xa r bi r Millat va э^ш^ o'zini real Mavjud sub'eKt, Muayyan Moddiy va Ma'naviy
Ь
ОУ
П
К
^ rini ifodatavchi эtniк bi rliк, til, u r^da^a r, an'anala r, кad riyatla rga мansubligini, Manfaatla r
va эxtiyojla r uMuMiyligini tushunib etishga Milliy o'zliкni anglash,
- deb ataladi. Milliy o'zliKni anglash
Millat bi rligining MustaxKaMligini, Millat Manfaatla rining, shaxs, MaxalliychiliK Manfaatla ridan
ustun tu rishini anglash da rajasi bilan bogliKdi r.
Milliy o'zliKni anglash real xayotda Millat sha'ni, Kad r-KiMMati, ob ru^'tibo ri poyMol эtilganda
yoKi Millatning Manfatla riga nisbatan iKKinchi bi r toMondan zu ravonliK xa raKatla ri boshlanib
Ketgan xolatla rda yanada Kuchli va yaKKol naMoyon buladi. Bunday xolatda, Millatning ba rcha
vaKilla ri Kaysi lavoziMda xizMat Kilishi, Kaysi da rajada boy yoKi KaMbagal bulishidan Kat'iy naza r
o'za ro bi rlashib Ketadila r va Millatning Manfaatla rini xiMoya Kiladila r.
Milliy o'zliKni anglash Millatning til, u rf-odatla r, an'anala r, Kad riyatla r, xudud yagonaligi,
Ma'naviyatdagi o'ziga xosligidan №о rat belgila ri каЫ Millatning мustaкil belgisi xisoblanadi.
Milliy
o'zliKni anglash Millatning MustaKil belgisi экanligi - Milliy Manfaatla r, эxtiyojla r uMuMiyligini
xiMoya Kilish va Milliy ta raKKiyotga э rishish va uning jaxon ta raKKiyotidagi u rnini MustaxKaMlash za
ru riyatini anglash bilan belgilanadi.
Milliy o'zliKni anglash oMilining Kud rati Kuyidagi sha roitla rda Kup roK naMoyon buladi:
Bi rinchidan, aga r Milliy o'zliKni anglash rivojlangan bulsa, yo'qo rida Kayd эtganiмizdeк,
Millatning Manfaatla riga, ayniKsa sha'ni, Kad r KiMMati, ob ru^'tibo ri, gu ru ri poyMol эtilishiga Ka
ratilgan xa raKatla r yo'zaga Kelgan sha roitla rda, Millatning ba rcha vaKilla ri bi rlashib Ketadila r,
xatto Millatning ichida o'za ro Muxolafatda bulgan toMonla r xaM Millatning sha'ni, gu ru ri, ob
ru^'tibo rini xiMoya Kilish Manfaati yulida bi rlashadila r.
IKKinchidan, Milliy o'zliKni anglash ruxiy, xis-xayajon, эxti ros oMilidi r. MazKu r xolat tashKa
ridan Ka raganda sezilMaydi. Uni Millatning xatti-xa raKatla rida, intilishla rida va MaKsadla rini
aMalga oshi rishla ridagi saloxiyati o rKali bilib olish MuMKin buladi.
Ruxiy xis-xayajon va эxti rosla rning «po rtlashi» Millatning xa raKte ri, xususiyatla ri, Milliy
goyala rni ya ratuvchi, uning ta raKKiyotida oldingi safda tu ruvchi ziyolila rning saloxiyatiga bogliK.
Uchinchidan, Milliy o'zliKni anglash oMili faKat Milliy Manfaatla rni xiMoya Kilish bilan
cheKlanMaydi, balKi Milliy ta raKKiyot ja rayonida, uning oldida yo'zaga Keladigan ichKi MuaMMola rni
xal Kilish xaMda Millatni bi rlashti ruvchi va xa raKatga Kelti ruvchi vazifani xaM baja radi. Bu
MuaMMola r MaMlaKatda iKtisodiy, ijtiMoiy-siyosiy, Madaniy-Ma' rifiy soxala rda sodi r bulishi
MuMKin.
Tu rtinchidan, Milliy o'zliKni anglash Millatning MuxiM belgisi sifatida, faKat uning Manfaatla
rini ifodalab yoKi xiMoya Kilish bilan cheKlanMaydi, balKi shula r bilan bi rga uning abadiyligini
ta'Minlab tu ruvchi MustaxKaM
KU
rgon xaMdi r.
Siyosiy Ma'naviyati, Milliy ongi rivojlangan, Milliy jixatdan o'zini o'zi anglab etgan xalq, Millat
MustaKilliKning buyo'q Kuchiga aylanadi. Millatning, xalqning Kuch Kud rati uning soni bilan
ulchanMaydi, balKi siyosiy etuKligi, Milliy ongning usganligi, Milliy gu ru ri, Milliy xissiyoti, Milliy
tuyguning Kay da rajadaligi, o'z-o'zini anglab etganligi, Milliy uyushganligi bilan belgilanadi. Bunga
yana BoltiKbuyi respubliKala ri va boshKala rni Misol Kilib
KU
rsatsa buladi. SHunday Kilib, Milliy o'zliKni
anglash Millatning эng MuxiM belgisi, uning rivojlanishi va Kelajagini ta'Minlovchi
OMili xisOblanadi. MustaKilliKni Kulga Ki ritish o'zbeK xalqi xayotida Milliy o'zliKni anglash yulidagi
buyo'q inKilOb xisOblanadi. CHunKi chO rizM tOMOnidan bu ulKaning bOsib Olinishi OKibatida Tu
rKistOn xalqla rining Ma'naviyati, Ma' rifatiga etKazilgan Katta za ra rla r va ROssiyada aMalga Oshi
rilgan OKtyab
ГЬ
tunta rishidan Keyin u rnatilgan SHu rOla r xuKuMati tOMOnidan davOM эtti rilgan zu
ravOnliK siyosati xalqiMizning gu ru rini pOyMOl эtishga, uning jaxOn цivilizaцiyasida tutgan u rniga
salbiy ta'si r
KU
rsatgan эdi. SHu rOla r dav rida o'zbeK Millati nOMi faKat sObiK SSS R xujjatla rida Kayd
эtilsada, u xalqa rO xayotda MustaKil sub'eKt sifatida tan OlinMay Kelingan эdi.
MustaKilliK uchun
KU
rash, ga rchand chO rizMning MustaMlaKachiliK siyosati dav ridan
bOshlangan bulsa xaM, u SHu rOla r to'zuMi dav rida yanada KesKin tus Oldi. A
MMO
o'zbeK xalqining
Ko'zga
KU
ringan Millatpa rva r fa rzandla rining izchilliK bilan bosKichMa-bosKich Ki rib yubo rilishi
Milliy o'zliKni anglash ja rayonining oMMaviy ravishda yo'qsalish iMKonini be rMagan эdi. 80- yilla rga
Kelib SSS R iKtisodiyotidagi inKi roz, uning siyosatda xalqa ro janda rMga aylanishga intilishi va
Ma'naviyat va Ma' rifatdagi KashshoKlashuvi bu to'zuMning Millatla rni ta raKKiy эШ rishga
noKobilligini yana bi r bo r tasdiKlagan эdi. Bu ja rayon sobiK SSS R ta rKibiga Ki rgan Millatla rning
MustaKilliKKa intilishini, o'zliKni anglashning ziMdan usib bo rishini tezlashti rib yubo rdi. 80-yilla rning
oxi ri 90-yillla rning boshla rida Millatla ra ro Munosabatla rda tu rli nizola r xaMda fojiala rning Kelib
chiKishi Milliy o'zliKni anglashning yashi rin Kud rati yo'zaga KalKib chiKKanligini bildi ra r эdi. Bu Kud
ratli ja rayon OKibatida «MetindeK» MustaxKaM bulgan Kud ratli SSS R davlati va butun jaxon
so^alizM tiziMi xaloKatga uch radi. SobiK xalqla r tu rMasi u rnida MustaKil davlatla r vujudga Kelib,
Millatla rning o'zligini anglashga intilishi Kuchayib Ketdi. Ana shu
MU
raKKab
KU
rash ja rayonini o'z
boshidan Kechi rgan o'zbeK xalqi MustaKilliKni Kulga Ki ritganidan sung, o'zining MustaKil Millat
MaKOMini tiKlash uchun dadil xa raKat Kildi. Xususan, MustaKilliK yilla ri bosib utilgan ta rixan KisKa
dav r Mobaynida iKtisodiy va ijtiMoiy soxala rda Katta ishla rni aMalga oshi rdi. Bu yilla rda
MillatiMizning o'zligini anglashi jadal rivojlanib bo rdi. Bu Milliy o'zliKni anglash ja rayonining yo'qsalib
bo rish xususiyatla ri Kuyidagila rda naMoyon buldi:
Bi rinchidan, sobiK to'zuM sha roitida Ma'naviy-Ma' rifiy soxala rda bu to'zuMni Madx э^^ ishla r
zu ravonliK va MaKKo rliK bilan Kaysi shaKlda va usulda aMalga oshi rilMasin, MillatiMizning dunyoKa
rashini butunlay o'zga rti ra olMadi. XalqiMiz xa r Kanday sha roitda xaM o'zligiga Kaytish Kayfiyati va
ruxiyati bilan yashab Keldi. CHunKi shu rola r to'zuMi be rMOKchi bulgan Ma'naviyat va Ma' rifat, uni
shaKllanti rish Milliy Madaniyatla r rivojlanishining ob'eKtiv Konunla riga asoslanMay, balKi sub'eKtiv
Kuchning, ya'ni KOMMunistiK MafKu raning zu ravonligiga tayangan эdi. Bundan tashKa ri, sobiK
to'zuM be rMOKchi bulgan Ma'naviyat va Ma' rifat Milliy Madaniyatla rning o'za ro ta'si ri va shu
asosda boyishiga эмas, balKi rus Millati Madaniyati va Ma' rifatini boshKa Millatla rga singdi rishga Ka
ratilgan эdi.
SobiK sovet jaMiyati Madaniyatining Modeli naza riy jixatdan asoslangan bulsa xaM, aMMo u
aMalda MavxuM tushuncha эdi (MazMunan so^alistiK, shaKlan Milliy). Moxiyat jixatdan эsa o'zbeK
xalqi ajdodla ri toMonidann as rla r davoMida ya ratilgan va bugungi avlodla rga Me ros bulib utgan
Ma'naviyat va Ma' rifatga MutlaKo zid эdi.
MustaKilliKKa э rishishiMiz bilan bunday xolatla rga P rezidentiMiz IsloM Ka riMov
raxnaMoligida ba rxaM be rildi.
IKKinchidan, MustaKilliKning dastlabKi bosKichla rida Milliy o'zliKni anglashning xa raKte rli
xususiyati shunda buldiKi, Milliy Kad riyatla rdan
KU
ra diniy Kad riyatla rni Kuta rish ustivo rliKni tashKil
Kildi. Buning ob'eKtiv sababi bo r эdi. Xususan, o'zbeK xalqi Ma'naviyati va Ma' rifati rivojlanishining
shu rola r to'zuMi u rnatilgungacha bulgan dav ri isloM Ma'naviyat va Ma' rifati bilan chaMba rchas
boglangan bulib, u MillatiMiz ongi va ruxiyatining MuxiM KisMini tashKil Kilib Kelgan. Xuddi shuning
uchun xaM bolbsheviKla r isloMga Ka rshi
KU
rash yuli bilan Millatni xaM yo'q Kilish MuMKin, deb
xisoblaganla r va shu siyosatni izchilliK bilan aMalga oshi rishga intilganla r. Ula rning bu xa raKatla ri
bejiz эмas эdi. CHunKi P rezidentiMiz I.A. Ka riMov ta'KidlaganideK, «Ta rixdan Ma'IuMKi, bi r xalqni
o'ziga tobe Kilishni istagan Kuchla r, avalo uni o'zligidan, ta rixidan, Madaniyatidan judo Kilishga
intiladi»*
1
*. MustaKilliKni Kulga Ki ritgandan Keyin ta rixiy xoti rani va diniy Kad riyatla rni tiKlash
Milliy tiKlanishining, o'zliKni anglashning MuxiM oMili sifatida ustivo r bulib Keldi. U Milliy bi rliKni
MustaxKaMlashda va Milliy ta raKKiyotni yangi bosKichga Kuta rishda aMaliy axaMiyat Kasb эtdi.
Uchinchidan, Milliy o'zliKni anglash jadal su ratla r bilan usib Ketishiga Ka raMasdan,
O'zbekistonda Millatla ra ro va fuKa rola ra ro nizola rning bulMaganligi, ula rning oldi olinganligi
o'zbeK Millati uchun vazMinliK, bag riKengliK va boshKa Millat vaKilla riga nisbatan xu rMat Kabila r
xos bulgan xususiyatla rdan sanaladi. Aslida, 1990 yilla rda sobiK SSS R tiziMida bulgan sobiK
ittifoKdosh respubliKala rda bulgani Kabi pa roKandaliK, ta raKKiyot yulining noaniKligi O'zbekistonda
xaM bulgan эdi. A
MMO
o'zbeK xalqining o'ziga xos te ran aKl-zaKovati, bosiKliK, vazMinliK xususiyatla
ri, uning raxba ri IsloM Ka riMovning vaziyatni tug ri anglab, shunga
MOS
ravishda siyosat olib bo rishi
pa roKandaliK yuliga tusiK Kuydi.
Tu rtinchidan, o'zbeKla r o'z at rofida yashayotgan boshKa Millat va э^ vaKilla riga nisbatan
dustliк, bi roda rliK, xaMKo rliK, o'zbeK xalqiga xos Mex r-oKibat tuygula rini saKlab Kola olganligi Milliy
o'zliKni anglashdagi yana bi r xususiyat xisoblanadi. VaxolanKi, MustaKilliKKKa э rishgan ay riM
respubliKala rda MustaKilliK sha rofati oldida dovdi rab, o'z at rofla rida yashayotgan, yaKindagina Ka
rdoshMiz deb yu rgan Millat vaKilla riga xu rMatsizliK bilan Ka rash yo'z be rganligi si r эмas.
O'zbekistonda bunday xol yo'z be rMaganligi, xalqiMizning yo'qsaK Ma'naviyatini
KU
rsatadi.
YU rtboshiMiz IsloM Ka riMov ta'Kidlaganla rideK: «Bizning Keyingi yilla rda э rishgan эng Katta
yutugiMiz - bu uMuMiy xonadoniMizda Ka ro r topgan tinchliK va ba rKa ro rliK, Millatla ra ro va fuKa
rola ra ro totuvliKdi r»*
2
*.
MustaKil O'zbekistonning yo'qsalishi, o'zbeK Millati gullab-yashnashining ta rafdo ri bulgan xa r
bi r O'zbekistonliK fuKa ro Millatla ra ro totuvliK, dustliK Koidala riga sodiK bulishi Ke raK. CHunKi,
MustaKil davlatiMizning Kelajagi bi rinchi navbatda, o'zbeK xalqining Milliy o'zligini KanchaliK anglab
etganligiga xaMda MaMlaKatiMiz xududida o'zbeKla r va boshKa Millat, xalq vaKilla ri bilan yonMa-
yon istiKoMat Kilib tu rgan xa r bi r Kishining Millati, dini, tili va э'tiкodla ridan Kat'i naza r, bi r-bi rining
Kunglini ola bilishiga, ula r u rtasida dustona Munosabatla rning u rnatilishiga bogliK. Xozi r
O'zbekistonda 136 Millat va э^ vaKilla ri tinch, fa rovon xayot Kechi rMoKda. Ula r o'zbeKla r bilan bi r
Kato rda bunyodKo rliK ishla ri bilan shugullanMoKdala r. MaMlaKatiMizda xa r bi r Millatning tili,
Madaniyati, u rf-odatla ri va rasM- rusuMla rini tiKlash, ta rixiy vatan bilan aloKa va Munosabatla rni
boglashga, Milliy xis-tuygula rning naMoyon bulishiga Keng yul ochib be rilgan. Bu эsa MaMlaKatiMiz
ba rKa ro r rivojlanishining Kafolatidi r.
Xullas, Milliy o'zliKni anglashni usti rish yulida MustaKilliKni MustaxKaMlashga fidoyi bula
oladigan, jonKuya r, - IsloM Ka riMov so'zla ri bilan aytganda,
Dostları ilə paylaş: |