3.Standart funktsiyalar
Paskal tilida quyidagi standart funktsiyalar aniqlangan:
func
tsi
ya
ningP
askald
agi i
foda
si
F
unc
tsi
ya
ning
mate
ma
ti
k ifoda
si
Ar
gument turi
F
unkts
iya tur
i
func
tsi
ya
ningP
askald
agi i
foda
si
F
unc
tsi
ya
ning
mate
matik i
foda
si
Ar
gument turi
F
unkts
iya tur
i
abs(x)
/х/
real
real
sqr(x)
x
2
real
real
integer
integer
integer integer
Sqrt(x)
х
real
real
exp(x)
е
х
real
real
integer
real
integer real
44
Ln(x)
In х
real
real
sin(x)
Sin х
real
real
integer
real
integer real
Cos(x)
cos x
Real
integer
real real arctan (x)
Arctg x
real
integer
real
round(x]
X
ni
yaxlitlash
real
integer trunc(x)
x ni butun
qismini olish
real
integer
pred(x)
X dan oldingi
qiymatni
olish
Integer
Char
boolean
Integer
Char
boolean
succ(x)
x dan keyingi
qiymatni
olish
Integer
Char
boolean
Integer
Char
boolean
adivb
А ni B ga
bo‗lib butun
qismini olish
Integer
24 div 9
Integer
2
amodb
А ni B ga
bo‗lib
qoldig‗ini
olish
Integer
17mod
5
Integer
2
chr(x)
Х songa ko‗ra
simvolni
aniqlash
integer
Char
ord(x)
X simvolning
tartib
raqamini
aniqlash
char
integer
odd(x)
Х ning toq
eki juftligini
aniqlash
integer
x-toq
x-juft
Boole-
an
True
False
Turbo Paskal algoritmik tilida ayrim matеmatik funktsiyalar (x
n
, tg(x), ctg(x), arcsin(x),
arcos(x)) bеrilmagan. Lеkin bu funktsiyalarni yuqoridagi funktsiyalar yordamida ifodalash
mumkin:
х
n
= EXP(N*LN(X));
tg(X) = sin(X)/cos(X);
ctg(X) = cos(X)/sin(X);
arcsin(X) = arctan(X/SQRT(1-SQR(X)));
arcos(X) = arctan(SQRT(1-SQR(X))/X);
Nazorat savollari:
1.
Algoritm deganda nimani tushunasiz?
2.
Algoritm va algoritm ijrochisining vazifalari nimalardan iborat?
3.
Algoritm kanday xossalarga ega?
4.
Algoritm tasvirlash usullaridan kaysilari keng tarkalgan?
5.
Kuyidagi algoritm bajarilishi natijasida kanday natija olinadi:
1)
a=3, b=4
2)
a=a+b
3)
b=a-b
4)
a=a-b
5)
nat a, b
6.
Kvadrat va doira yuzalari berilgan. Kvadrat doira ichiga joylashish yoki
joylashmasligini aniqlash algoritmini tuzing.
7.
10 litrli bidon sut bilan to‘ldirilgan. 3 litrli bidondan foydalanib, 7 litrli bidonga
qanday qilib 7 litr sutni solish mumkin? Algoritmini tuzing.
45
4-MAVZU
:
MATN TAHRIRLAGICHLARI VA ULARDA ISHLASH. ELEKTRON
JADVALLAR. KOMPYUTER GRAFIK DASTURLARI
REJA:
1.
Matnli hujjat muharrirlari, ulaming vazifasi va imkoniyatlari.
2.
Katta hajmdagi matnli hujjatlar bilan ishlash. Mundarijalar, kolontitullar,
ko‗chirmalar va giperbog‗lanishlarni shakllantirish.
3.
Elektron jadval muharrirlari, ulaming vazifasi va imkoniyatlari.
4.
Kompyuter grafikasi asoslari.
Matnli hujjat muharrirlari, ulaming vazifasi va imkoniyatlari.
Word 2007 dasturi ishga tushganda tasvirdagi Word titul sahifasi hosil bo‘ladi va
Word 2007 dasturi ishga tushadi. Dastur ishga tushgach quyidagicha ko‘rnishdagi oyna hosil
bo‘ladi:
1-rasm. Word 2007
Word 97-2007 dasturlaridan farqli ravishda Word 2007 dasturida menyu va
qo‘zg‘almas uskunalar panellaridan voz kechilgan bo‘lib, bu erda boshqacha yo‘l
tutilgandir. Dastur oynasi quyidagi qismlardan iborat:
2-rasm.
―Soxranenie‖ bo‘limida Word 2007 dasturida yozilgan hujjatni saqlash parametrlari
boshqariladi. Bu oynadagi ―Soxranyat faylы v sleduyuщem formate‖: maydonidagi
ochiladigan ro‘yxatdan saqlanadigan hujjatni saqlash kerak bo‘lgan formati tanlanadi.
(
Eslatma: Agarda siz ko‘pincha Word 97-2003 formatidagi Word dasturi o‘rnatilgan
Kompyuterda ishlaydigan bo‘lsangiz, bu formatlardan Word 97-2003 formatini tanlashingiz
kerak bo‘ladi. Shunda siz tayyorlagan hujjatlaringizni boshqa kompyuterlarda ham ochish
imkoniga ega bo‘lasiz
). ―Avtosoxranenie kajdыe‖ matni oldiga belgi qo‘yilganda Word
46
dasturi bir xil vaqt oraliqlarda (bu vaqt shu sohadagi minut maydonida ko‘rsatiladi) avtomatik
tarzda saqlash ishlarini bajarib boradi va bu siz tayyorlagan hujjatning elektr toki o‘chganda
yoki boshqa sabablarga ko‘ra kompyuter ishi to‘xtab qolganda o‘chib ketishining oldini oladi.
―Katalog dannыx dlya avtovosstanovleniya‖ bandidagi ―Obzor …‖ tugmasini bosganda hosil
bo‘ladigan oynadan avtomatik tiklash ishlari uchun boshlang‘ich papka ko‘rsatiladi.
―Raspolojenie faylov po umolchaniyu‖: bandidagi ―Obzor‖ nugmasini bosilganda hosil
bo‘ladigan oynada esa tayyorlangan hujjatlarni saqlash uchun Word matn muharriri odatda
taklif etadigan papka ko‘rsatiladi.
5)―Dopolnitelno‖ bandida belgilangan qismni kiritilayotgani bilan almashtirish, so‘zlarni
avtomatik belgilash, matnlarni o‘tkazishni boshqarish, giperjo‘natmani Ctrl tugmasi bilan
sichqoncha chap tugmasini bosganda aktivlashtirish, abzastlarni avtomatik belgilash, Insert
tugmasini surib yozish va almashtirib yozish holatlarini almashtirish uchun ishlatilishi, ekran
bandidagi ―Chislo dokumentov v spiske poslednix faylov‖ maydonidagi sonni oshirish yoki
kamaytirish orqali Wordda ochilgan oxirgi fayllar sonini oshirish yoki kamaytirish kabi
ko‘plab parametrlarni boshqarish mumkin.
6)―Nadstroyki‖ bandida Word 2007 dasturining ulanish parametrlarini (Outlock express
orqali) boshqarish mumkin.
7)―Цentr upravleniya bezopasnostyu‖ bandida Word 2007 dasturida ma‘lumotlar xavfsizligi
parametrlarini boshqarish va o‘rnatish mumkin.
8)―Resursы‖ bandida Microsoft firmasiga murojaat qilish, Web-sahifalarni qidirish, Microsoft
Office dasturlarining ishonchliligini ta‘minlashga oid turli xususiyatlarni o‘rnatish va
boshqarish mumkin. Bu oynada ―Poluchit obnovleniya‖-Microsoft Office dasturlari uchun
eng so‘nggi yaratilgan yangiliklarni olish, ―Цentr diagnostiki Microsoft Office‖-Microsoft
Office dasturlarini tekshirish va xatoliklarni sozlash markazi(dasturi), ―Svyajites s nami‖-
Microsoft firmasi bilan aloqa qilishning turli yo‘llari, ―Aktivirovat Microsoft Office‖-
Microsoft Officedan foydalanishni davom ettirish uchun uni faollashtirish kerak bo‘ladi(trial
va demo versiyalar uchun). ―Pereyti na veb-uzel Microsoft Office Online‖- Microsoft Office
Online web-sahifasiga o‘tish va bepul yangilanishlarni olish, ―O programme Microsoft Office
Word 2007‖- Microsoft Office Word 2007 dasturi haqidagi qisqacha ma‘lumotlarni olish kabi
buyruqlar joylashgan.
Sarlavha satrining eng chap qismida Microsoft Office dasturlar paketining emblemasi
3-rasm
shaklidagi tugma joylashgan bo‘lib, bu tugma dastur bosh menyusi hisoblanadi va bu erda
turlicha ko‘p ishlatiladigan buyruqlar joylashgan. Bu menyuni ochish uchun shu tugma ustida
47
sichqoncha chap tugmasini bosish yoki klaviaturadan Alt+f kombinastiyasini bosish kerak
bo‘ladi. Natijada quyidagicha ko‘rinishdagi oyna hosil bo‘ladi:
Yana shuni ham aytib o‘tish kerakki, Microsoft Office 2007 mualliflari oldingi Office
versiyalari bilan ishlab kelganlarga qulayliklar yaratish maqsadida
Dostları ilə paylaş: |