Yönetim kurulu başkan

85

6. Türk 

Tıbbi Onkoloji

 

Kongresi

Hemşirelik Oturumu

hafta içinde oral polio aşısı öyküsü olanlar vb). Ziyaretçi olabilmek için 

kesin tanımlanmış bir alt yaş sınırı yoktur. Ancak ziyaretçilerin el yıka-

ma ve izolasyonla ilgili kuralları anlayıp uygulayabilecek yaşta olması 

gereklidir. 

Havalandırma;  Allojeneik  kemik  iliği  alıcıları  dışında  diğer  nötro-

penik hastalar için özel bir havalandırmaya ihtiyaç yoktur. Allojeneik 

kemik iliği alıcıları için hazırlanan odalardaki havalandırma sistemin-

de ≥ 0.3 µ büyüklüğündeki partikülleri filtre edebilen “High-Efficien-

cy Particulate Air (HEPA)” filtreleri bulunmalıdır. Özellikle hastanede 

yapım-onarım çalışmalarının yürütüldüğü dönemlerde uygun filtras-

yon daha büyük önem taşır. Devamlı güç kaynağı bulunmalı, elektrik 

kesintisine bağlı olarak meydana gelebilecek havalandırma ve basınç 

değişiklikleri  önlenmelidir.  Havalandırma  sisteminin  rutin  bakımı 

sonrasında sistem yeniden çalıştırıldığında infekte partikül sayısında 

ani bir artış meydana gelebileceği için infeksiyon kontrol ekibi ve so-

rumlu personel arasında sürekli iletişim sağlanmalıdır.

Yapım-Onarım Çalışmaları; Hastanelerde yürütülen yapım-onarım 

çalışmaları ağır immünsüpresyonu olan hastalarda nozokomiyal in-

vaziv  fungal  infeksiyon  riskini  arttırmaktadır.  Bu  çalışmalardan  so-

rumlu personel mutlaka infeksiyon kontrol ünitesi ile temasa geçmeli 

ve konu ile ilgili yayınlanmış öneriler doğrultusunda gerekli önlemler 

alınmalıdır.

Temizlik; Nötropenik hastaların odasında diğer hasta odalarındaki-

ne benzer şekilde günlük temizlik yapılmalıdır. Odadaki tüm yüzeyler 

(pencere  kenarları,  havalandırma  çıkışları,  tüm  horizontal  yüzeyler, 

her  tür  tıbbi  alet  dahil)  yüzeyin  özelliğine  göre  toz  bırakmayan  bir 

bezle (yer dışında kalan yüzeyler) veya mopla (yerler) uygun bir de-

zenfektan  solüsyon  kullanılarak  temizlenmelidir.  Bu  amaçla  hangi 

dezenfektan  solüsyonun  kullanılacağı  infeksiyon  kontrol  ekibi  tara-

fından belirlenecektir. Odadaki su sisteminde ortaya çıkabilecek tıka-

nıklık ya da kaçak gibi sorunlar küflerin proliferasyonuna engel olmak 

için en kısa zamanda (mutlaka 72saat içinde) çözümlenmelidir.

cilt  ve  Ağız  Bakımı;  İyi  bir  ağız  bakımı  için  oral  kavite  günlük 

değerlendirilmelidir. Özellikle kemoterapi başlamadan önce ve tedavi 

süresince dilin, mükoz membranın, dişetlerinin renk ve nem durumu-

nun, dişetleri temizliğinin, tükürük miktarının, yutma ve ses durumu-

nun değerlendirilmesi yapılmalıdır. Ağız bakımı hastane protokolüne 

göre uygun solüsyonlarla her yemekten sonra yapılmalıdır. Genellikle 

ağız temizliği için mekanik temizleyici özelliği ve alkalen doğasından 

dolayı sodyum bikarbonatla ağız bakımı önerilmektedir. Hastanın diş 

protezi varsa hastaya tam uygunluğu sağlanmalı, protezler günde en 

az iki kez yumuşak fırça ile fırçalanmalı, iyice durulanmalı ve günde 

3–4 kez çıkarılarak rutin ağız içi bakımı yapılmalıdır. Nötropeni döne-

minde protezler sadece yemek yerken takılmalıdır.

Her dışkılama ve idrar çıkışı sonrasında perine bölgesi cilde zarar ver-

meyecek bir şekilde dikkatle temizlenmeli ve yumuşak tuvalet kağıdı 

ya da kağıt peçete ile kurulanmalıdır. Hastanın bakımı sırasında ak-

siller, kasık bölgesi gibi deri kıvrım yerleri günde iki defa sabun ve 

su ile temizlenmeli ve iyice kurulanmalıdır. Nötropenik hastada ke-

mik iliği biyopsisi, lomber ponksiyon gibi invaziv işlemlerden sonra 

işlem  yeri  gözlenmeli,  pansumanı  cerrahi  asepsi  ilkelerine  göre  ve 

uygun antibakteriyel solüsyonla yapılmalıdır. Nötropenik hastalarda 

IV  enjeksiyonlar,  subkutan  ve  intramüsküler  enjeksiyonlara  tercih 

edilmelidir. Çünkü subkutan ve intramüsküler enjeksiyonlar abse ge-

lişimine yol açabilir. Erkek hastalara traş olurken deride kesik oluş-

masını önlemek için jilet yerine traş makinesi önerilmelidir.

İntravasküler  Kateterlerle  İlişkili  Bakteriyel  İnfeksiyonların 

Önlenmesi;  İntravasküler  kateter  bakımı  için  bu  konu  ile  ilgili 

“Hospital Infection Control Practices Advisory Committee” önerileri-

ne uyulmalıdır. Santral venöz kateter giriş noktalarının musluk suyu 

ile temas etmesi engellenmelidir. SVK nın yeri belirlenirken hem en-

feksiyon gelişme riski hem de mekanik komplikasyon riski dikkate 

alınmalıdır. Katater takılırken aseptik tekniklere uyulmalıdır. Katater 

giriş yeri örtüleri steril gazlı bez veya steril şeffaf yarı geçirgen örtüler 

kullanılmalıdır. Steril gazlı bez ile kapatılmışsa pansuman iki günde 

bir değiştirilmelidir. Şeffaf örtü ile kapatılmışsa en az yedi günde bir 

değiştirilmelidir. 

Yeterli ve Dengeli Beslenmenin Sağlanması; Kemoterapi alan has-

taların beslenmeleri; kemoterapinin yan etkisi olan bulantı-kusma, tat 

değişikliği, gastrointestinal mukoza irritasyonu, çevre koşulları vb. ne-

denlerden dolayı olumsuz etkilenmektedir. Hastanın diyeti yumuşak, 

dengeli, asitsiz, yüksek kalorili ve bol proteinli olmalıdır. Sıcak, sert, 

baharatlı ve asitli yiyecekler ağzı tahriş edip stomatit insidansını ve şid-

detini  artıracağından  kemoterapi  öncesinde,  kemoterapi  boyunca  ve 

kemoterapi  sonrasında  tüketilmemelidir.  Kemoterapide  sıvı  alımının 

artırılması ve günlük olarak yaklaşık 3 litre sıvı alınması komplikas-

yonların sıklığı ve şiddetini azaltabileceği için önerilmektedir. Ağızdaki 

kötü tatlarının giderilmesi için yemek öncesi ağız bakımı verilmelidir. 

Nötropenik hastalara çiğ yiyecekler içermeyen nötropeni diyeti veril-

melidir. Pişmiş yiyecekler ise hazırlanıp hemen tüketilmelidir. Bulantı 

kusması olan hastalarda bulantı kusma şekli, sıklığı, miktarı ve süresi 

kaydedilmelidir. Bulantıyı azaltmak için hastanın azar azar ve sık bes-

lenmesi, sıvı ve yumuşak bir diyet uygulaması önerilmelidir. Hastaya 

tatlı, yağlı, çok tuzlu, baharatlı ve ağır kokulu yiyeceklerden kaçınılması 

önerilmelidir. Bulantı kusma kontrolünde dikkati başka yöne çekme, 

gevşeme teknikleri, biofeetback, sistemik duyarsızlaştırma ve masaj 

gibi non-farmakolojik yöntemler kullanılabilir.

Kemik  iliği  alıcıları  lağım  suları,  insan  veya  hayvan  atıkları  ile  kon-

tamine  (Cryptosporidium  ve  E.  Coli  )  olma  ihtimali  bulunan  durgun 

sularda (yapay göl ve göletler gibi) yüzme vb. aktivitelerde bulunma-

malıdır. Nötropenik hastalar direkt olarak ırmak ya da göllerden ge-

len sular ve kuyu suları içmemelidir. İçme veya diş fırçalama amacıyla 

musluk suyu kullanılacaksa en az bir dakika süreyle kaynatılmalıdır. 

Kaynatma yerine özel filtreler kullanılabilir. Otolog kemik iliği alıcıları 

düşük bakterili diyete üç ay süreyle devam etmeli, allojeneik kemik 

iliği alıcılarında ise bu diyet immünsüpresif ilaçlara (siklosporin, ste-

roid, takrolimus vb.) devam edildiği sürece uygulanmalıdır.

---