Zamonaviy axborot texnologiyalari

Multimedia 
(multimedia — ko‘p muxitlilik) 
vositalari 
bu 
apparat va dasturlar to‘plani bo‘lib, u insonga o‘zi uchun tabiiy 
bo‘lgan juda turli-tuman muxitlarni: tovush, video, grafika, 
matnlar, animaciya va b. ishlatgan holda kompyuter bilan muloqat qilish imkonini beradi. 
Multimedia foydalanuvchiga fantastik dunyoni (virtual haqiqiy) yaratishda juda ajoyib 
imkoniyatlarni yaratib beradi, bunda foydalanuvchi chekkadagi sust kuzatuvchi rolini 
bajarmasdan, balki u erda avj olayotgan xodisalarda faol ishtirok еtadi; shu bilan birga 
muloqat foydalanuvchi uchun odatlangan tilda — birinchi navbatda tovushli va 
videoobrazlar tilida bo‘lib o‘tadi. 
Multimedia vositalari ga 
quyidagilar kiradi: ma‘lumotlarni audio — (nutqli) va 
videokiritish va chiqarish qurilmalari; yuqori sifatli tovushli (sound) va video — (video) 
platalar, videoqamrash platalari (video grabber), ular videomagnitofondan yoki 
videokameradan tasvirni oladi va uni SHK ga kiritadi; yuqori sifatli kuchaytirgichli, tovush 
kolonkali, katta videoеkranli akustik va videoqabul qiladigan tizimlar, hozirdayok keng 
tarqalgan skanerlar (chunki ular kompyuterga bosma matnlarni va rasmlarni avtomatik 
kiritish imkonini beradi); yuqori sifatli printerlar va plotterlar. 
Multimedia vositalariga yuqori ishonch bilan ko‘pincha tovushli va videoma‘lumotlarni 
yozish uchun ishlatiladigan optik va raqamli videodisklardagi katta sig‘imli Tashqi еslab 
qolish qurilmalarini ham kiritish mumkin. 
Ixcham (kompakt) disklarning (CD) narxi ular ommaviy ko‘paytirilganda yuqori еmas, 
ularning katta sig‘imi (650 Mbayt va undan yuqori), yuqori ishonchliligi va ko‘pga 
chidamliligini hisobga olinsa, CD da ma‘lumotlarni saqlash narxi foydalanuvchi uchun 
magnit disklarga qaraganda beqiyos pastdir. Bu shunga olib keldiki, juda turli-tuman 
vazifali ko‘pchilik dasturli vositalar aynan CD da etkazib berilmoqda. Ixcham disklarda 
xorijda keng qo‘lamdagi qiymatlar bazasi, butun boshli kugubxonalar tashkil еtilmoqda; CD 

---

72 
da suratlar, CD lar, masalan, chet tillar, yo‘l harakati qoidalari, 
buxgalteriya hisoboti, umumiy qonunchilik va xususan, soliq 
qonunchiligini o‘rganishda keng ishlatilmoqda. Va bularning 
hammasi matnlar va rasmlar, nutqli ma‘lumotlar va 
multiplikaciyalar, musiqalar va videolar bilan ilova qilinmoqda. 
Sof maishiy jihatdan CD ni audio va videoyozuvlarni saqlash 
uchun ishlatish mumkin, ya‘ni pleyerli audiokasseta va 
videokasseta o‘rnida ishlatish mumkin. Albatga bu erda CD da 
saqlanadigan katta miqdordagi kompyuter o‘yinlari to‘g‘risida 
ham еslatib o‘tish kerak. 
Shunday qilib, CD-ROM (va yana kelajakdagi raqamli DVD videodisklari) funkcional 
vazifalari bo‘yicha ham ixcham disklarga yozilgan ma‘lumotlarni еshitib ko‘rish muxiti 
bo‘yicha ham turli-tuman katta hajmdagi ma‘lumotlarga murojaat qilish uchun katta yo‘l 
ochib beradi. 
Bu erda aytib o‘tilgan qurilmalarning ba‘zi birlari (CD-ROM, DVD-ROM va RAM, 
skanerlar) oldin ko‘rib chiqilgan. quyida faqatgina kompyuterli audio va videotexnologiyani 
qo‘llaydigan ba‘zi qurilmalarga to‘xtalamiz.