Yong’in xavfsizligi asoslari. Yong’in xavfsizligiga umumiy talablar

2. YOng’inni o’chirish moddalari va ularning xossalari
YOng’inni o’chirishning keng tarqalgan moddalari: suv, suv bug’i, uglekislota, namlangan materiallar kimyoviy va havo-mexanik ko’pik, poroshokli tarkiblar, brom etil birikmalar, inyert gazlar va boshqalar hisoblanadi.
YOng’inni o’chiruvchi moddalar quyidagicha klassifikasiyalanadi:
-yong’inni to’xtatish usuli bo’yicha-sovutuvchi (suv va qattiq uglekislota); -elektr o’tkazuvchanligi bo’yicha-elektr o’tkazuvchi (suv, suv bug’i va ko’pik), elektr o’tkazmaydigan (gazlar va poroshoklar);
-toksikligi bo’yicha - toksik bo’lmagan (suv, ko’pik va poroshoklar), kam toksik (uglekislota va azot), toksik bo’lgan brometil, freonlar;
Is gazi yoki uglyerod ikki oksidi rangsiz gaz bo’lib havodan 1,5 marta og’ir. U yonish zonasiga kislorodni kirishini oldini oladi ya’ni yong’inni kisloroddan izolyasiya qiladi. Kimyoviy ko’pik yonish zonasida kislorod miqdorini 14 % gacha kamaytiradi, yonayotgan moddiy yuzini qoplaydi, sovutadi va yong’inni to’xtatadi.
3. Yong’inga qarshi suv ta’minoti
YOng’inga qarshi suv zahirasi yilning istalgan vaqtidakerakli bosimda 3 soat yong’inni o’chirishga etadigan bo’lishikerak. Ishlab chiqarish korxonasida har biri 100 m³ va undan ortiq sig’imli suv hovzasi bo’lishikerak. Bitta suv hovzasining xizmat ko’rsatadigan radiusi yong’in vaqtida suv uzatish uchun avtonasos va avtoidishlardan foydalanganda 200 m, uzatma nasoslardan foydalanganda 100 m, bir o’nli prisep motopompalaridan foydalanganda 150 m ga teng qabul qilinadi.
Bitta idishda 100 m³ sig’imgacha bo’lgan suv zahirasi dahlsiz saqlanadi. Tashqi va ichki yong’inlarni o’chirishda suv sarfi (m³/soat) quyidagi formula bilan aniqlanadi.


Q_yo=3,6 g T_yo n_{yo ,} (19.3.)

bu yerda g-tashqi va ichki yong’inlarni o’chirishda solishtirma suv sarfi jadvaldan qabul qilinadi; T_yo-yong’in vaqti (3 soat qabul qilinadi yoki formula bo’yicha aniqlanadi).

n_yo-bir vaqtdagi yong’in soni (qurilish maydoni va mahalliy sharoitga bog’liq ravishda 1...3 qabul qilinadi).
YOng’in hovzasidagi daxlsiz suv zahirasi (m³)


, (19.4.)

formula bo’yicha aniqlanadi:

Q_t-texnologik maqsaddagi suv sarfi, m³/soat; Q_x-xo’jalik maqsaddagi suv sarfi, m³/soat;
Suv hovzasidan suvni olish uchun nasosga so’ruvchi 160...200 mm diametrdagi quvur biriktiriladi. Suvni va suv-ko’pikli suyuqlikni uzatish uchun bosimga ishlashga mo’ljallangan quvurlar qo’llaniladi.
Butun oqimi yoki purkalgan suvli ko’pikli va poroshokli oqimni hosil bo’lishiga RS-50 va RS-70 yong’in stvollarini, SVP havoli-ko’pikli stvolini yoki olib yuriladigan (PLS-N-20) bosim quvuriga biriktirilgan lafet stvollarini ko’llanilishi bilan yerishish mumkin.
YOng’in stvolidan suvni oqimi tezligi quyidagi formula bilan aniqlanadi:
, (19.5.)


bu yerda N-stvoldagi suv bosimi, m; g=9,8 m/s².
Havoning qarshiligi hisobga olinganda suvli oqimni uzatishning nazariy uzoqligi


, (19.6.)

tenglamadan aniqlanadi.

bu yerda a~30...35°-stvolni kiyalik burchagi. Bitta stvol orqali sarflangan suv miqdori quyidagiga aniqlanadi.


Q_cn = , (19.7.)


bu yerda -purkash diametriga bog’liq suv sarfi koeffisienti (0,5...0,9); S-stvol teshigining kesimi maydoni, m²,