içinde) çözümlenmelidir.
cilt ve Ağız Bakımı; İyi bir ağız bakımı için oral kavite günlük
değerlendirilmelidir. Özellikle kemoterapi başlamadan önce ve tedavi
süresince dilin, mükoz membranın, dişetlerinin renk ve nem durumu-
nun, dişetleri temizliğinin, tükürük miktarının, yutma ve ses durumu-
nun değerlendirilmesi yapılmalıdır. Ağız bakımı hastane protokolüne
göre uygun solüsyonlarla her yemekten sonra yapılmalıdır. Genellikle
ağız temizliği için mekanik temizleyici özelliği ve alkalen doğasından
dolayı sodyum bikarbonatla ağız bakımı önerilmektedir. Hastanın diş
protezi varsa hastaya tam uygunluğu sağlanmalı, protezler günde en
az iki kez yumuşak fırça ile fırçalanmalı, iyice durulanmalı ve günde
3–4 kez çıkarılarak rutin ağız içi bakımı yapılmalıdır. Nötropeni döne-
minde protezler sadece yemek yerken takılmalıdır.
Her dışkılama ve idrar çıkışı sonrasında perine bölgesi cilde zarar ver-
meyecek bir şekilde dikkatle temizlenmeli ve yumuşak tuvalet kağıdı
ya da kağıt peçete ile kurulanmalıdır. Hastanın bakımı sırasında ak-
siller, kasık bölgesi gibi deri kıvrım yerleri günde iki defa sabun ve
su ile temizlenmeli ve iyice kurulanmalıdır. Nötropenik hastada ke-
mik iliği biyopsisi, lomber ponksiyon gibi invaziv işlemlerden sonra
işlem yeri gözlenmeli, pansumanı cerrahi asepsi ilkelerine göre ve
uygun antibakteriyel solüsyonla yapılmalıdır. Nötropenik hastalarda
IV enjeksiyonlar, subkutan ve intramüsküler enjeksiyonlara tercih
edilmelidir. Çünkü subkutan ve intramüsküler enjeksiyonlar abse ge-
lişimine yol açabilir. Erkek hastalara traş olurken deride kesik oluş-
masını önlemek için jilet yerine traş makinesi önerilmelidir.
İntravasküler Kateterlerle İlişkili Bakteriyel İnfeksiyonların
Önlenmesi; İntravasküler kateter bakımı için bu konu ile ilgili
“Hospital Infection Control Practices Advisory Committee” önerileri-
ne uyulmalıdır. Santral venöz kateter giriş noktalarının musluk suyu
ile temas etmesi engellenmelidir. SVK nın yeri belirlenirken hem en-
feksiyon gelişme riski hem de mekanik komplikasyon riski dikkate
alınmalıdır. Katater takılırken aseptik tekniklere uyulmalıdır. Katater
giriş yeri örtüleri steril gazlı bez veya steril şeffaf yarı geçirgen örtüler
kullanılmalıdır. Steril gazlı bez ile kapatılmışsa pansuman iki günde
bir değiştirilmelidir. Şeffaf örtü ile kapatılmışsa en az yedi günde bir
değiştirilmelidir.
Yeterli ve Dengeli Beslenmenin Sağlanması; Kemoterapi alan has-
taların beslenmeleri; kemoterapinin yan etkisi olan bulantı-kusma, tat
değişikliği, gastrointestinal mukoza irritasyonu, çevre koşulları vb. ne-
denlerden dolayı olumsuz etkilenmektedir. Hastanın diyeti yumuşak,
dengeli, asitsiz, yüksek kalorili ve bol proteinli olmalıdır. Sıcak, sert,
baharatlı ve asitli yiyecekler ağzı tahriş edip stomatit insidansını ve şid-
detini artıracağından kemoterapi öncesinde, kemoterapi boyunca ve
kemoterapi sonrasında tüketilmemelidir. Kemoterapide sıvı alımının
artırılması ve günlük olarak yaklaşık 3 litre sıvı alınması komplikas-
yonların sıklığı ve şiddetini azaltabileceği için önerilmektedir. Ağızdaki
kötü tatlarının giderilmesi için yemek öncesi ağız bakımı verilmelidir.
Nötropenik hastalara çiğ yiyecekler içermeyen nötropeni diyeti veril-
melidir. Pişmiş yiyecekler ise hazırlanıp hemen tüketilmelidir. Bulantı
kusması olan hastalarda bulantı kusma şekli, sıklığı, miktarı ve süresi
kaydedilmelidir. Bulantıyı azaltmak için hastanın azar azar ve sık bes-
lenmesi, sıvı ve yumuşak bir diyet uygulaması önerilmelidir. Hastaya
tatlı, yağlı, çok tuzlu, baharatlı ve ağır kokulu yiyeceklerden kaçınılması
önerilmelidir. Bulantı kusma kontrolünde dikkati başka yöne çekme,
gevşeme teknikleri, biofeetback, sistemik duyarsızlaştırma ve masaj
gibi non-farmakolojik yöntemler kullanılabilir.
Kemik iliği alıcıları lağım suları, insan veya hayvan atıkları ile kon-
tamine (Cryptosporidium ve E. Coli ) olma ihtimali bulunan durgun
sularda (yapay göl ve göletler gibi) yüzme vb. aktivitelerde bulunma-
malıdır. Nötropenik hastalar direkt olarak ırmak ya da göllerden ge-
len sular ve kuyu suları içmemelidir. İçme veya diş fırçalama amacıyla
musluk suyu kullanılacaksa en az bir dakika süreyle kaynatılmalıdır.
Kaynatma yerine özel filtreler kullanılabilir. Otolog kemik iliği alıcıları
düşük bakterili diyete üç ay süreyle devam etmeli, allojeneik kemik
iliği alıcılarında ise bu diyet immünsüpresif ilaçlara (siklosporin, ste-
roid, takrolimus vb.) devam edildiği sürece uygulanmalıdır.