Yönetim kurulu başkan

89

6. Türk 

Tıbbi Onkoloji

 

Kongresi

Hemşirelik Oturumu

nelleri; hizmet verdikleri hastaların cinselliğini değerlendirme, sorun 

alanlarını belirleme ve gereksinimler doğrultusunda uygun

 müdaha-

leleri başlatabilmek için, cinsel konulardaki değer ve tutumlarının far-

kına varma,  rahatlık düzeyini artırma, bilgi ve becerilerini geliştirme 

çabası içinde olmalıdır. Sağlık kurumları ise, cinsellikle ilgili konuları 

kanser hastalarının tedavi ve bakım sürecine entegre edecek sistem-

leri oluşturarak sağlık ekibinin çabalarını desteklemelidir.        

KAYNAKLAR

1.  Althof  SE,  and  Parish  Sj.  Clinical  interviewing  techniques  and 

sexuality questionnaires for male and female cancer patients. j 

Sex Med 2013;10 (suppl 1):35-42.

2.  Barlow EL,  Hacker NF, Hussain R, Parmenter G. Sexuality and 

body image following treatment for early-stage vulvar cancer: a 

qualitative study. journal of Advanced Nursing 2014; 70(8):1856-

1866

3.  Bober SL, Reese CB, Barbera L, Bradford A, Carpenter KM, Gol-

dfarb, S,  Carter j. How to ask and what to do: a guide for clini-

cal inquiry and intervention regarding female sexual health after 

cancer. Curr Opin Support Palliat Care 2016; 10(1):44-54.

4.  Cleary  V,    Hegarty  j.  Understanding  sexuality  in  women  with 

gynaecological  cancer.  European  journal  of  Oncology  Nursing 

2011; 15: 38-45

5.  Fogel CI, Woods NF. Women’s Health Care in Advanced Practice 

Nursing. New York: Springer Publishing Company; 2008. p. 296

6.  Gilbert E,  Ussher jM, Perz j. Sexuality after gynaecological can-

cer: A review of the material, intrapsychic, and discursive aspects 

of treatment on women’s sexual-wellbeing. Maturitas 2011; 70 : 

42 – 57

7.  Gölbaşı Z, Evcili F. Hasta Cinselliğinin Değerlendirilmesi Ve Hem-

şirelik: Engeller Ve Öneriler. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilim-

leri Dergisi, 2013;16(3): 182-189.

8.  Katz A, Dizon DS. Sexuality After Cancer: A Model for Male Survi-

vors. j Sex Med 2016;13:70-78

9.  Kelvin jF,  Steed R, jarrett j. Discussing Safe Sexual Practices 

During Cancer Treatment. Clinical journal of Oncology Nursing 

2014; 18 (4): 449-453

10.  Kotronoulas G,  Papadopoulou C, Patiraki E. Nurses’ knowledge, 

attitudes, and practices regarding provision of sexual health care 

in patients with cancer: critical review of the evidence. Support 

Care Cancer 2009; 17:479-501

11.  Krebs LU. Sexual assessment in cancer care: concepts, methods, 

and strategies for success. Seminars in Oncology Nursing 2008; 

24 (2): 80-90

12.  Male  DA,  ,  Karen  D.  Fergus  KD,  Cullen  F.  Sexual  identity  after 

breast cancer: sexuality, body image, and relationship repercus-

sions. Current Opinion in Supportive & Palliative Care 2016; 10 

(1,): 66-74

13.  Olsson C, Berglund AL, Larsson M, Athlin E. Patient’s Sexuality - 

A Neglected Area of Cancer Nursing?. Eur j Oncol Nurs. 2012;16 

(4): 426-31.

14.  Quinn MM, Letourneau jM,  Rosen MP. Contraception after can-

cer treatment: describing methods, counseling, and unintended 

pregnancy risk. Contraception 2014; 89 :  466–471

15.  Rasmusson EM, Plantin L, Elmerstig E. ‘Did they think I would 

understand  all  that  on  my  own?’  A  questionnaire  study  about 

sexuality  with  Swedish  cancer  patients.  European  journal  of 

Cancer Care 2013; 22: 361-369

16.  Rossen P, Pedersen AF, Zachariae R, Von der Maase H. Sexuality 

and body image in long-term survivors of testicular cancer. Euro-

pean journal Of Cancer  2012; 48: 571-578

17.  Salani R, Billingsley CC, Crafton SM. Cancer and pregnancy: An 

overview for obstetricians and gynecologists. American journal 

of Obstetrics & Gynecology 2014;211(1):7-14

18.  Schover LR,  Van der Kaaij  M, Van Dorst  E, Creutzberg C, Huyghe 

E,  Kiserud CE. Sexual dysfunction and infertility as late effects of 

cancer treatment. European journal of Cancer 2014; 12:41-53.

19.  Seidler ZE, Lawsin CR, Hoyt MA, Dobinson KA. Let’s talk about 

sex  after  cancer:  exploring  barriers  and  facilitators  to  sexual 

communication in male cancer survivors. 

20.  Tuğut N, Gölbaşı Z. Cinselliğin Değerlendirilmesi: Hemşireler İçin 

Öneriler  ve  Klinik  Stratejiler  Hemşirelikte  Eğitim  Ve  Araştırma 

Dergisi 2014;11 (2): 59-64 

21.  Ussher jM, Perz j, Gilberta E, Wong WKT, Mason C, Hobbs K,  

Kirsten  L.  Talking  about  sex  after  cancer:  A  discourse  analytic 

study of health care professional accounts of sexual communica-

tion with patients. Psychology & Health  2013; 28 (12): 1370–1390

22.  Ussher jM, Perz j, Gilbert E, The Australian Cancer and Sexuality 

Study Team. Perceived causes and consequences of sexual chan-

ges  after  cancer  for  women  and  men:  A  mixed  method  study. 

BMC Cancer 2015; 15:268

23.  Varela VS, Zhou ES, Bober SL. Management of sexual problems 

in cancer patients and survivors. Curr Probl Cancer 2013; 37:319–

352

24.  Zeng, YC, Liu X, Loke AY. Addressing sexuality issues of women 

with gynaecological cancer: Chinese nurses’ attitudes and practi-

ce. journal of Advanced Nursing 2012; 68(2), 280–292.

---

90

6. Türk 

Tıbbi Onkoloji

 

Kongresi

Hemşirelik Oturumu

Ölüm  insanların  başına  gelen  en  son,  en  belirleyici,  en  eşitlikçi  ve 

en  kaçınılmaz  gerçektir.  İnsanın,  “ölmek  zorunda  olan  bir  varlık” 

olduğunun  bilincinde  olması,  onu  derinden  etkilemektedir.  Çünkü 

ölüm,  varoluşa  yönelik  güçlü  bir  tehdittir.  Ölmek  zorunda  olduğu 

gerçeği, insanda kaygı yaratırken aynı zamanda diyalektik olarak onu 

yaşama  bağlayan,  varoluşunu  anlamlandıran  bir  neden  de  olabilir. 

Ölüm gerçeğinin farkında olan insan, yaşamını bütünüyle daha anlam-

lı ve dolu yaşayabilir. Ölüm gerçeğinin kabullenilmesiyle kişi, korkulu 

ve kötümser bir ruh halinden çok, değerlerini gerçekleştirebileceği bir 

yaşama  yönelebilir.  Ölüm  düşüncesinin  yaşamımıza  olumlu  katkıda 

bulunduğunu savunmak çoğu zaman zor olsa da ölüm düşüncesinin 

olmadığı  bir  yaşam  anlamından  çok  şey  kaybedebilir.  İnsan  ancak 

ölümlü olduğunun bilinciyle daha canlı, daha farklı, bencillikten, sığ-

lıktan ve katılıktan uzak bir şekilde yaşayabilir.

Günümüz modern yaşam sürecinde birey ölümü, yadsıyarak müca-

dele edilmesi gereken bir hastalık ya da aşılması gereken bir engel 

olarak algılamaktadır. Böylece modern insan, yaşamın her alanından 

uzaklaştırmak istediği ölümü hastanelere hapsetmek istemekte, bu 

da ölümün tüm duygusal yükünü sağlık personelinin üzerine yıkmak-

tadır. Oysa tüm insanlar gibi sağlık çalışanları da ölümle yüzleşmek-

ten kaçınabilmekte ve ölüm karşısında kaygı duyabilmektedirler. Öte 

yandan sağlık çalışanları, çalışma koşulları nedeniyle ölümle sıklıkla 

karşılaşmakta  ve  ölümcül  hastaya  bakım  vermek  durumunda  kal-

maktadırlar.

Bütüncül ve duyarlı bir bakım alma şüphesiz her insanın hakkıdır. Öl-

mekte olan bir hasta için ise birlikte geçirilecek zamanın azlığı nede-

niyle  bu  bakım  daha  da  önem  kazanmaktadır.  Terminal  dönemdeki 

hastayla çalışan hemşireler, ölüm olgusunu yakından yaşarken hem 

kendi ölüm gerçeği ile yüzleşmekte hem de ölümcül hastaya ve ai-

lesine  yardım  etmek  ve  bakım  vermek  durumunda  kalmaktadırlar. 

Günümüzde ölümlerin evden çok hastanelerde olması, terminal dö-

nemdeki hastanın bakımını önemli kılmaktadır. Bu nedenle hemşire-

lerin yaşam ve ölümle ilgili sorunlarla yüz yüze gelmeye, ölüme karşı 

kendi duygularını araştırmaya, beklenen ölüme karşı aile tepkilerini 

anlamaya ve onlara ölüm yaklaşırken ve yas sürecinde yardım etmeye 

hazır olmaları gerekmektedir.

İnsanlar  uzun  ve  memnun  kaldıkları  kaliteli  bir  yaşam  sürmeyi 

isterler.  Yaşam  kalitesi,  fiziksel,  mental,  sosyal,  duygusal  yönden 

bireyin  algıladığı  iyi  olma  halidir.  Hasta  bireyler  için  fiziksel  yönden 

tam iyileşme mümkün olmadığında, ağrı hissetmemek, bağımsızlığın 

desteklenmesi, spiritüel iyilik halinin sürdürülmesi yaşam kalitesinin 

göstergeleri olarak değerlendirilir. İyi yaşam sonu bakım ve iyi ölüm 

ise; hasta ve ailesinin isteklerinin dikkate alındığı, acı ve gereksiz stre-

sin yaşanmadığı, kültürel ve etik standartlara uygun yaklaşımı içerir. 

Nitelikli yaşam sonu bakım ve iyi ölüm, hastaların bireysel beklentile-

rine göre farklı şekillerde tanımlanabilir. Bazı hastalara göre iyi ölüm, 

sevdiği insanlarla birlikte olup, onlara hoşçakal deme fırsatı bulabil-

mektir. Bazı hastalara göre saygılı ve becerikli bakım alma, bazıları-

na göre ise bağımlı olmadan, ağrı, inkontinans, delirium yaşamadan 

ve travmatik tedavi müdahalelerine maruz kalmadan ölmek, onurlu 

ölüm olarak kabul edilir. Bazı hastalar, daha uzun yaşama, sevdikleri 

ile birlikte olma ve onlara hoşçakal deme fırsatına sahip olmalarına 

rağmen,  erken  ölümü  tercih  edebilirler.  Gereksiz  acıların  yaşandığı, 

hasta ve ailesinin istek ve değerlerinin önemsenmediği, hasta ile ilgili 

bireylerin bazılarının suçluluk duygusu yaşadığı, ihmal, şiddet, isten-

meyen tedavilerin zorla uygulandığı bakım şüphesiz duyarlı bir yaşam 

sonu bakım olarak tanımlanamaz.

Ruh sağlığı uzmanları kayıp ve yasın doğasını ve kaybın ardından ge-

len uyum sürecini anlamak ve açıklamak üzere bazı teorik ve klinik 

yaklaşımlardan yararlanırlar. Geleneksel psikanaliz teorisi yası, yaslı 

bireyin başka şeylere, mesela ilişkilere, iş hayatına ve kendisine ye-

niden yatırımda bulunabilmek için ölen kişiden kendisini ayrıştırması 

gereken ruhsal travmanın anormal ve geçici bir hâli olarak tasvir eder. 

Bu da kayıpla yüzleşme ve belirsizliği çözüme kavuşturma sürecinden 

geçmeyi (buna yas üzerine çalışma denir) gerektirir. Ölen kişiden ken-

dini ayıramamak ya da bağları koparamamak ve ambivalans duygula-

ÖLÜM, İyİ ÖLÜM, yAS

yrD. DoÇ. Dr. fiGEn inci

niğdE ünivErsitEsi

---