Z. M. Bobur nomidagi andijon davlat universiteti umumiy pedagogika

2. Yaxlit pedagogik jarayon haqida tushincha. Pedagogik jarayon qonuniyatlari
Ta’lim-tarbiya tizimida barcha maqsad va vazifalarni, shuningdek, uning tarkibiy qismlarini kompleks hal etishga yo’naltirilgan jarayon yaxlit pedagogik jarayon sifatida qabul qilingan.
Yaxlit pedagogik jarayonning tashqi qonuniyatlari:

1. 
   Pedagogik jarayonning maqsadi nafaqat ta’lim va tarbiya vazifalarini qamrab oladi, balki pedagogni ham, o’quvchi shaxsini ham har tomonlama barkamol qilib rivojlantirishni o’z ichiga oladi.
   
2. 
   Yaxlit pedagogik jarayon, uning maqsad-vazifalari, mazmuni, shakl va metodlari jamiyatning ijtimoiy-iqtisodiy ehtiyojlaridan kelib chiqadi va u jamiyatning mafkurasi va siyosatiga bog`liq.
   
3. 
   Pedagogik jarayonning maqsad va vazifalari nafaqat shaxs ehtiyojiga, balki uning imkoniyatlariga ham bog`liq bo’lib,bu uning tashqi belgilaridir.
   

Yaxlit pedagogik jarayonning ichki qonuniyatlari:

1. 
   Ta’lim-tarbiya va rivojlanish o’rtasidagi o’zarobog`liqlik.
   
2. 
   Tarbiya va o’z-o’zini tarbiyalash o’rtasidagi bog`liqlik.
   
3. 
   Shaxs faoliyati bilan uning munosabati o’rtasidagibog`liqlik.
   
4. 
   Shaxs va jamoa o’rtasidagi bog`liqlik.
   
5. 
   Shaxsning imkoniyatlari bilan pedagogik ta’sir o’rtasidagi bog`liqlik.
   
6. 
   Vazifa, mazmun, shakl va metodlar o’rtasidagibog`liqlik.
   

3.Yaxlit pedagogik jarayon bosqichlari .
Bilimlarni o’zlashtirish jarayonining tuzilishi. O’quvchilar o’quv idrok etish faoliyatlarini boshqarishga o’rganib olish uchun bilimlarni o’zlashtirish jarayoni tuzilishini yaxshi tasavvur etish, o’quvchilar tomonidan bilimlarning egallash bosqichlarini bilishi zarur: idrok etish. o’quv materialini anglab vetish. mustahkamlash. amaliv faoliyatida bilimlarini qo’llash.
Birinchi bosqich idrok etish hisoblanadi. Psixologiyadan ma`lumki, idrok etish aniq maqsadga yo’naltirilgan anglash jarayoni bo’lib, u tanlash xususiyatiga ega. Shuning uchun birinchi navbatda o’quvchilarga mavzuni, ya`ni, ularning nimani o’rganishlari (masalani qo’yish)ni tushuntirib berish kerak. Shu asosida o’quv materiali bilan dastlabki tanishish amalga oshiriladi. U haqiqiy mavjud yoki hayoliy predmet, hodisa, vaziyatlarni kuzatish, mumkin bo’lgan tajribalarni o’tkazishdan iborat bo’ladi. Birinchi bosqich o’quvchi qaysi hodisa va voqealarni, predmetlarni o’rganish haqida yetarlicha tasawurga ega bo’lganida va o’quv masalasini tushunib yetganda yakunlanadi.
Ikkinchi bosqich — o’quv materialini anglab vetish. U ma`lumotlaming nazariy jihatlarini ajratib olish va analiz qilishdan iborat. Bunda asosiy mazmunni to’ish, tushunchani ajratib olish, ularning belgilarini asoslab berish, tushuntirish materialining xususiyatini aniqlab olish, misollar va tushuntiruvchi dalillar to’plamini o’rganib chiqish kerak. Bu vaziyatda bilimlar o’rtasidagi tizimlilik muhim ahamiyatga ega. Unda o’quvchi eng asosiy ikkinchi darajali hamda qo’shimcha, tushuntiruvchi elementlarni ajratib ko’rsatsin. O’quvchi o’quv masalasini yechish usulini tushunsa, bilimlar o’rtasidagi tizimni tushunib yetsa ushbu bosqich yakunlangan sanaladi.
Uchinchi bosqich — eslab qolish va mustahkamlash. Bu bosqich o’zlashtirilgan bilimlarini uzoq vaqt davomida saqlab qolishdan iborat. Unda idrok etish faoliyati ko’proq mashqlar, mustaqil reproduktiv va ijodiy masalalar xususiyatiga ega bo’ladi. Nazariy material, tushuncha, qoida, isbotlar turli xil mashqlarda takrorlanadi. O’qituvchi o’quvchilar to’shiriqlarni tushunib bajarishlarini kuzatib borishi kerak. Ular matnlarni mexanik ko’chirib olishlari, topshiriqlarni bajarishlari, qoida va tushunchalarni chuqur anglab yetmay bajarishlari mumkin. Bosqich yakunida o’quvqhilar nazariy materiallarni biladilar va ulardan mashqlarni bajarish, masalani yechish, teoremani isbotlashda foydalanishni biladilar. Ularda o’quv malakalari va ko’nikmalari shakllantirilgan bo’ladi.
To’rtinchi bosqich bilim. ko’nikma va malakalarni amaliy faolivatda faollashdan iborat bo’ladi. Bilimlarini qo’llash o’rganilayotgan materialning mazmuniy xususiyatiga qarab, faoliyat turli shakllari va - ko’rinishlarida amalga oshirilishi mumkin. Bu o’quv mashqlari, laboratoriya ishlari, tadqiqot topshiriqlari, maktab yer maydonidagi ishlar bo’lishi mumkin. Bilimlarni egallab olish bosqichlari sxematik ko’rinishi quyidagichadir: