Ўзаро алмашинувчанлик асослари ва вазифалари

G’adir-budirliklarni belgilashda GOST 2.309-96da ko`rsatilgan belgilarning biridan foydalaniladi (7.24-shakl). Bu belgilarning chizig’ini kalinligi taxminan asosiy tutash chiziq qalinligini yarmiga teng bo`ladi. Belgining balandligi esa chizmada qo`yilgan o`lcham sonining balandligiga teng bo`ladi.

• G’adir-budirliklarni belgilashda GOST 2.309-96da ko`rsatilgan belgilarning biridan foydalaniladi (7.24-shakl). Bu belgilarning chizig’ini kalinligi taxminan asosiy tutash chiziq qalinligini yarmiga teng bo`ladi. Belgining balandligi esa chizmada qo`yilgan o`lcham sonining balandligiga teng bo`ladi.
• H-balandlik (1,5÷3)h ga teng bo`ladi. Belgining ustida parametrlarning ruxsat etilgan qiymati 7.3-jadvaldan olinadi.
• Profilning o`rta arifmetik chetga chiqishini kursatganda parametrning ruxsat etilgan qiymati oldiga uning belgisi –Ra yozilmaydi, masalan,; boshqa parametrlar uchun uning qiymati oldiga belgisi yoziladi, masalan, . Harf va raqamlarning balandligi o`lcham sonlarining raqamini balandligiga teng bo`ladi. Parametrning qiymatlari belgining ustida va undan 0,6÷0,8 mm masafada yoziladi.

7.24-shakldagi belgilar g’adir-budirlikning xar xil hollarida qo’llaniladi: tokchasiz belgi (7.24-shakl,a)- konstruktor tomonidan detal yuzalariga ishlov berish turi ko’rsatilmaganda qo`yiladi, belgi (7.24-shakl,b) - yuzalarning g’adir budirligi metall qatlamini olib tashlash bilan, masalan, kirish, frezerlash, normalash, shlifovka, polirovka va shunga o’xshash boshqa ishlov berish bilan hosil qilingan bo`lsa qo`yiladi.

• 7.24-shakldagi belgilar g’adir-budirlikning xar xil hollarida qo’llaniladi: tokchasiz belgi (7.24-shakl,a)- konstruktor tomonidan detal yuzalariga ishlov berish turi ko’rsatilmaganda qo`yiladi, belgi (7.24-shakl,b) - yuzalarning g’adir budirligi metall qatlamini olib tashlash bilan, masalan, kirish, frezerlash, normalash, shlifovka, polirovka va shunga o’xshash boshqa ishlov berish bilan hosil qilingan bo`lsa qo`yiladi.
• belgi (7.24-shakl,v)- yuzalarning g’adir budirligi metall katlamini olmasdan, masalan, qo`yish, bolgalash, shtampovkalash, prokat, tortish va boshqa shularga o’xshash ishlov berish bilan hosil qilingan bo`lsa, shuningdek, mazkur chizma bo`yicha detalning ishlov berilmaydigan yuzalari ham qo`yiladi. Bu paytda belgi bilan belgilangan yuzalarning holati tegishli standartlar talablariga yoki texnikaviy shartlarga javob beradigan bo`lishi kerak.
• Yuzani talab qilingan tozaligini hosil qilish uchun ruxsat etilgan ishlov berish usuli faqat bitta bo`lsa, bu ishlov berish usuli g’adir budirlik belgisida ko`rsatiladi (7.25-shakl).